Column: Het voorleescircus

Redactioneel ESB

Verwaterde democratie
A

ls het over de waterschap­
Naar wat een stem is, bijvoorbeeld. Net
pen en democratie gaat, dan
als een prijs op de markt geeft een stem
klinkt er weemoed. Het was
bij verkiezingen informatie bloot: wat
toch die kraamkamer geweest van die
willen we aan beleid en wat weten we
democratie met dat poldermodel, waar­
van kandidaten. Bij een lage opkomst
binnen al die vele eeuwen lang boeren,
gaat veel van die informatie verloren,
burgers en handelslui keurig overleg­
waardoor de verkiezingsuitslag geen
den over een dijk, een afwatering of een
recht doet aan de diverse voorkeuren
droogmaling, om iedereen te vriend
in de samenleving. Daarentegen kan de
te houden, en de voeten droog. Maar
opkomst ook te hoog zijn, als stemmen
voor de waterschapsverkiezingen op
slecht overwogen zijn en dus weinig
18 maart is het stevig duimen hoeveel
informatief. De vraag is welke opkomst
kiezers er ditmaal voor warmlopen. In
de informatie van kiezers het beste sa­
2008 was slechts 24 procent van de
menvoegt.
kiesgerechtigden genoeg gemotiveerd
Die vraag is praktisch onbeantwoord­
om het stembiljet ingevuld te retour­
baar, maar leidt wel bewijs in voor een
Gelijn Werner
neren.
relevant inzicht: makkelijker kunnen
Eindredacteur ESB
Wat we met de waterschapsdemocra­
stemmen verhoogt de verkiezingsop­
g.werner@sdu.nl
tie aan moeten? We kunnen doen
komst, maar verslechtert de verkie­
alsof onze neus bloedt. In 2014 con­
zingsuitslag. Hodler et al., (2015) laten
stateerde de OESO immers nog dat
dit zien voor Zwitserland. Mensen
het met het waterbestuur in Nederland zo slecht niet gaat kunnen er sinds de jaren zeventig in steeds meer kantons per
(OESO, 2014). Het houdt onze voeten droog in een land post stemmen. Ze gaan ook echt meer stemmen. Maar het deel
waar ruim de helft onder zeeniveau ligt of kan overstromen. dat kiest is minder geïnformeerd en laat zich meer verleiden
Onze dijken staan als een huis. Schoner krijg je het vervuilde door partijen die algemene belangen niet goed vertegenwoor­
water dat ons vanuit de Europese binnenlanden tegemoet digen, terwijl deelbelangen aan invloed winnen. De hogere op­
stroomt niet. En dat allemaal dankzij een democratie die de komst had de Zwitsers geen goed gedaan. Datzelfde zal op 18
OESO als functioneel omschrijft, waarmee ze een goede de­ maart gebeuren, als we in het kader van ‘nu we er toch zijn’ een
mocratische vertegenwoordiging bedoelde. Hierbij moet een extra vakje rood maken bij Joost mag weten welke kandidaat.
dijkgraaf vast even achter zijn oren krabben.
Het misverstand dat traditiegetrouw opspeelt bij de water­
We kunnen een Brussels ideaalbeeld blijven najagen. In 2000 schapsverkiezingen is dat een directe democratie onze belan­
ging de Kaderrichtlijn Water in, een raamwerk dat stappen gen in de waterschappen het beste vertegenwoordigt. Boeren
voorschrijft waarmee EU-lidstaten gezamenlijke doelen kun­ willen een lage grondwaterstand (minder drassige akkers), na­
nen halen voor schoon en gezond oppervlaktewater. Onder tuurorganisaties en burgers niet (laag grondwater doet onze
het mom van Getting Europe’s waters cleaner, getting the citizen klei inklinken, wat leidt tot verzakkingen). Maar als burgers
involved dwong de richtlijn burgerparticipatie af. Feedback­ niet stemmen, dan krijgt het boerenbelang juist door een di­
groepjes, informatiebijeenkomsten en consultatieronden: al­ recte democratie teveel invloed.
les kwam uit de Brusselse bureaula. En op papier voldeed de Veel functioneler lijkt een typischer poldermodel, met een
burgerparticipatie bij het waterbeheer in Nederland altijd vastere zetelverdeling voor verschillende belangen. Bewuster
uitstekend. Niettemin spraken betrokken ambtenaren van en meer gekozen gemeente- en provinciebestuurders zouden
een flop, en voelden die paar wél betrokken burgers zich onge­ bepalen wie op de stoel van de burger zit bij het waterschap.
hoord (Van der Heijden en Ten Heuvelhof, 2012). Boeren en Kabinet-Rutte I had al eens zo’n idee voordat het viel: schaf de
industriëlen behielden de grootste zeg.
waterschapsverkiezingen af.
Vol gaan voor een hoge opkomst kan ook. Zoals in 2008, toen
de verkiezingen via internet zouden plaatsvinden als de tech­ LITERATUUR
niek en de overheid hadden meegewerkt. Ditmaal kiezen we Heijden, J. van der, en E. ten Heuvelhof (2012) The mechanics of virtue: lesin een stemlokaal. Daar moeten we toch al zijn voor een pro­ sons on public participation from implementing the Water Directive Framevinciale verkiezing waarbij we de politici soms misschien zelfs work in the Netherlands. Environmental Policy and Government, 22, 177–188.
kennen, en waarvan we in elk geval begrijpen dat het landelijk Hodler, R., S. Luechinger en A. Stutzer (2015) The effects of voting costs on
impact heeft, en anders gaan we dat wel horen van de lande­ the democratic process and public finances. AEJ: Economic Policy, 7(1), 141–171.
lijke kopstukken. We gaan geheid meer stemmen.
OESO (2014) Water governance in the Netherlands: fit for the future? Parijs:
Maar wat misschien moet, is verder kijken dan onze neus lang is. OESO.
Jaargang 100 (4705) 12 maart 2015

129