Dadelijk, op de camping, zal het er weer ouderwets lief aan toegaan. De buren hebben te weinig haringen, wij geven ze die. Zij lenen ons een strandstoel uit, waarop wij ze een lift geven naar de supermarkt. Zij lenen vanzelfsprekend graag hun afwasborstel uit die wij missen, wij helpen hen weer aan een gasstel. En zo gaat het met de vriendelijke wederdiensten een aantal dagen door.
Wederkerigheid. Daarmee valt economisch enigszins te begrijpen wat zich zomer in zomer uit op de camping herhaalt; jij krijgt iets van mij omdat ik iets van jou krijg. Lastiger heb ik het met alle behulpzaamheid die je aantreft op online travel-communities zoals deze waar je vakantietips kunt uitwisselen. Hier kun je een oproep doen om informatie over zoiets als waar je mooi kunt wandelen in Costa Rica, in de hoop op goede tips. Volslagen onbekenden waarmee je nooit meer van doen hebt schieten vervolgens bij bosjes te hulp, zonder ook maar iets van je terug te verwachten. Dit is bijzonder, en onbegrepen.
Dacht ik. Een nieuwe studie van Jacobien van Apeldoorn en Arthur Schram (van de UvA) laat zien dat hier toch sprake is van wederkerigheid, zij het in andere zin. Ze onderzoeken het fenomeen ‘indirecte wederkerigheid’. Deze vorm van wederkerigheid omvat alle hulp aan vreemden, die volgt op hun hulp aan derden of op hulp van derden aan de hulpverlener zelf. Wederzijds aardig doen loopt dus via derden. Ter verduidelijking van het idee, de indirecte wederkerigheid komt dus in twee varianten: hij die wordt geholpen helpt (opwaartse indirecte wederkerigheid) en hij die helpt wordt geholpen (neerwaartse indirecte wederkerigheid).
Ongetwijfeld valt veel meer van ons gedrag als indirect wederkerig te betitelen dan alleen dat binnen een online community, ook veel van wat we op de camping doen. Maar interessant van online communities is dat de indirecte vorm sterk de overhand heeft. Bovendien bieden ze de gelegenheid om dit theoretisch al wel bekende fenomeen dan eindelijk eens in de praktijk te meten door middel van een heus veldexperiment.
Van Apeldoorn en Schram bestudeerden het gedrag van leden van een internationale travel community met ruim vijf miljoen leden. Ze maakten ledenprofielen aan waarop soms wel en soms niet een geschiedenis van eerder verstrekte hulp vermeld stond. Namens die aangemaakte profielen stuurden ze hulpverzoeken uit naar willekeurig gekozen bestaande leden, die varieerden in de mate van eerder gekregen en gegeven hulp.
Wat blijkt is dat een hulpverzoek vaker wordt ingewilligd voor de profielen die blijk geven van een helpende hand in het verleden. Daarnaast wordt een hulpverzoek niet vaker ingewilligd door personen die voorheen meer zijn geholpen. Ze vinden dus wel bewijs voor neerwaartse maar niet voor opwaartse indirecte wederkerigheid (met de kanttekening dat de laatste variant ook minder grondig werd onderzocht). Met andere woorden: wie goed doet goed ontmoet, maar wie goed ontmoet doet niet beter.
Dit doet ertoe. Wil een platform goed functioneren, dan moet er voldoende animo zijn om goed te doen omdat er anders voor gebruikers niets valt te halen op het platform. Voor zover je de resultaten van dit ene onderzoek kunt generaliseren, is het dus zinvol kenbaar te maken hoeveel iemand mensen helpt, opdat er meer geholpen wordt.
Maar ik kan me zo voorstellen dat dit nog maar het topje van de onderzoeks-ijsberg is. Wat maakt de presentatie van de hulpgeschiedenis uit voor verstrekte hulp? Hoe wederkerig zijn we op andere platforms? Wat kan er geleerd worden over ons gedrag buiten internet? Kan er een corpus gebouwd worden die de resultaten algemenere betekenis geeft? De meest fundamentele vraag is denk ik wat indirecte wederkerigheid drijft. Verwachten we iets terug of zit er meer achter ons hartelijk ogende gedrag dan harteloze berekening? Wie zal het zeggen, eerst maar eens kamperen.
Auteur
Categorieën