In een opiniestuk vandaag in NRC legt Jesse Klaver uit wat hij tegen economisme heeft aan de hand van vijf mythen. Nu ben ik een groot voorstander van het moderniseren van economisch denken maar deze vijf mythen zijn vijf stromannen. De cursiefjes zijn steeds uit het NRC stuk van Klaver.
Mythe 1: De onzichtbare hand zorgt voor een optimaal resultaat
Laten we beginnen met de mythe van de onzichtbare hand; de mythe dat het najagen van persoonlijke hebzucht leidt tot collectieve voorspoed.
De onzichtbare hand wordt hier verward met het najagen van hebzucht, terwijl (zoals ik hier uitleg) in het beroemde voorbeeld van Adam Smith het juist empathie is die de onzichtbare hand echt laat werken.
Mythe 2: Als de economie groeit, gaat iedereen erop vooruit
Jarenlang werd ons verteld dat als de economie groeit, iedereen erop vooruitgaat
Door wie is ons dit jarenlang verteld? Als er meer groei is, is er meer te verdelen, dat is waarheid als een koe. Als je dat een beetje slim aanpakt (zoals ik hier uitleg) dan kan iedereen profiteren. Pak je het minder slim aan, dan stijgt ongelijkheid.
Mythe 3: Marktwerking leidt tot kostenbeheersing
Al sinds de jaren 80 vertellen economisten (lollig dat Vlaams ertussendoor MC) ons dat gebrek aan concurrentie de overheid traag, bureaucratisch, inefficiënt en dus onnodig duur maakt, terwijl de ‘tucht van de markt’ bedrijven zou dwingen tot efficiënt werken.
Economen zien dat marktwerking tot hogere doelmatigheid kan leiden, maar dat ondoordachte uitvoering tot meer productie kan leiden (zoals bij de zorg). Soms zijn er successen (telecom), soms faalt het (spoor). Welke economen in Nederland zijn nu die blinde marktgelovigen? Man en Paard graag!
Mythe 4: Een stevig sociaal vangnet maakt mensen lui
In de plannen van het kabinet voor een belastingherziening gaat iedereen erop vooruit. Iedereen, behalve de mensen die het minst te besteden hebben.
Economen zien een afruil in prikkels en zekerheid, vandaar de populariteit van flexicurity onder economen. Meer flexibiliteit is niet altijd goed, meer zekerheid ook niet. Waar het optimum ligt is moeilijk objectief vast te stellen, maar dat een goed sociaal vangnet nodig is, is consensus onder praktisch alle economen.
Mythe 5: Collectieve uitgaven zijn een probleem, private uitgaven zijn een zegen
In de VS boeken de Conservatieven veel succes met een pleidooi voor tax relief. In Nederland is het ook een mythe geworden: belastingverlaging is goed, belastingverhoging is slecht.
Belastingverlaging is alleen maar goed als de overheid ondoelmatige taken afstoot, zoals onrendabele subsidies (zoals Mathijs Bouman hier aantoont zijn er daar genoeg van), maar kan een ramp zijn als kerntaken worden afgestoten. Weliswaar is de kleinere overheid voor sommigen een haast mythisch doel, maar dat is niet de communis opinio onder economen.
Overigens ben ik het helemaal eens met Jesse Klaver als hij zegt dat “er behoefte is aan politiek waarbij niet alleen telt wat we in geld kunnen uitdrukken, maar waarin ook telt wat intrinsiek waardevol is: natuur, vriendschap, kunst, gezond voedsel.”
Bravo! Maar laat die stromannen even in de wei staan graag.
Auteur
Categorieën