Th.M. Scholten
De Rekenkamer,
een roepende
in de woestijn
Wie net verslag van de Algemene Rekenkamer over 1984 doorleest krijgt niet de indruk te maken te hebben met een gezaghebbend, laat staan geducht controleorgaan in onze democratic. Integendeel.
De bewindslieden laten deze pottenkijkers
maar een beetje aanbabbelen. Ze beantwoorden de gestelde kritische vragen dikwijls zeer laat; de antwoorden zijn nogal
eens halve antwoorden; af en toe is er sprake van een klaarblijkelijke dooddoener.
Deze houding heerst over de gehele linie;
bij Buitenlandse Zaken (biz. 17), bij Volkshuisvesting (biz. 21), bij Economische Zaken (biz. 25), bij Landbouw (biz. 70 en biz.
200), bij Justitie (biz. 71), bij Defensie
(biz. 105), bij Binnenlandse Zaken (biz.
108), bij Verkeer en Waterstaat (biz. 172).
Zelfs de PTT dient in de rij te worden opgenomen (biz. 221 en biz. 226). Natuurlijk, er
zijn verschillen. Soms gaat het om meer
dan f. 1 mrd. (het Ministerie van Buitenlandse Zaken m.b.t. de ontwikkelingshulp
in 1978 en 1979), dikwijls om veel minder
dan f. 1 mln. De ene keer is de responstijd
,,slechts” twee jaar, de andere keer is er
sprake van een lijdensweg die al in 1970 begon (Staatsbosbeheer m.b.t. het pacht- en
huurbeleid). In een enkel geval geeft de Rekenkamer zelfs een complimentje voor de
follow-up (Rijkswaterstaat, biz. 165). Teneur: belabberd.
Die teneur zou er niet zijn als de Kamer
consequent een andere houding zou aannemen. Voor wie, zoals schrijver dezes, deze
verslagen al vele jaren doorneemt, is het
verwonderlijk – gegeven de ontstellende
inhoud ervan — dat de volksvertegenwoordiging daar zo weinig notitie van
heeft genomen. Het is, ongetwijfeld als gevolg van de voor het parlement beschamende RSV-zaak, iets beter geworden.
Maar het is nog altijd zeer onvoldoende.
Ware dat anders en beter, dan zouden de
bewindslieden zich ook wel anders
gedragen.
Deugt de Rekenkamer niet? Houdt zij
zich met futiliteiten bezig? Er is weinig
aanleiding om deze vragen met ja te beantwoorden. Trouwens, als de leiding niet
voor z’n taak berekend was, zou dat al lang
bekend zijn. En het lezen van een verslag is
voldoende om te weten dat het niet om futiESB 21-8-1985
neming die niet binnen een half jaar na het
verslagjaar met een jaarverslag plus accountantsverklaring komt, gaat aan de
schandpaal. Bij de overheid moet men
veelal jaren wachten alvorens soortgelijke
informatie beschikbaar komt – en meermalen ten aanzien van grote uitgavenposten zonder goedkeurende accountantsverklaring – en niemand geeft een kik.
(Waarom ontbreekt in dit verslag overigens het overzicht van de achterstanden in
jaarrapporten en accountantsverslagen
van universiteiten en academische ziekenhuizen: zijn deze, conform vroegere Rekenkamerverslagen, berucht slechte informanten thans allemaal keurig op tijd met
rapportering en controle?)
De Rekenkamer zoekt naar verbetering.
Zij wil de dames en heren bewindslieden
prikkelen om de ,,onevenredig lange
(respons)tijd” te bekorten. ,,In sommige
gevallen zal het dan ook wellicht nodig zijn
liteiten gaat. Een onkruidlezing uit het ver- over te gaan tot publicatie zonder comslag 1984: pantserrupsvoertuigen die f. 135 mentaar van de bewindspersoon af te
mln. te duur zijn; een garantie daarom- wachten”. Ik zou de Rekenkamer in overtrent die nog eens f. 77 mln. meer kost dan weging willen geven ook het verslag zelf
nodig. Uitgaven van meer dan f. 1 mrd. bij nog eens kritisch te bekijken. Het is nu nog
Ontwikkelingssamenwerking die niet aan een mengeling van blunders en foutjes.
