Daling aantal vacatures al na twee weken even fors als in het eerste kwartaal van de kredietcrisis

Momenteel houdt het coronavirus de hele wereld in zijn greep. De maatschappelijke gevolgen van deze pandemie zijn nu al immens. Zo zijn op last van de regering sinds zondag 15 maart jongstleden. alle Nederlandse scholen, universiteiten, bibliotheken, horecagelegenheden, kapperszaken gesloten. Een economisch hulpplan van maar liefst 45 tot 65 miljard euro is het leven geroepen om de vele bedrijven die hierdoor in geldnood zijn geraakt te ondersteunen.

Logischerwijs heeft dit alles ook grote gevolgen voor mensen die op zoek zijn naar een baan. Terwijl er in economische crisis altijd sprake is van een daling van vacatures, zijn er redenen om aan te nemen dat de gevolgen van de coronacrisis voor werkzoekenden groter zijn dan die van eerdere crisissen. Zo is de economie ditmaal heel plotseling tot “stilstand” gekomen, waardoor ook het aantal vacatures ineens drastisch kan dalen. Daarnaast is het voor bedrijven en organisaties waarvan de activiteiten wel gewoon zijn blijven doorlopen door de “social distancing“ zeer lastig om nieuwe mensen te werven.

Dit kan ertoe leiden dat werkgevers het plaatsen van vacatures uit gaan stellen. De vraag is echter hoe lang dit uitstel zal zijn. Om meer zicht te krijgen op hoe de toevoer van nieuwe vacatures zich ontwikkelt in de huidige coronacrisis, volgen we sinds 23 maart het aantal vacatures op monsterboard.nl.

Aantal vacatures gedaald

Op de website van monsterboard.nl wordt dagelijks een overzicht geboden van het aantal vacatures die de afgelopen dag, de afgelopen week, de afgelopen twee weken of de afgelopen maand zijn geplaatst.

Figuur 1 laat voor de periode van 23 maart tot en met 5 april zien hoeveel vacatures er nog open staan die in de afgelopen veertien dagen zijn gepubliceerd. We hebben om een aantal redenen voor de termijn van twee weken gekozen. Ten eerste is de coronacrisis reeds voor 23 maart begonnen – vanaf vrijdag 13 maart heeft het kabinet opgeroepen zoveel mogelijk thuis te werken. Met de termijn van twee weken voor 23 maart, blikken we met deze index ook een beetje terug in de tijd. Daarnaast leidt de crisis er mogelijk ook toe dat sommige vacatures eerder dan gebruikelijk worden teruggetrokken. Om ook die ontwikkeling mee te nemen moet een wat groter tijdsinterval worden genomen. Tot slot is het dagelijkse aantal vacatures sterk afhankelijk van de dag van de week. In het weekend worden er bijvoorbeeld minder vacatures geplaatst dan op een doordeweekse dag. Bij een tijdsinterval van twee weken worden dergelijke schommelingen rechtgetrokken.

De figuur laat een forse daling zien van het aantal nieuwe vacatures. Allereerst is te zien dat van 23 maart tot en met 29 maart sprake is van een vrij geleidelijke daling. Deze geleidelijke daling komt waarschijnlijk doordat het aantal vacatures van de afgelopen twee weken zich langzaam aanpast aan het steeds lagere aantal vacatures dat dagelijks wordt geplaatst. Dat zijn er in die periode gemiddeld zo’n 1.250 per dag.

Opvallend is dat op vrijdag 27 maart het dagelijkse aanbod in vacatures plotseling sterk afneemt. Uit analyses van de data blijkt dat die dag opmerkelijk veel vacatures die al uitstaan weer worden ingetrokken. Vanaf dinsdag 31 maart daalt het aantal dagelijks geplaatste vacatures substantieel verder in vergelijking met de periode daarvoor. Gemiddeld gaat het dan om zo’n 850 vacatures per dag. Hierdoor zet de daling van het aantal geplaatste vacatures in de afgelopen twee weken weer in.

