Redactioneel
Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB,
Associate Professor RSM Erasmus University
a.jolink@sdu.nl
De neus van
de kameel
S
ommige verhalen verdienen het om steeds
weer verteld te worden; zo ook de klassieker van ‘de neus van de kameel’. In dit
verhaal struint een Arabier met zijn kameel
door de woestijn. Als de nacht valt slaat de Arabier
zijn tentje op en stalt de kameel buiten. Midden
in nacht wordt de Arabier wakker en ziet tot zijn
verbazing de neus van de kameel onder het tentdoek doorkomen. “Meesterâ€, zegt de kameel, “het
is buiten zo koud, mag ik mijn neus warmen in uw
tent?†“Maar natuurlijkâ€, zegt de Arabier, “mijn tent
is niet groot maar je neus warmen moet wel lukken.â€
Als de Arabier even later weer wakker wordt, ziet hij
dat de kameel niet alleen zijn neus, maar ook zijn
hoofd en nek in de tent heeft gelegd. “Meesterâ€,
zegt de kameel, “ik neem slechts weinig ruimte in,
mag ik ook mijn voorpoten in uw tent warmen?†De
Arabier schuift wat op en zegt: “maar natuurlijk mag
je ook met je voorpoten in mijn tent.†Even daarna
vraagt de kameel: “Maar mag ik dan niet helemaal
in uw tent staan? Ik kan dan gelijk de tent overeind
houden.†“Ja, jaâ€, zegt de Arabier en slaapt verder.
Als hij ’s ochtends wakker wordt, ligt hij buiten en
heeft de kameel de tent voor zich alleen.
Ook Nederland kent sinds kort kamelen. Het postbedrijf Sandd heeft haar neus in de monopolie-tent
van TPG Post gestoken. De oude Tante Pos had tot
1 januari 2008 respijt gekregen voor haar monopolie
op onze brieven onder de vijftig gram, maar Sandd
heeft nu een manier gevonden om deze afspraak
te omzeilen: verzwaar een brief met een catalogus
van een postorderbedrijf en de brief komt al gauw
boven de vijftig gram uit. TPG Post zag zich inmiddels buiten de tent geplaatst en sputterde tegen dat
de regels rond de liberalisering wel nageleefd moeten worden. De rechter oordeelde anders en stelde
dat het controleren van pakketten boven de vijftig
gram op de aanwezigheid van brieven onder de
vijftig gram op praktische bezwaren stuit. Het moge
duidelijk zijn dat de regels van de liberalisering van
de post inmiddels gelijkgesteld kunnen worden aan
het recht van de slimste: verzwaar elke brief tot
boven vijftig gram en de liberalisering van de post
kan worden versneld. Wat dat betreft zijn er mogelijkheden te over: verzwaar elke brief met een loodje,
maak bundeltjes van brieven en ontbundel ze weer
in het distributiecentrum, plak brieven op catalogi
van postorderbedrijven…
Inmiddels dansen de grootverbruikers van postzaken
op het graf van de monopolieafspraken en wakkeren
de banken het vuurtje aan door te dreigen massaal
over te stappen naar de concurrent-in-wording, al
dan niet gesterkt door de rechterlijke uitspraak. Toch
is dit enigszins verbazingwekkend. Zelfs de meest
doorgewinterde pro-markt-profeet zal erkennen dat
afspraken moeten worden nageleefd en is elke markt
gebaat bij transparante regels. Het ontduiken van
afspraken, of dit nu gaat om het snoeien van gouden
munten of handelen met voorkennis, werkt in het
algemeen niet bevorderlijk voor het vertrouwen in
de marktwerking en heeft in het verleden tot wetten
geleid die het boerenverstand in het economisch verkeer aan banden legt. Het proces van liberalisering
in de post, maar wat dat betreft ook in de telecom
en in wat ons nog te wachten staat, zou een proces moeten zijn waarin de partijen moeten mogen
uitgaan van de afspraken, zonder daarbij tot extreme
transactiekosten te moeten overgaan bij rechtbanken, juristen of andere ordehandhavers. Daar
waar de wetten van de jungle regeren en slechts
de sterksten zullen overleven, zal uiteindelijk nieuw
monopoloïde gedrag overwinnen. Het is zeer de
vraag of praktische bezwaren in een liberaliseringsproces zwaarder moeten wegen dan de noodzaak om
afspraken te eerbiedigen. In het ergste geval zal de
wet van de jungle overgaan in de wet van de woestijn: oog om oog, tand om tand. Kan iemand die
kameel in bedwang houden?
ESB
6 oktober 2006
483