Het offensief tegen de lage rekenrente is nu echt begonnen. In een brief van veertig ‘prominenten’ is de openingsaanval ingezet. De rekenrente moet hoger, was de oproep.
Het leger commentatoren kwam gelijk op gang met grote kritiek op de briefschrijvers, NEE! Riepen zij in koor. De commentaren kwamen me bekend voor, variërend van ‘ze snappen het niet’, tot ‘het zijn allemaal oude mannen’, ‘ja nu weten we het wel’ en uiteraard de onontbeerlijke ‘het is herverdeling, ze stelen van de jongeren’. Het ‘ze snappen het niet’ was ook de crux van het opinieartikel van Sweder van Wijnbergen. Maar dat is een terugkerend thema bij Sweder, ongeacht het onderwerp, al is er wel de ‘jij snapt het niet’-variant als je samen met Sweder op een podium staat.
Opvallend was het gebrek aan inhoudelijke argumenten. Niet alleen in de reactie op de brief op sociale media, maar ook de brief zelf was inhoudelijk niet heel sterk onderbouwd. Terwijl voor de strekking, verhoog de rekenrente, toch hele sterke argumenten beschikbaar zijn.
Daarom langs deze weg even de argumenten op een rij gezet.
JA, een hogere rekenrente is herverdeling en dat is te rechtvaardigen
Uiteraard is verandering van de rekenrente naar verwachting een herverdeling van jong naar oud. Dat staat niet ter discussie. Immers, elke renteverhoging of -verlaging is herverdeling. Wat centrale banken doen met de kwantitatieve verruiming is er expliciet op gericht om te herverdelen. Van crediteuren naar debiteuren en de facto daarmee van oud naar jong en van rijk naar arm en van noord naar zuid. Mag dat? Ja dat mag. Want we vinden een stabiele inflatie en economische groei en lage werkloosheid ook belangrijk. En trouwens inflatie is ook herverdeling! Van rijk naar arm en van crediteuren naar… En trouwens, deflatie is ook herverdeling. Van arm naar rijk en van…. U begrijpt het.
Het handhaven van de rekenrente kan overigens ook uitdraaien op forse herverdeling. Als de rente op enig moment in de toekomst stijgt kan de dekkingsgraad fors oplopen. Dan profiteren jongeren van kapitaal dat is opgebracht door mensen die inmiddels dood zijn. Of dat gebeurt, weten we niet.
Dat iets herverdeling is, is op zichzelf geen argument om het al of niet te doen. We herverdelen van alles voortdurend. Soms direct via belastingen en uitkeringen, soms via financiële repressie, en soms via mechanismen waar we nauwelijks controle over hebben.
De goede vraag is dus: is de herverdeling die het resultaat is van een hogere rekenrente te rechtvaardigen met valide argumenten?
JA, verwachte rendementen doen ertoe
Bij het beantwoorden van die vraag doen verwachte rendementen er toe. Want we verwachten immers goede rendementen. We hebben een omvangrijk kapitaalgedekt stelsel omdat we daarmee een beter pensioen verwachten dan bij een omslagstelsel. En dan verwacht je dus rendementen die hoger liggen dan de nominale groei van het Nederlandse bruto binnenlands product. Wij zijn daar zo van overtuigd dat we mensen zelfs verplichten om daaraan mee te doen. Dat betekent nog niet dat de rekenrente omhoog moet, maar het betekent wel dat de rendementsverwachting een rol moet spelen in het pensioenstelsel en in de premiestelling daarvoor. Doe je dat niet, dan ondergraaf je de consistentie en de logica van het stelsel en daarmee de legitimiteit en het draagvlak.
JA, het pensioenakkoord maakt een hogere rekenrente logisch en verdedigbaar
In het bestaande stelsel is de rekenrente laag, want het geeft een garantie op de pensioenen (met zijn 97,5 procent zekerheid). Als je zulke garanties geeft dan moet je de verplichtingen wel waarderen op de risicovrije rentevoet. Dat is immers de enige manier om de garantie ook echt vorm te geven en dus waar te maken.
Maar in het pensioenakkoord verdwijnt die garantie. De pensioenaanspraak wordt een ambitie, een streefgetal. Een streefgetal dat ook veel frequenter en sneller wordt bijgesteld, zowel omhoog als omlaag. In zo’n stelsel kun je wel werken met enigerlei vorm van verwachte rendementen. Sterker nog, het is de enige manier om een logisch verband te houden tussen premiestelling, kapitaalsomvang en pensioenambitie. Desalniettemin staat de bestaande risicovrije rekenrente nog in het akkoord. Dat is dus niet consistent.
JA, het pensioenakkoord moet wel ietsje anders bij een hogere rekenrente
En ja, als je dan naar een hogere rekenrente gaat en daarmee de langetermijnrendementsverwachting in de rekenrente stopt, dan kun je verhogingen of verlagingen van de pensioenen niet meer over tien jaar spreiden. Als je dat doet dan reken je de langetermijnrendementsverwachting immers twee keer mee. Dat onderdeel van het pensioenakkoord moet dus op de schop. Maar goed, de bestaande risicovrije rekenrente staat ook in het akkoord, dus die moet toch op de schop, en dan is er wat te ruilen.
En waar moet die rekenrente dan naartoe?
Uiteindelijk zijn we ervan overtuigd dat kapitaal goed rendeert. Ook de Commissie Dijsselbloem heeft dat recent weer bevestigd. We geloven dat kapitaalmarkten de neiging hebben om op de langere termijn altijd weer terug te keren naar een gemiddeld rendement, maar op korte termijn flink kunnen fluctueren. Dat moet dan ook de basis zijn voor de nieuwe rekenrente.
Dat zou betekenen dat we voor verplichtingen op de korte termijn vooral met de risicovrije rente blijven rekenen en voor verplichtingen op de lange termijn met de rendementen van zakelijke waarden.
Concreet kan dat bijvoorbeeld zijn: Risicovrije rentecurve voor de verplichtingen met een duration tot 5 jaar, de rendementsverwachting zakelijke waarden voor alle verplichtingen langer dan 20 jaar, en voor de jaren daartussen in een combinatie van de twee met een oplopend aandeel van zakelijke waarden.
Bijvoorbeeld 95 procent risicovrije curve versus 5 procent zakelijk in jaar 6, oplopend tot respectievelijk 5 en 95 procent in jaar 19. Of iets in die buurt. Er zijn ongetwijfeld allerlei andere leuke varianten denkbaar.
Tot slot
Mensen die een hogere rekenrente willen zijn dus niet knettergek, en ook geen pensioenrovers die het op de jongeren gemunt hebben. En het lijkt me niet gek om op dit punt enige beweging te verwachten: dit kabinet zal niet de verkiezingen in willen gaan met grote pensioenkortingen.
Auteur
Categorieën