Bijklussende spoorbedrijven, inspiratie voor wegbeheer?
Aute ur(s ):
Hiddink, C. (auteur)
De auteur is werkzaam b ijde directie Besturing en Strategie van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Ve rs che ne n in:
ESB, 87e jaargang, nr. 4383, pagina D31, 15 november 2002 (datum)
Rubrie k :
Dossier: Nieuw e w egen verkend
Tre fw oord(e n):
In Japan zijn spoorbedrijven al lang geen spoorbedrijven meer 1. Een van de bijzondere karakteristieken van Japanse spoorsysteem is
dat spoorondernemingen sinds 1987 ook actief mogen zijn in niet-spoor activiteiten 2. Is dit bijklussen van spoor infrabeheerders niet
een interessant gegeven om eens los te laten op weginfrabeheer? Op het gevaar af Hollandse appels met Japanse peren te vergelijken,
een Japans intermezzo.
De Japanse overheid heeft in 1987 met de regionalisering en privatisering van de nationale spoorvervoerder het startsein gegeven
voor een omvangrijke institutionele hervorming van de spoormarkt. Deze veranderingen hebben geleid tot een bonte verzameling van
deelmarkten van regionale en nationale publieke, publiek-private, en private bedrijven. Het zijn vooral de private bedrijven die hun
activiteiten hebben verbreed naar bijvoorbeeld vastgoedontwikkeling en andere mobiliteitsdiensten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan
woonwijken, hotels, kantoren, winkelcentra, sportcomplexen, recreatieparken, busvervoer, taxivervoer, autoverhuur en
luchtverbindingen. Deze bedrijfsdiversificatie strategie heeft als voordeel dat de consument een beter totaalproduct krijgt:
vervoerswensen sluiten goed aan bij de dagelijkse woon-werk-winkelen en recreatie activiteiten. Daarnaast hebben de
spoorvervoerders sterkere invloed op de stabiliteit en de groei van het aantal treinpassagiers en kunnen zij de capaciteit buiten de
spits beter benutten. Verder heeft dit model geleid tot financieel stabiele ondernemingen, waarbij overheidssubsidiering voor
spoorvervoer sterk is afgenomen. De omvangrijke niet-spoor activiteiten hebben geleid tot speciale regulering om kruissubsidiëring,
en daarmee oneerlijke concurrentie te voorkomen.
Toepassing op de weg
Wat als wegbeheerder(s) ook aan vastgoedontwikkeling en additionele dienstverlening mag (mogen) doen? Wegbeheerders kunnen dan
bijvoorbeeld fuseren dan wel strategische allianties aangaan met vastgoedbedrijven, taxibedrijven, busondernemingen en
bedrijventerreinen. Wegbeheerders kunnen hierdoor niet alleen een beter op elkaar afgestemd totaalproduct aanbieden, ze kunnen ook
de opbrengsten uit exploitatie gebruiken om wegen aan te leggen en te onderhouden.
Bij deze kruislingse analyse van spoor naar weg moeten ook de kritische vragen worden meegenomen, zoals:
» publieke ondernemingen mogen niet concurreren met private (vastgoed)bedrijven. Dit betekent dat de wegbeheerders privaat moeten
zijn. Alleen private ondernemingen kunnen immers strategische allianties aangaan met andere private activiteiten. Maar willen we wel
dergelijke private alianties creëren?
» is kruissubsidiëring wenselijk?
» kan enige vorm van concurrentiedruk (concurrenten, maatstafconcurrentie, enzovoort) worden gecreëerd voor deze monopoloïde
ondernemingen? Bij een stelsel van allianties kan dit vrij lastig zijn.
» hoe groot is ‘het gat’ tussen bedrijfseconomisch optimaal en maatschappelijk optimaal? Kan de overheid binnen dit raamwerk
aanvullend beleid formuleren op bijvoorbeeld milieu en veiligheid zonder dat dit de voordelen van het systeem te niet doet?
Dossier Nieuwe wegen verkend
P. Heij: Nieuwe wegen verkend
R. Filarski, B. Toussaint: Leren van het verleden
J. van der Waard: Ontwikelingen en beperkingen
J.M.W. Dings: Bedrijfseconomische beprijzing kent risico’s
W.A. Hafkamp, P. van Driel: De relatie tussen publieke doelen en beheersvorm
W.J. van Grondelle: Mobiliteitsmarkt goed voor bereikbaarheid en milieu
J.G. Lambooy: Interactie tussen ruimte en beheer
W.J. Spit: Dichter bij de regio
E. Dijkgraaf, M. Varkevisser: Scheiden van eigendom en exploitatie
M. van Twist, F. de Zeeuw: Betaalstroken als antwoord op congestie
R. Saitua, A.S. Verrips: Afscheiden van betaalstroken zelden gunstig voor de welvaart
P. de Vries: Een NV Infra voor het hoofdwegennet
C. Oudshoorn: Naar een echte mobiliteitsmarkt
H.Meurs: Naar een nieuw publiek beheer
E.T. Verhoef, H. van Gent: Scope-verbreding in privaat wegbeheer
S.J.H. Roestenberg: Integrale benadering grond en mobiliteit
C.J.W. Hiddink: Bijklussende spoorbedrijven, inspiratie voor wegbeheer?
1 D.M. van de Velde, F. Mizutani, J. Preston en S. Hultén, Railway reform and entrepeneurship: a tale of three countries, proceedings of a
seminar held at het European Transport Conference, Loughborough University, 14-18 september 1998.
2 F. Mizutani, D. Van de Velde en P. Reeven, Japan; research on railway competition, national report, Kobe University, School of
Business Administration, Erasmus Universtiteit, Rotterdam, 1998
Copyright © 2002 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)