Economie in de krant: typering van dagbladen

Economie in de krant: typering van dagbladen
Aute ur(s ):
Damme, E.E.C. van (auteur)
Groot, H.L.F. de (auteur)
Hagen, G.H.A. van (auteur)
Herings, P.J.J. (auteur)
Leers, T. (auteur)
Nahuis, R. (auteur)
De auteurs vormen tezamen de voor deze gelegenheid samengestelde onderzoeksgroep ‘economie in de krant’, en zijn werkzaam b ij de
Katholieke Universiteit Brab ant. Met dank aan Michel Knapen voor b ib liografische assistentie.
Ve rs che ne n in:
ESB, 82e jaargang, nr. 4117, pagina 626, 27 augustus 1997 (datum)
Rubrie k :
Tre fw oord(e n):

Economie in de krant: typering van dagbladen
Auteur(s)
Damme, E.E.C. van
Groot, H.L.F. de
Hagen, G.H.A. van
Herings, P.J.J.
Leers, T.
Nahuis, R.
De auteurs vormen tezamen de voor deze gelegenheid samengestelde onderzoeksgroep ‘economie in de krant’, en zijn werkzaam bij de Katholieke
Universiteit Brabant. Met dank aan Michel Knapen voor bibliografische assistentie.

Uitgave
ESB
Verschenen in
970827
82
4117
626
Rubriek

Trefwoord
Economie-beoefening

Het succes van de Volkskrant

Bij alle onderwerpen die door ons zijn onderzocht, scoort de Volkskrant laag bij de kwaliteit van economische analyses.
Waarom lezen veel (beleids)economen dan de Volkskrant? Wellicht omdat de anderen het ook doen. Het kost veel tijd en
moeite om alle landelijke dagbladen een periode op proef te nemen en te vergelijken. Het is dan ook rationeel om eerst om je
heen te kijken. Als blijkt dat veel collega- economen de Volkskrant lezen, hebben zij waarschijnlijk private informatie die hen
vertelt dat deze krant onmisbaar is voor de beginnende econoom. Ook al ben je zelf niet onder de indruk van het gebodene,
zul je daarom wellicht toch besluiten om een abonnement te nemen op de Volkskrant. Zo volgt een nieuwe lichting studenten
de keuze (voor NRC en Volkskrant) van de vorige generatie, zonder zelf een (kostbare) vergelijking te maken. Bovendien
spelen netwerk- externaliteiten een mogelijke rol. Doordat de Volkskrant door veel economen gelezen wordt, bieden collega’s
hun stukken voor de opiniepagina bij voorkeur aan aan deze krant. En als we allemaal dezelfde (Volks)krant lezen, kunnen we
tijdens de koffiepauze gezellig keuvelen over de inhoud van deze krant.
In de Engelstalige literatuur staat dit fenomeen van ‘kuddegedrag’ ook bekend als ‘informational cascade’. Zie D. Gale, What
have we learned from social learning?, European Economic Review, 1996, blz. 617-628.

