Na de PVV, de SP en 50Plus wil nu ook GroenLinks van het eigen risico af. Het kost een duit (minimaal € 4 mrd), maar dan heb je ook niets. Of preciezer: het is een extreem dure oplossing voor een vervelend maar tamelijk overzichtelijk probleem.
Zorg moet linksom of rechtsom betaald worden, uit belastinggeld, premies en eigen betalingen. Uit experimenten en ander empirisch onderzoek blijkt overtuigend dat zonder een vorm van eigen betalingen er sprake gaat zijn van stevige overproductie van zorg, of we het nou leuk vinden of niet.
Dat dit punt slecht begrepen wordt, blijkt ook uit de blog van Menno Oosterhoff die concludeert: “Er wordt gezegd dat afschaffen van het ER 3,2 miljard euro kost. Maar dat is natuurlijk onzin. Die 3,2 miljard euro wordt alleen nu opgebracht door mensen die ziek zijn. Afschaffing ervan en verhoging van de premie zou betekenen dat je de zorgkosten eerlijker verdeelt.” Feit is dat naast het aanwakkeren van overproductie (wat sinds het fameuze RAND experiment door niemand in de wetenschappelijke zorgwereld ontkend wordt, zie bijv hier) die miljarden gewoon op de begroting drukken en dus andere collectieve goederen verdringen.
Als GroenLinks € 4 mrd wil investeren om de zorg beter te maken, dan is dat een politieke keuze waar je voor of tegen kunt zijn. Maar € 4 mrd investeren om de zorg vooral duurder te maken omdat overbodige zorg aangewakkerd wordt? Dat moet slimmer kunnen.
Partijen willen van het eigen risico af omdat ze het mijden van zorg willen terugdringen. Hoewel een deel van het mijden, vooral door jongeren volgens onderzoeksbureau Nivel, niet veel met eigen risico te maken heeft, hebben de partijen die van het eigen risico afwillen wel een punt.
Het vervelende maar overzichtelijke probleem zit bij mensen die compleet ondoorzichtige ziekenhuisrekeningen krijgen en dan in één klap hun eigen risico kwijt zijn. Dat wordt niet ten onrechte (en hier ga ik helemaal mee in de redering van Oosterhoff) gezien als onbevredigend en oneerlijk. Hoe kan dat beter?
We willen de poortwachtersfunctie van huisartsen overeind houden, omdat zorg in de eerste lijn sneller en goedkoper is dan ziekenhuiszorg. De poortwachters moet daarom gratis blijven, net als nu. Eigen betalingen doen we bij zorg waar de kans op overconsumptie aanwezig is (zoals fysiotherapie) en bij ziekenhuiszorg. Per bezoek een vast bedrag, ongeacht de hoogte van de rekening en met een redelijk maximum per persoon per jaar.
Het voordeel? Iedereen snapt het, er ontstaat een door patiënten aangewakkerde tendens om steeds meer zorg over te hevelen naar de eerste lijn en een prikkel om kritisch naar onnodige zorg te kijken bij ieder bezoek. Politieke partijen kunnen zelf de gewenste hoogte en het maximum kiezen. En wat doen we dan aan de zorgmijders? Die willen die pakweg € 25, € 50 of € 100 voor een ziekenhuisbezoek toch ook niet betalen?
De zorgmijders informeren we beter zodat ze niet, zoals nu soms, ten onrechte afzien van huisartsbezoek (wat niet onder het eigen risico valt). Mensen met een kleine portemonnee kunnen we indien gewenst (net zoals in veel landen) compenseren voor eigen betalingen van ziekenhuisbezoek (en dit gebeurt nu in vele gemeenten al). Voor de overige zorgmijders geldt dat er ook zoiets bestaat als eigen verantwoordelijkheid. Tikkeltje ouderwets, maar het levert miljarden op.
Column fd 12-9 met aanpassingen
Auteur
Categorieën
1 reactie
Het eigen risico leidt bij chronische aandoeningen tot grote ongelijkheid. Vergelijk de casus van een patiënt met een chronische aandoening die jaarlijks € 1.000 kost met de casus van iemand die niets heeft en na dertig jaar een zware behandeling moet ondergaan die € 30.000 kost. Beiden genereren na dertig jaar dus € 30.000 aan kosten, maar de chronische patiënt betaalt € 11.550, terwijl de ander met € 385 wegkomt. Dat lijkt in strijd met het gelijkheidsbeginsel.
Erger nog, het hogere eigen risico kan bij chronische aandoeningen leiden tot het mijden van zorg. Stel dat de chronische patiënt jaarlijks niet meer dan € 100 kan of wil besteden. Dat kan ertoe leiden dat na 30 jaar complicaties optreden en de patiënt een operatie van € 27.000 ondergaat. De totale kosten zijn nog steeds € 30.000, maar de patiënt betaalt zelf 'maar' € 3.285 van deze kosten. Het is waarschijnlijk dat de zorgkosten na de operatie aanmerkelijk hoger zullen zijn dan bij degene die alle preventieve zorg heeft genomen. De huidige vorm van het eigen risico zorgt dus voor een perverse prikkel die kan leiden tot hogere zorgkosten en - ook niet onbelangrijk - een lager niveau van gezondheid.
Een oplossing zou kunnen worden geboden door bij een chronische aandoening alleen het eerste jaar het eigen risico in rekening te brengen en daarna niet meer, althans niet voor die aandoening. Aanvullend voordeel: bij de chronische patiënt ontstaat weer een prikkel om na te denken over de zorgvraag. Dat zou zelfs tot kostenbesparingen kunnen leiden.
Tot slot: ik ben op dit dit onderwerp enigszins vooringenomen aangezien ik sinds bijna dertig jaar diabetes type 1 en heb heel wat opvattingen langs zien komen. Diabetes type 1 is een kwaal die zich vaak op jeugdige leeftijd manifesteert dus als de behandeling succesvol is, betalen diabeten vanaf hun 18e gedurende hun hele leven zo'n 60x het volledige eigen risico. De ongelijke behandeling van enerzijds mensen met een chronische aandoening en anderzijds mensen met een éénmalig probleem wordt echter zelden in expliciete bewoordingen aangestipt.
Volgens het Nationaal Kompas Volksgezondheid telde Nederland in 2014 5,3 miljoen mensen met een chronische ziekte. Niet duidelijk is welk deel van de 'extra duiten' à € 4 mrd afkomstig is van deze groep, maar het is geen reden om een grote mate van ongelijkheid in stand te houden.