Hoe word ik beroemd?
Vroeger bepaalde erfelijkheid of oorlog wie het land
zou besturen en zo kwamen rare figuren aan de
macht. Die hadden echt beleidsadviezen nodig. Hiervoor konden ze een beroep doen op sterrenwichelaars, alchemisten, vleiers en kontlikkers. Het betere
soort adviezen kwam vermoedelijk van een hofnar.
De kwaliteit van beleidsadviseurs is er in de loop der
eeuwen waarschijnlijk op vooruit gegaan. Het geven
van adviezen echter blijft een moeilijk vak. Of een
advies goed is en goed uitpakt, kan pas achteraf worden vastgesteld. Vooraf is alles onzeker en de verpakking is vaak belangrijker dan het beleidspakket.
Er zijn economen die streven naar roem met
bewijzen dat de wereld veel beter zou werken als hij
niet zo onvolmaakt was. Er zijn economen die zichzelf willen bewijzen door adviezen te geven om de
wereld volmaakt te maken. Het eerste soort economen gaat naar wetenschappelijke
congressen en dat
zijn luisterkartels. De deelnemers sluiten een verbond en beloven gelaten naar elkaar te luisteren.
Voor het tweede soort economen is het leven veel
moeilijker. Er wordt veel en hard geschreeuwd in
Den Haag en het is moeilijk om de onverdeelde aandacht te krijgen van beleidsmakers en de media.
Om toch aandacht van de media en het volk te
krijgen zijn er twee manieren. Ten eerste de keuze
van prikkelende thema’s die het altijd goed doen,
zoals sex en de frequentie waarmee het bedreven
wordt, gezondheid of het dodelijke gebrek eraan,
hogere kringen en hoe diep ze vallen. Maar in dit
soort aangrijpende thema’s grossiert geen econoom.
Man bijt hond
De andere bekende aandachttrekker in mediakringen
is de man-bijt-hond-variant: precies datgene vertellen
wat men in het geheel niet verwacht. Dit is wel een
sterke kant van economen. Wij zijn meesters in het tegenspreken van de goegemeente en het ontzenuwen
van het voor de hand liggende. De gezonde intuïtie
wordt vanaf het begin bij jonge economen onderdrukt en ze worden gehard in het omgaan met de
‘counterintuition’. Wij alleen van alle mensen houden
vol dat het pure eigenbelang goed is voor de samenleving. Een verrassend economisch advies geven is
echter moeilijk omdat van de meeste onderwerpen altijd op zijn minst twee dwars tegenover elkaar staande meningen gangbaar zijn. Er zijn economen die
pleiten voor een verlaging van het minimum loon en
er zijn er die het willen mee verhogen met de welvaart; er zijn economen die pleiten voor terugdringen
van het begrotingstekort, terwijl anderen een tandje
minder willen bezuinigen. Om beroemd te worden
moet je niet deelnemen aan gangbare discussies,
want dan kom je er niet boven uit.
Het schoolvoorbeeld
Er bestaat nu een schoolvoorbeeld van hoe het wel
moet: het recente pleidooi voor een loongolf waar-
E5B 9-11-1994
door alleen de innovatieven overleven en tot hoge produktiviteit worden geprikkeld. De bedenker is op
slag beroemd geworden en is bekender in Nederland dan de drie
economen die omstreeks dezelfde
tijd de Nobelprijs kregen. Wat kunnen we van dit voorbeeld leren?
Het aandachttrekkende
beleidsadvies moet, zoals hierboven gemeld, tegendraads zijn. Loonmatiging is sinds de tweede wereldoorlog de grote constante van het
Nederlandse economische beleid.
De loongolf prediken is dan ook als
vloeken in de staatskerk. Het gaat
ook over een onderwerp dat actuJJ.M. Theeuwes
eel is en veel mensen raakt. De timing was perfect. Heel belangrijk is dat het een kern van
waarheid bevat, zodat je tegenstanders op onderdelen moeten toegeven dat er iets in zit. Dat was hier
ook het geval: loonmatiging is niet onverdeeld gunstig en innovatie hebben we hard nodig. Dat gaf de
voet tussen de deur. Tenslotte werd het verhaal met
veel overtuiging gebracht.
Navolging
Samenvattend is het beleidsvoorstel waarmee men
beroemd kan worden tegendraads, ingrijpend, aansprekend en verwarrend. Het moet mogelijk zijn om
vergelijkbare voorstellen te lanceren.
Laat mij beginnen met wat kleinere voorbeelden
en langzaam opwerken tot het grote werk. Ritzen
probeert de OV-jaarkaart voor studenten steeds minder aantrekkelijk te maken. Hij wil er eigenlijk van
af. Zou het geen veel beter idee zijn om elke Nederlander bij zijn geboorte een OV-jaarkaart te geven?
Als elke Nederlander een OV-jaarkaart heeft dan is
het fileprobleem opgelost en het is goed voor het
milieu en de mensen van de NS.
We zijn nooit voorstander geweest van een natalistisch beleid en paars wil af van de kinderbijslag.
Maar zou het niet veel beter zijn om de kinderbijslag
fors te verhogen, oplopend voor elk kind? Als er ooit
een moment was om dit te doen, is het nu wel: met
de toenemende vergrijzing van de bevolking, het gebrek aan jonge mensen om ouderen te verzorgen en
het afkalven van de welvaartsvastheid van de AOW.
In Nederland zijn we haast zonder nadenken proEuropees. Maar moeten we dit niet eens opnieuw bekijken? We zijn een klein land en zullen toch nooit
meetellen in het grote Europa. Duitsland zal altijd
over ons heen walsen. Waarom doen we niet gewoon als Zwitserland? Die hebben het beter dan wij
en zijn geen lid van de Europese Unie.
Er moeten meer tegendraadse adviezen te bedenken zijn. Maar het is ook goed ze uit te smeren in de
tijd. Want er is beroemd worden en beroemd blijven.