Algemeen Dagblad: geen economenkrant
Het AD heeft volgens zijn beginselverklaring geen binding met enige politieke partij, enig kerkgenootschap of andere
maatschappelijke groepering. De redactionele formule is gericht op een breed lezers-publiek. Er is weinig tot geen
stellingname bij het nieuws en een nadruk op aardse en alledaagse zaken vanuit een ‘menselijk’ perspectief.
Typerend zijn de Vuurwerk-pagina die society-nieuws bevat, en de prominente dagelijkse sportbijlage. Voor economisch
nieuws is soms plaats op de drie á vier pagina’s Binnenland en verder achterin het eerste katern. Daar staat netto 2,5 pagina’s
economisch nieuws plus de (recent gemoderniseerde) pagina met beursberichten. Op vrijdag en zaterdag bevat de krant een
aparte bijlage Economie, die de economiepagina’s in het eerste gedeelte vervangt.
De economiepagina’s hebben twee dagelijks terugkerende rubrieken, Beursplein 5 en Wallstreet. Op dinsdag is er verder de
rubriek Risico en Rendement, met achtergrondinformatie over de beurs. Op woensdag is er de Weekstaat van de DNB. De
rubriek Onderneming en Recht staat in de krant van donderdag. ‘s Zaterdags is er een column van Rick van der Ploeg, waarin
hij een standpunt inneemt over een economisch onderwerp dat de voorgaande week in het nieuws was. Sinds 6 mei verschijnt
er dagelijks een visie opde economie in stripvorm getiteld Volgens Ventje.
De verdeling van de artikelen op de economiepagina’s gebeurt niet volgens een strikt stramien. De economiepagina’s worden
vrij ongestructureerd opgezet. Er is geen duidelijk onderscheid tussen algemeen economisch nieuws en bedrijfsnieuws.
Bedrijfsgerelateerd economisch nieuws is minder verspreid door de krant dan het overige economische nieuws en de
berichtgeving is vrij uitputtend, met name als de korte (bedrijfs-)berichten worden meegenomen. De beursgerelateerde
berichten zijn in de buurt van de beurscijfers te vinden.
De analyse beperkt zich vaak tot een summiere achtergrondschets. In de economische berichtgeving stelt het AD zich
neutraal op zonder een uitgesproken politieke visie. Het is typerend dat sociaal-politieke economische thema’s grotendeels
door de politieke redactie worden behandeld. Er wordt vaak aandacht besteed aan het persoonlijke verhaal achter
gebeurtenissen. De aparte economie-katernen op vrijdag en zaterdag voegen weinig toe aan de dagelijkse berichtgeving.
Uitzonderingen zijn de bijdragen van Martijn Bennis en de column van Rick van der Ploeg vanwege hun analytische karakter.
De economische berichtgeving vormt geen speerpunt, het AD is daarom geen economenkrant. Algemene- en
bedrijfseconomen missen weinig als ze het AD overslaan.

De Telegraaf: de ondernemer als held
De Telegraaf (”de krant van wakker Nederland”) is een populaire krant, met veel aandacht voor spectaculaire gebeurtenissen
en society-nieuws. De Telegraaf profileert zich als rechtse krant en de krant schroomt niet om stelling te nemen. Uit veel
artikelen spreekt een wantrouwen jegens de overheid waar een grote bewondering voor het bedrijfsleven tegenover staat. De
overheid kan dan ook beter meer taken aan de markt over laten, en zou ook het marktinstrument meer in kunnen zetten.
Overigens schroomt de krant niet om falend ondernemerschap aan de kaak te stellen: De Telegraaf gaat uitvoerig in op het
wanbeleid bij Bobel (18 april) en op de faillissementen van Textlite (1 mei) en Sport 7 (6 mei). De Telegraaf durft zijn nek uit te
steken. Opinie en feiten worden daarbij niet altijd gescheiden.
Het algemene deel maakt een onoverzichtelijk, soms zelfs chaotische indruk, door het kleurgebruik, de grote verschillen in
lettertype en variantie in het aantal kolommen dat voor een artikel gebruikt wordt. Er ligt een sterke nadruk op binnenlands
nieuws. Binnen deze categorie worden politiek, sociaal-economisch en algemeen economisch nieuws met trivia afgewisseld:
er moet blijkbaar voor elk wat wils te lezen zijn. De Telegraaf bevat geen ellenlange beschouwingen, de krant gaat er van uit
dat de aandacht niet lang kan worden vastgehouden. Veelal wordt ook de mens centraal geplaatst, het nieuws wordt niet
abstract gebracht, maar de ervaring van een persoon dient als uitgangspunt. De man in straat staat centraal en diens
eigenbelang wordt benadrukt.

