Vorige week werd bekend dat we een recordgroei van 7,7 procent in het derde kwartaal hebben doorgemaakt. Minister van Financiën Wopke Hoekstra trok in Nieuwsuur op 13 november een direct verband tussen ‘de gunstige economische ontwikkeling in het derde kwartaal en de hele forse noodpakketten die vanaf maart zijn uitgereden’.
Enthousiasme over noodpakket
Daarmee wordt de indruk gewekt dat onze economie dit jaar minder krimpt dan Duitsland omdat wij ons noodpakket vooral richten op loonkostensubsidie (zie de Voorjaarsnota die een overzicht geeft van het eerste steunpakket), terwijl de Duitsers het noodpakket (in verhouding tot de omvang van de economie vergelijkbaar) richten op investeringen, BTW-verlaging en ondersteuning van het MKB via verlaging van de sociale zekerheidsbijdrage en elektriciteitsprijs (Dorn et al., 2020).
Dat het gunstige herstel in het derde kwartaal ook zou kunnen komen door de sectorstructuur van de Nederlandse economie die vooral op diensten is gerichten de mooie zomer (en daarmee samenhangend herstel van de horeca) wordt niet vermeld. De horeca en de handel wisten in het derde kwartaal 71.000 nieuwe banen te creëren.
Permanente regeling
Het enthousiasme over ons noodpakket lijkt geen grenzen te kennen. Zo pleitte mijn collega Paul de Beer recent voor een permanente NOW-regeling om daarmee werkloosheid te voorkomen (NRC, 11 november). Volgens De Beer zitten we permanent in crises en rechtvaardigt dit dat de overheid de loonkosten van een gedeelte van de private sector voor haar rekening moet nemen. Een riskant voorstel.
Plannen als die van De Beer zijn geen oplossing voor langdurige crises, ze veroorzaken ze. De NOW-regeling is louter gericht op de instandhouding van bestaande werkgelegenheid. Het is evident dat voor behoud en ontwikkeling van werkgelegenheid op lange termijn deze steun minder geschikt is. De Beer gaat volledig voorbij aan de dynamische effecten van een dergelijke permanente subsidie. Een langdurige NOW-regeling zal er toe leiden dat innovatie, concurrentie en economische dynamiek de das om worden gedaan. Tel daarbij de kosten van financiering van een langdurige NOW en er is geen maatschappelijke kostenbaten-analyse voor nodig om te weten dat een permanente NOW-regeling onverstandig is.
Afbouw loonkostensubsidie
Gelukkig lijkt een permanente regeling er niet te komen. Het kabinet wil de loonkostensubsidie geleidelijk afbouwen. Vanaf 1 oktober is de maximale tegemoetkoming aan werkgevers van 90 naar 80 procent van de loonkosten gedaald. Het kabinet is voornemens de subsidie voor loonkosten vanaf 1 januari aanstaande verder te verlagen naar 70 procent en vanaf 1 april naar 60 procent, hoewel de Tweede Kamer hier een stokje voor wil steken.
Belangrijk is ook dat de 10 procent afbouw van de NOW-subsidie dit kwartaal in een fonds terecht komt om scholing en van-werk-naar-werk-trajecten te betalen voor werknemers die moeten overstappen naar ander werk.
Mag sneller
Overigens zou er best iets voor te zeggen zijn om de afbouw nu nog wat steviger te laten zijn dan 10 procent en daarmee ook de impuls in scholing. De Nederlandse regeling is in internationaal opzicht nog ruim en duur. Zo gaat Duitsland uit van veertig procent arbeidsduurverkorting, waardoor Duitse werknemers in getroffen sectoren niet volledig doorbetaald krijgen en dus, in tegenstelling tot Nederlandse werknemers, ook een bijdrage leveren aan behoud van bedrijven en banen (IMF et al., 2020).
Stimuleer economische dynamiek
Nu de crisis substantieel langer duurt, zou de noodsteun meer gericht moeten zijn op het stimuleren van de economische dynamiek: reallocatie van arbeid naar kansrijke bedrijven/sectoren en transitie van bedrijven naar nieuwe economische activiteiten.
Dat de coronacrisis leidt tot structurele veranderingen in de economie lijkt onvermijdelijk. Online shoppen, video-vergaderen en thuiswerken krijgen een enorme impuls, en waarschijnlijk zal er in de toekomst minder gereisd worden. Naast de zorg staan ook in de zakelijke dienstverlening en handel veel vacatures open en de verwachting is dat de menskracht de komende jaren niet is aan te slepen.
Tot slot
De suggestie van De Beer ‘om iedereen tijdelijk korter te laten werken door van de NOW een structurele regeling te maken’ doet denken aan de banenplannen in de jaren zeventig. Juist nu komt het erop aan om mensen bij te scholen en aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om zich te bekwamen in beroepen waar wel werkgelegenheid is. De Beer zou er goed aan doen om kennis te nemen van alle initiatieven voor overstapbanen en werk naar werk trajecten die ontslagen werknemers weer een nieuw perspectief bieden.
Literatuur
F. Dorn, C. Fuest en F. Neumeier (2020) After the great collapse: Germany’s stimulus package to recover the economy in times of COVID-19. CESifo Forum , Vol. 22, blz. 38-46.
IMF (2020) Policy responses to COVID-19. https://www.imf.org/en/Topics/imf-and-covid19/Policy-Responses-to-COVID-19.
Auteur
Categorieën
1 reactie
Raymond Gradus wil van de NOW geen permanente subsidie voor bestaande werkgelegenheid maken. Dat ben ik geheel met hem eens en dat bepleit ik dan ook niet. Het gaat er mij om dat het in een crisis beter is alle werknemers tijdelijk korter te laten werken dan een deel van de werknemers te ontslaan terwijl de overige even veel uren blijven werken. Gedwongen ontslagen brengen grote kosten met zich mee voor de ontslagen werknemers, maar ook voor het bedrijf en voor de samenleving (uitkeringen). Het bestaande stelsel van werkloosheidsuitkeringen maakt het echter aantrekkelijker om personeel te ontslaan, omdat deze hun inkomensterugval beperkt, terwijl er geen (overheids)biijdrage is als iedereen korter gaat werken en niemand wordt ontslagen. De NOW biedt wel zo'n compensatie en daarom pleit ik ervoor om er een structurele regeling van te maken, die bij een economische terugval automatisch in werking treedt. Om te voorkomen dat hiermee niet-levensvatbare bedrijven permanent aan het overheidsinfuus komen te liggen, stel ik voor dat het, net als bij NOW 3, om een aflopende compensatie gaat, die stap voor stap wordt afgebouwd. Dat geeft personeel in bedrijven die niet kunnen overleven, meer tijd om op zoek te gaan naar een baan in een ander bedrijf. Zodat een soepele herstructurering kan plaats vinden, zonder de pijnlijke tussenstap van werkloosheid.