Ceteris paribus

ESB Ceteris paribus
636Jaargang 100 (4720) 22 oktober 2015
Ceteris paribus
Marike Knoef
Marike Knoef is universitair hoofddocent aan de
Universiteit Leiden en research fellow van Netspar
en ROA.
Waar werkt u op dit moment aan?
Mijn onderzoek heeft betrekking op pensioenopbouw en bestedingsbe –
hoeften. Samen met mijn collega’s heb ik onderzocht hoeveel financiële
middelen huishoudens beschikbaar hebben voor hun pensioen. Op dit
moment kijken we naar de ontwikkeling van bestedingsbehoeften na
pensionering. Hoe veranderen deze wanneer mensen ouder worden
en hun gezondheid achteruitgaat? Voor zowel verzekeraars, pensioen –
fondsen als de beleidsmaker is dit inzicht belangrijk in verband met
het optimale uitkeringspatroon van pensioenen en de hoogte van eigen
bijdragen aan de (langdurige) zorg. Verder onderzoeken we, in samen –
werking met de AFM, in hoeverre mensen hun pensioenambities bijge –
steld hebben tussen januari 2008 en december 2014, als gevolg van de
crisis en de sombere berichten over pensioenen in de media. Door een
koppeling met administratieve data kunnen we nagaan welke mensen
naar verwachting minder pensioen opbouwen dan zij minimaal nood –
zakelijk vinden. Zien mensen een tekort aankomen? Zijn zij voorne –
mens om extra te sparen of langer door te werken? Deze resultaten
zullen openbaar worden rond de aanstaande Pensioen3daagse.
Wat zijn uw bevindingen?
In Nederland zijn de meeste pensioenregelingen erop gericht om indi-
viduen te voorzien van een constant inkomen vanaf de pensioendatum
tot aan het overlijden. De bestedingsbehoeften van gepensioneerden
lijken daarentegen te slinken naarmate ze ouder worden. De mate
waarin bestedingsbehoeften afnemen, hangt af van het inkomen. Voor
mensen met een laag inkomen nemen bestedingsbehoeften niet af,
maar voor mensen met een hoog inkomen is dit wel het geval. De eerste
resultaten laten zien dat voor iemand met een gestandaardiseerd netto
pensioeninkomen van 24.000 euro per jaar de bestedingsbehoefte
tijdens pensionering significant daalt met gemiddeld zo’n 2,8 procent per jaar. In eerder onderzoek was de invloed van gezondheid op be
–
stedingsbehoeften onder Nederlandse gepensioneerden onduidelijk.
Uit ons onderzoek blijkt dat bestedingsbehoeften afnemen naarmate
mensen ouder worden, maar juist toenemen wanneer de gezondheid
achteruitgaat. Wanneer mensen ziek worden stijgen hun bestedings-
behoeften met zo’n tien procent, waarschijnlijk onder andere omdat
klusjes in en om huis vaker uitbesteed moeten worden. We zien ook
dat mantelzorg de bestedingsbehoefte verlaagt.
Welke lessen kan de beleidsmaker trekken uit uw onderzoek?
De resultaten helpen bij het nadenken over alternatieve manieren om
pensioen uit te keren, waarbij rekening gehouden wordt met (toenemen –
de) eigen betalingen in de zorg. Het AFM-onderzoek toont welke groe –
pen er op een voor hen teleurstellend pensioen afstevenen. Ook zijn er
mensen die meer sparen dan nodig is om hun beoogde
pensioen te bereiken. Dit zet vraagtekens bij de reikwijdte van verplicht
(pen sioen)sparen.
HET WOORD AAN…
UIT DE OUDE ESB-DOOS
ALS EEN VIS IN ECONOMISCHE WATEREN
De hengel van neoklassieke economen reikt ver,
té ver soms omdat verklaringen ook wel eens ge –
zocht kunnen worden aan de overkant waar de
kleine hengel van concurrerende stromingen of
die van de psychologie en sociologie veel effec-
tiever blijken. De neoklasssieke econoom die efficiëntie hoog in het
vaandel draagt kan daarom beter gebruik maken van simpele, soms
onorthodoxe middelen om het sparen en consumeren te verklaren.
Maar ja, dat betekent wel dat er van tijd tot tijd naar de overkant ge –
roeid moet worden en de ongelovige die dat doet kan zeker rekenen
op het commentaar van de strenge voorzitter van de visvereniging :
“Dit is geen roeivereniging. Meneer moet vissen. Als meneer wil
roeien, moet hij een andere vereniging kiezen.”
Dalen, Harry van (1995) De ongrijpbare spaarder. ESB, 80(4000), 445-447.