Elke dag bevat De Telegraaf een duidelijk afgescheiden gedeelte dat gewijd is aan het economische en financiele nieuws.
Deze Financiele Telegraaf is veel overzichtelijker en rustiger dan het algemene deel van De Telegraaf; hij is ook zakelijker,
hoewel ook hier het uitgesproken standpunt niet wordt geschuwd. De ontwikkelingen worden consequent bezien vanuit het
perspectief van het Nederlandse bedrijfsleven. Daardoor worden soms andere economische verbanden belicht dan in de andere
algemene dagbladen, terwijl soms ook de gehele bedrijfstak in beeld komt (markt-aandelen en veranderingen daarin, enz.).
De Telegraaf besteedt veel aandacht aan innovatie en technologische ontwikkelingen. Ook de beurspagina’s zijn uitgebreid.
Daartegenover staat een geringe belangstelling voor de economische wetenschap; verwijzingen naar onderzoeksrapporten van
economische instellingen zal men in De Telegraaf weinig tegenkomen. De columnisten van de Telegraaf zijn dan ook niet uit
de universitaire wereld afkomstig, maar uit het bedrijfsleven en de ‘zichtbare’ dienstverlening (Smalhout, Moskowitz). De meest
zichtbare columnist in De Financiele Telegraaf is P.G. Kroon, die in de krant van zaterdag schrijft, meestal over belastingen.
Sommige van zijn bijdragen hebben een technisch karakter en zijn hoofdzakelijk aan ondernemers gericht.
De Financiele Telegraaf lijkt zich te richten op de ondernemers. Deze wordt in het algemene deel van de krant als held
afgeschilderd; een held die in zijn werk behoorlijk door de overheid gehinderd wordt. De Financiele Telegraaf is nuchter,
zakelijk en informatief en brengt het economische wereldnieuws en het bedrijfsnieuws op de voor de Nederlandse ondernemer
meest relevante manier: welke kansen en bedreigingen bieden de ontwikkelingen?
De Telegraaf heeft duidelijk een rechts wereldbeeld, dat consistent gehanteerd wordt. Door de reductie van complexiteit die
aldus bewerkstelligd wordt, wordt het inzicht van de lezer in de wereld vergroot. Al met al lijkt De Telegraaf voor de student
bedrijfseconomie een aantrekkkelijke krant.

NRC: economie in al haar facetten
NRC Handelsblad profileert zich als de krant ‘voor wie bereid is na te denken’. De krant is liberaal, niet dogmatisch,
onpartijdig, altijd gericht op onderzoek, met de ratio als leidraad en ‘verlichting’ als doel (‘Lux et Libertas’).
In het economie-katern staat regelmatig nieuws met een duidelijk politieke inhoud. Wel wordt opinie en verslaggeving duidelijk
uit elkaar gehouden. Op de opiniepagina staan regelmatig artikelen met een economisch karakter en ook het redactioneel
commentaar wordt vaak gewijd aan economie. De krant maakt ruimte vrij voor langlopende discussies waarin onderwerpen van
alle kanten worden belicht (zoals over het liberalisme). Ook in dereguliere verslaggeving wordt het nieuws vaak met elkaar in
verband gebracht.
De krant heeft dagelijks (behalve maandag) een katern economie. Dit valt uiteen in binnenlands nieuws, buitenlands nieuws en
de beurs (twee pagina’s met kort nieuws en de cijfertjes). Gemiddeld verschijnen er ruim vier pagina’s met een duidelijk
economische inhoud, waarvan ongeveer tweederde door eigen redacteuren wordt geschreven (de krant heeft achttien
verslaggevers economie en daarnaast drie personen op de sociaal economische redactie). Het beursoverzicht wordt door de
eigen financiële redactie geschreven.
Informatieve vaste rubrieken in de krant zijn onder andere de columns van F. de Kam en A. Grotenhuis (over belastingen),
‘Internationale zaken’, en de zaterdagse pagina ‘Geld Telt’ met nieuws voor particulieren over beleggen, belastingen,
verzekeringen, enz. Verder publiceert NRC dagelijks een uitgebreid achtergrondartikel van ruim een halve pagina. De
onderwerpen van dit artikel zijn zeer uiteenlopend, informatief en over het algemeen van goede kwaliteit. Wetenschappers
komen hierin regelmatig aan bod. Artikelen van Hans Buddingh en Menno Tamminga springen eruit.
Concluderend: de krant besteedt veel aandacht aan economie. Naast uitgebreid actueel nieuws is er veel ruimte voor
achtergrondnieuws, deels via vaste rubrieken. NRC mag zich met recht een krant noemen voor de lezer met interesse in alle
facetten van de economie en die inderdaad bereid is na te denken.