Op 4 april is er weer opnieuw sprake van een forse daling. Deze is het gevolg van een groot aantal vacatures die op 20 maart in de zorgsector is geplaatst: op 4 april tellen die niet meer mee bij de vacatures die de afgelopen twee weken zijn geplaatst. Als we deze daling niet meetellen is in de twee weken die deze grafiek bestrijkt de daling van het aantal vacatures maar liefst 22 procent.

Historisch forse daling

Om deze ontwikkelingen in perspectief te plaatsen kan gekeken worden naar de ontwikkeling in het aantal nieuwe vacatures over de afgelopen twintig jaar. Figuur 2 geeft een beeld van de ontwikkeling in vacatureaanwas per kwartaal (seizoensgecorrigeerd) op basis van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In de grafiek is duidelijk te zien dat in deze periode drie grote dalingen in de aanwas van nieuwe vacatures hebben plaatsgevonden.

De eerste daling houdt verband met de recessie na de internetbubbel die in het voorjaar van 2000 begon. In het tweede kwartaal van 2000 daalde het aantal nieuwe vacatures hierdoor met 15 procent. Daarna volgde een kortdurend herstel maar gaat het opnieuw mis in het eerste kwartaal van 2001. Volgens het CBS, is het aantal nieuwe vacatures tussen 2000 en 2003 gedaald met maar liefst 43 procent.

In 2008 volgt de financiële crisis. In een jaar tijd daalde destijds het aantal nieuwe vacatures met 39 procent, maar alleen in het eerste kwartaal was de daling al 23 procent. Tussen 2011 en 2013 volgt opnieuw een recessie waarin het aantal vacatures twee jaar lang daalt. In 2013 lag het aantal nieuwe vacatures 22 procent lager dan in 2011, met een daling van 10 procent in het eerste kwartaal.

Hoewel de cijfers van de vacatures tijdens de coronacrisis niet op dezelfde manier zijn berekend als die van het CBS, is wel duidelijk dat de daling in nieuwe vacatures in de huidige coronacrisis al binnen twee weken ongeveer net zo groot was als de daling van het aantal vacatures in het eerste kwartaal tijdens de financiële crisis. Omdat de huidige daling in nieuwe vacatures waarschijnlijk al eerder dan ons eerste meetmoment op 23 maart inzette, is de deze daling in werkelijkheid waarschijnlijk zelfs enkele procentpunten groter.

Mogelijk sprake van uitstel

Opvallend is verder dat de daling in het aantal nieuwe vacatures sterk verschilt per beroep, volgens de data van monsterboard.nl. Bij artsen en psychologen is de daling rond de 5 procent. De accountant en verpleegkundige kennen een daling tussen de 10 en 15 procent. Maar bij vacatures voor chauffeurs, kappers en schoonmakers ligt de daling maar liefst boven de 50 procent.

Dat bij vrijwel alle beroepen sprake is van een daling in het aantal vacatures, lijkt erop te wijzen dat de huidige dalende trend niet alleen het gevolg is van verminderde bedrijvigheid, maar ook van uitstel in de werving van nieuwe personeel. Zeker in de zorg lijkt de daling in het aantal vacatures daar op te wijzen.

De vraag blijft dus in welke mate het hier gaat om de effecten van een langdurige economische recessie, of om de effecten van een tijdelijke vacature-uitstel door bedrijven en organisaties. Het kan namelijk goed zijn dat bedrijven omwille van praktische redenen hebben besloten om nu even geen vacatures uit te zetten maar deze over enige tijd alsnog gaan plaatsen.

Het eerste teken van zo’n tijdelijk uitstel is te zien bij leerkrachten. Daar was er aanvankelijk ook een daling in het aantal vacatures maar de laatste dagen is er weer een toename in de vraag: in totaal is de vraag voor leerkrachten met 30 procent gestegen. Er is dus nog hoop dat de schade op de arbeidsmarkt mee zal blijken te vallen.