de gestelde criteria voldoen. Over f. 800 Een andere ordening kan de toegankelijkmln. subsidies bij Volkshuisvesting wil de heid bevorderen. De taal is een apart punt.
accountant geen oordeel over de getrouw- Controleurs hebben een eigen taalgebruik:
heid afgeven omdat de administratieve or- kies, nauwgezet. Men leest dit soort conganisatie niet deugt. Geen inzicht en geen troleverslagen niet met rode oortjes, of het
kostenbesef bij het kadaster. Nauwelijks zou moeten zijn van ergenis. Maar daar
toezicht op de woningwetcorporaties (con- moet je aanleg voor hebben. Toch is het
trole een keer in de 25 a 30 jaar). Experi- een vraag of een goed leesbare compilatie
mentele arbeidsprojecten voor jeugdige het overbrengen van de boodschap — en
werklozen, waarbij er 19 van de 19 gecon- daar gaat het om – niet zou bevorderen.
troleerde projecten niet aan de gestelde Een belangrijke verbetering van de invloed
normen beantwoorden. Klaarblijkelijk on- van de Rekenkamerverslagen kan worden
oplosbare problemen met de bewaring van bereikt door een actieve opstelling van de
de duizenden kunstvoorwerpen uit de zo- pers. Waarom wordt er niet eens een serie
genoemde BKR-regeling. Het is maar een artikelen gewijd aan de verschillende departementen? De praktijk leert dat aankeuze.
Zeer terecht besteedt de Rekenkamer dacht in de pers de houding van de Kamer
veel aandacht aan de aanpak van automa- beinvloedt. Het zou niet de eerste keer zijn
tiseringsprojecten bij het rijk. Het gaat bij dat de waakhondfunctie die de Kamer zou
de rijksoverheid veelal om massale gege- moeten vervullen, door de pers wordt overvens (personen, voorraden enz.). Het is een genomen.
Ten slotte: het tekort aan controlepersotriest chapiter in dit verslag. Het salarissysteem voor Onderwijs (300.000 perso- neel. Het is voor een onderneming ondenknen) is een school(!)voorbeeld van wanbe- baar om te laat met een jaarverslag plus acleid. Slechte systeemontwikkeling (verou- countantsverklaring te komen met het moderde techniek, inefficiente en inflexibele tief tekort aan controlepersoneel. Dan
systeemopzet). Onvoldoende planning en moet dat ook ontoelaatbaar zijn voor een
kostenbeheersing. Nauwelijks toezicht. overheidsorgaan. Als er een activiteit kan
Oplevering drie jaar te laat. Ernstige in- worden geprivatiseerd – en kennelijk
voeringsproblemen. De minister geeft de moet worden – dan is het de controleschuld aan het Rijkscomputercentrum. taak. Nederland heeft een accountantsMaar u, als opdrachtgever, draagt ook ver- corps van hoog aanzien. Er zijn uitstekend
antwoordelijkheid, zegt de Rekenkamer. georganiseerde accountantskantoren. Als
Ernstige kritiek is er ook op het voorraad- die de controle over Shell en Philips aanbeheersingssysteem bij Defensie. Te ambi- kunnen, dan hoeven ze voor Defensie, laat
tieuze opzet. Geen controle. Geen adequa- staan Staatsbosbeheer, niet uit de weg te
te planning. Verbrokkeling. Te veel dis- gaan. De verantwoordelijke personen en
instanties bij de overheid zouden de opcontinui’teit door overplaatsingen.
Een excuus van de door de Rekenkamer dracht moeten hebben om waar vertraging
gecontroleerden loopt als een rode draad dreigt bij controlewerkzaamheden particudoor dit verslag. Tekort aan (deskundig) liere accountantskantoren in te schakelen.
personeel. Antwoorden en vooral onderzoekingen, controles, moesten en moeten
daarom wachten. Als ergens blijkt dat in
onze samenleving, als het gaat om het verschaffen van informatie, met twee maten
gemeten wordt dan is het hier. Een onder815