de Volkskrant: ludieke economie
De Volkskrant, die blijkens de identiteitsverklaring ‘vooruitstrevend wil zijn en wil opkomen voor verdrukten en onthechten’,
positioneert zich in de markt voor het jonge hoogopgeleide individu dat zich aan de linkerzijde van het politieke spectrum
bevindt.
Pagina twee van de Volkskrant bevat economisch nieuws, en op dinsdag tot en met vrijdag bevat het extra katern nog eens
twee pagina’s economie (waarvan een met de cijfers). Een groot deel van de krant wordt gevuld met bestuurlijk en politiek
nieuws. De redactionele commentaren lijken meer bedoeld om verwondering op te roepen dan stelling te nemen. Het
ogenschijnlijk serieuze karakter van de krant is betrekkelijk. Echte glamour en society ontbreekt maar de hoeveelheid ‘leuk’ is
niet gering: denk aan de rubriek Dag in Dag uit, en de voorpagina van het tweede katern.
De krant heeft dagelijks terugkerende beursrubrieken in het tweede katern: Wall-street en Damrak, en een titelloos beursstuk
dat een onderwerp over bedrijf of beurs op een ludieke wijze bespreekt. Wekelijks terugkerende rubrieken zijn: op maandag
Achter de komma (stukjes over economisch getinte tijdschriften), op woensdag de Weekstaat van DNB en op zaterdag een
column van Harry van Seumeren, Opsteker van W. van Praag-Segaar, de column Het spel en de knikkers van Frank

Kalshoven, De stelling van …verschillende wetenschappers en een column Nog … dagen tot de EMU. Verder zijn er rubrieken
zoals Niche (dat een bepaald product onder de loep neemt), Eigen geld met: de portefeuille van … en geld en recht en de
hypotheekstaat en vergelijkend-waren-onderzoek over beleggingsproducten. Tot slot is er de rubriek Mens en Management
wekelijks wisselend met Klant en Markt, rubrieken waarin organisatie, management en marketing aan bod komen.
De dagelijkse berichtgeving over de economie is moeilijk te plaatsen. De criteria voor de vulling van de twee gescheiden
dagelijkse pagina’s zijn ondoorgrondelijk. Algemeen-economisch nieuws wordt gemengd met bedrijfsberichten. De pagina’s
worden opgevuld met weinig schokkende bedrijfsberichten van het ANP. Het lijkt alsof de krant vindt dat het er nu eenmaal bij
hoort. De bedrijfsberichten die worden opgenomen zijn regelmatig ludiek of behandelen zaken waar een ‘luchtje’ aan zit. De
dagelijkse sociaal-economische berichtgeving lijkt de krant wel met passie te geven, echter hier wordt het (partij-)politieke
vaak op de voorgrond gezet.
Frank Kalshoven heeft ruimte gemaakt voor de economische wetenschap in De stelling van … en in zijn column. Verder komt
de economische wetenschap aan bod indien er een instituut (CPB, NIBUD enz.) een rapport wereldkundig maakt. Een lange
verhandeling of een achtergrondartikel dat enigszins economisch wetenschappelijk is vind je in de Volkskrant niet.
De Volkskrant is geen krant voor beleggers of economen; politicologen en bestuurskundigen zullen zich er beter thuis voelen.
De zaterdag-bijlage kan de (algemeen) econoom misschien wel eens ter hand nemen.

