Delen

Redactioneel

Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB
a.jolink@sdu.nl

Delen

O

p jonge leeftijd worden kinderen graag
vermaakt met het spelletje “ik zie, ik zie,
wat jij niet ziet, en de kleur is …â€. Via het
raden van de voorwerpen in de omgeving
weten kinderen elkaar te vermaken en de kennis­
asymmetrie te overbruggen. Op latere leeftijd worden
volwassen geconfronteerd met een variant op dit
kinderspel: ik weet, ik weet wat jij niet weet.
In de realiteit van alledag is dit een feit waar de
meeste mensen wel mee kunnen leven: je kunt ten
slotte niet alles weten. Bij innovatieprocessen wordt
dit echter wel een issue en is kennisasymmetrie een
belemmering bij de vooruitgang.
In Australië, en onlangs in het Verenigd Koninkrijk,
heeft men deze kennisasymmetrie in het innovatieproces onder ogen gezien en met succes een pool
van kennismakelaars aan het werk gezet. De opzet
is simpel: verzamel een aantal deskundigen en laat
deze mensen rondlopen bij bedrijven met innovatieintenties. De gedachte is dat deze kennismakelaars
op elke dag van de week bij een ander bedrijf komen
en aan het einde van de week bijeenkomen om de
ervaringen te delen met elkaar. Door het rapporteren van de problemen bij de innovatieprocessen en
het bespreken van de gevonden oplossingen, zo is
de verwachting, zullen de individuele kennismakelaars de kennis weer verspreiden en zo het innovatieproces elders weer verder helpen. In Australië
en het Verenigd Koninkrijk is deze zogenaamde
InnovationXchange op een particuliere, not-for-profit,
basis opgezet en naar men claimt met succes.
Het toverwoord bij de IXC is open innovatie maar
de achterliggende gedachte is vertrouwen. Op de
website van de Engelse organisatie voor innovatieuitwisseling staat dan ook nadrukkelijk: Making it
safe to talk. Het vertrouwen van de meeste organisaties om kennis vrijelijk te delen is vaak omgekeerd
evenredig met de belangen die op het spel staan bij
de innovatietrajecten. Dit is niet verwonderlijk maar
blokkeert wel de, theoretisch, optimale uitkomst die

er zou zijn indien iedereen met iedereen de kennis
zou delen. De kennismakelaars van IXC maken
er geen geheim van dat ze zeer hechten aan een
beroepsgeheim waar toegang tot ideeën en technologieën gegarandeerd zijn. Het lijkt bijna te mooi voor
woorden en men zou zich kunnen afvragen of hier
niet een gat in de Nederlandse markt ligt.
Het probleem bij de oplossing van kennismakelaars
voor de disseminatie van kennis is dat er vanuit
wordt gegaan dat kennis niet stoffelijk is, niet gekoppeld is aan personen, en als pakketje kan worden
uitgeruild. In een kennisintensieve samenleving
waar de Nederlandse economie naar op weg is,
lijkt dit echter steeds minder het geval. In toenemende mate is kennis gekoppeld aan de persoon;
in zekere zin dus ingelijfd. Zolang deze ingelijfde
kennis bij universiteiten of andere centra voorkomt,
waar kennis nog als publiek goed wordt gezien, is
dit geen probleem. Maar als het ingelijfde kennis
betreft in een geprivatiseerde omgeving, zoals de
bedrijven in de InnovationXchange, zal het lastig
zijn de personen er toe te bewegen afstand te doen
van deze kennis zonder al te hoge kosten, met een
mogelijke blokkering van het innovatieproces als
gevolg. In een recente bijdrage van Ugo Pagano aan
een workshop in Pisa, wordt het naargeestige beeld
geschetst van een kennisintensieve economie waarin
ingelijfde kennis geprivatiseerd is. De uitkomst van
deze wereld is er een waarin gemonopoliseerde
kennis leidt tot verdere investeringen in die kennis
terwijl anderen terecht komen in een vicieuze cirkel
van onderinvestering in kennis en vaardigheden. De
tweedeling die dan ontstaat roept de beelden op van
weleer waarin niet kennis maar kapitaalbezit voor
een splitsing zorgde en waarin vakbonden van kapitaallozen de strijd moesten aangaan. Volgens Pagano
staat ons dat nu weer te wachten als dit beeld wordt
gerealiseerd.
Voor de makelaars van de InnovationXchange is het
zaak om de eigenaren van de ingelijfde kennis er
van te overtuigen dat het wel degelijk zin heeft om
mee te doen aan het uitwisselingsprogramma. De
oplossing lijkt te liggen in het bij elkaar brengen
van partners die elkaar kunnen aanvullen. Het besef
dat kennissamenvoeging niet alleen leidt tot kennisvermeerdering maar ook tot het wegnemen van
kennisblokkades is op zich zelf al innovatief. Op de
meeste basisscholen worden de kinderen geleerd
dat delen goed is en dat je dat moet leren. Bij een
enkele school hing de leus boven de deur: “als je
deelt dan heb je meerâ€. Deze economisch onbegrijpelijke redenering krijgt in het innovatiedebat echter
een hele nieuwe lading.
Literatuur
Pagano, U. (2008) Organizational rights in knowledge-intensive
firms, bijdrage aan de European Network on the Economics of
the Firm (ENEF) 2008 meeting, September.

ESB

93(4543) 19 september 2008

547