Het Parool: een compacte Amsterdamse avondkrant
In het redactiestatuut van Het Parool (”Vrij, onverveerd”) staan nog altijd de progressieve idealen vermeld, die de krant lange
tijd uitdroeg als intellectuele, partij-onafhankelijke krant, waar politiek Den Haag rekening mee moest houden. Sinds 1970 is
het beleid echter omgegooid door meer aandacht te geven aan ontspanning en regionaal (Amsterdams) nieuws.
Gemiddeld bevat Het Parool zo’n twintig redactioneel ingevulde pagina’s. Typerend zijn de speciale pagina over Amsterdam en
het relatief grote aandeel kunst. Economie en financiën krijgen doordeweeks een pagina en op zaterdag vijf. Daarnaast is er
de beurspagina. Een duidelijke structuur van het economisch nieuws ontbreekt. Op definancieel-economische pagina’s worden
politieke berichten en bedrijfsnieuws min of meer lukraak door elkaar geplaatst. Ook elders zijn regelmatig berichten te vinden
met een economisch raakvlak. Zo staan berichten over Schiphol afwisselend op de pagina’s Binnenland, Amsterdam en
Economie en financiën.
De financieel-economische sectie is het meest uitgebreid op woensdag. De meest in het oog springende columns zijn van Jan
Pen (die op onregelmatige tijden scherp commentaar geeft op actuele economische thema’s), de ABN/AMRO (die op
donderdag een monetaire achtergrondrubriek levert) en beleggingsanalist M.M. Ahrens, die op vrijdag een column verzorgt met
gedetailleerde analyses van beleggingsmogelijkheden. Opvallend is dat, terwijl Het Parool in zijn columns vrij veel aandacht
besteedt aan de beleggingsmarkt, de beurspagina karig is. Wellicht richt Het Parool zich op de kleine belegger, die geen
behoefte heeft aan gedetailleerde beurscijfers.
De verslaggeving van Het Parool is neutraal en compact. Redactioneel commentaar is schaars en gematigd van toon. Opinie
blijft grotendeels beperkt tot ingezonden brieven. Van de economische redacteuren leveren alleen Jan Wielaard en Kees
Tamboer met enige regelmaat een (kritische) economische analyse, van wisselende kwaliteit. Deze bijdragen kenmerken zich
in de regel door het toekennen van een belangrijke rol aan de overheid. Hierdoor is Het Parool links van het midden te
plaatsen. De krant lijkt de lezer echter geen visie te willen opdringen.
De rol van de economische wetenschap is gering. Af en toe zijn (kritiekloze) samenvattingen te vinden van
onderzoeksrapporten, of verwijzingen naar ESB of The Economist. De wetenschaps-bijlage Spectrum bevat sporadisch
economische artikelen.
Het Parool biedt extra informatie over de regionale Amsterdamse economie (zoals Schiphol), maar heeft de landelijke
econoom in termen van analyse en opinievorming weining te bieden. Op korte termijn zal bij Het Parool echter een
grootscheepse reorganisatie worden doorgevoerd, waarvan de consequenties voor de economische verslaggeving onduidelijk
zijn.

Trouw: economie met een menselijk gezicht
Trouw onderscheidt zich van andere kranten door haar exclusieve aandacht voor levensbeschouwing. In reclamefolders wordt
benadrukt dat Trouw het nieuws compleet, betrouwbaar en compact weergeeft. Ze schrijft over onderwerpen die mensen
persoonlijk raken, zoals het milieu, de gezondheidszorg, onderwijs en politiek. De speciale aandacht voor mens en
samenleving maakt Trouw tot een betrokken krant.
Mede door het schreefloze lettertype maakt de krant een strakke, overzichtelijke en zakelijke indruk. Van de vaste indeling
wordt zelden afgeweken zodat vaste pagina’s makkelijk zijn terug te vinden (economie staat steevast op pagina zeven).
Nieuws en opinie worden strikt van elkaar gescheiden, evenals het politieke en het economische nieuws.

De economische verslaggeving beslaat een halve pagina buitenlands nieuws, een pagina economie met de nadruk op
Nederlands economische nieuws en een pagina beursberichten, kort bedrijfsnieuws en de cijfertjes. Op de opinie-pagina wordt
weinig aandacht besteed aan economische onderwerpen. Gemiddeld wordt ongeveer driekwart van de economische artikelen
door eigen redacteuren geschreven. Het nieuws op de beurspagina wordt vrijwel altijd overgenomen van het ANP. Het
redactioneel commentaar op de voorpagina van de krant wordt slechts incidenteel aan een economisch onderwerp gewijd.
Trouw geeft niet veel aandacht aan economie. Toch is de lezer in staat zich een redelijk beeld te vormen van de economische
ontwikkeling door een efficiënte verslaggeving. Daar waar de krant analyses geeft, gebeurt dit op een aardige en prikkelende
manier. De achtergrondartikelen zijn meestal informatief en stemmen tot nadenken. Toch zijn de analyses niet altijd even
goed doortimmerd en is de krant en af en toe op fouten te betrappen. Zo kopt de krant op 15 april, in verband met een
reorganisatie in Hoogeveen,dat er bitterheid is over het verhuisplan van ”Philips Heerenveen”.
Qua signatuur kan de krant (in elk geval wat betreft het economische nieuws) aan de linkse zijde van het spectrum geplaatst
worden. Uitspraken als ‘Amerikaanse groeicijfers dwingen niet tot kopiëren’ en ‘Daar staat tegenover dat de arbeider zijn loon
waardig is’ typeren de verslaggeving. Het is duidelijk dat de krant zich niet in eerste instantie richt op een in economie
geïnteresseerd publiek. Desalniettemin levert de krant soms eenverfrissende, linkse, menselijke kijk op het economische
nieuws en vormt daarmee toch een aanvulling.

Copyright © 1997 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)