De Tweede Kamer wil consumenten het recht geven op een vast energiecontract om hen te beschermen tegen de hoge energieprijzen. Dat is een te gemakkelijk voorstel dat voorbij gaat aan de kernproblemen waar de energiemarkt mee te maken heeft. Het is beter als de energiebedrijven verplicht worden half-dynamische contracten aan te bieden.
Onzekere markt
De Tweede Kamer wil via het recht op een vast contract consumenten beschermen tegen een onzekere markt omdat volledige blootstelling aan de marktrisico’s hoge prijzen geeft waar lagere inkomens onvoldoende buffer voor hebben.
Bij een vast contract betaalt de gebruiker de verwachtte gemiddelde prijs voor de komende jaren plus een opslag, een verzekeringspremie. In het verleden viel de prijsonzekerheid en daarmee de verzekeringspremie mee. Een vast contract gaf zekerheid tegen een kleine meerprijs.
In het afgelopen jaar is de onzekerheid sterk toegenomen. Energieprijzen zijn sterk gestegen tussen zomer 2021 en augustus 2022, en weer gedaald in september en begin oktober. Hoe de prijzen zich in 2023 ontwikkelen is onzeker. De verzekeringspremie die energieleveranciers nodig hebben om een vast contract te durven aanbieden is daardoor zo hoog geworden dat energieleveranciers het product niet meer willen leveren.
Risico’s niet goed te verzekeren
Het is belangrijk om te begrijpen waarom de verzekeringspremie zo hoog is, zodat we de mogelijkheden om gebruikers te beschermen tegen de prijsonzekerheid beter kunnen beoordelen.
Bij een gewone verzekeringen geldt de wet van de grote getallen. De verzekeraar met veel klanten verdeelt het individuele risico over veel mensen. Een grote groep gebruikers betaalt een kleine premie, die wordt gebruikt om een kleine groep gebruikers te compenseren als ze aanspraak moeten maken op de verzekering. De verzekeringspremie wordt bepaald door de gemiddelde kosten plus een kleine opslag voor de administratie.
De onzekere energieprijzen zijn anders, om vier redenen. Als eerste gaat het niet om een individueel risico, maar om een gemeenschappelijk risico. Het risico kan niet gespreid worden. Als de energieprijzen hoog zijn hebben we er allemaal last van.
Als tweede is het risico afhankelijk van politieke ontwikkelingen. De prijzen in 2023 worden bepaald door de keuze van Poetin om de oorlog te laten escaleren, of niet, en door de keuze van Europese regeringen om vol in te zetten op energiebesparingen, of niet. De oorzaken van hoge prijzen zijn ongrijpbaar voor de markt; de marktpartijen hebben weinig invloed, en kunnen geen betrouwbare inschatting maken voor verschillende uitkomsten. Om deze eerste twee redenen zullen vaste prijzen heel hoog zijn zolang de energiecrisis duurt.
Als derde is de inschatting van het risico zelf zeer volatiel. De prijs van het contract zelf is zeer onzeker en varieert sterk. Wie in augustus 2022 een vast contract afsloot had pech: het lange-termijncontract was heel duur. De zekerheid die het contract biedt, krijg je dan tegen een zeer hoge prijs.
Het vierde verschil met een gewone verzekering is de ongelijke verdeling van kosten en baten tussen private partijen en overheid. Als de prijzen in 2023 hoger uitvallen dan verwacht hebben de energieleveranciers die vaste contracten hebben uitstaan bij consumenten een groot financieel probleem. Ze moeten energie leveren tegen lagere kosten dan wat ze betalen bij de inkoop, en kunnen failliet gaan. Europese overheden staan inmiddels voor miljarden euro’s garant om bankroet te voorkomen. Het risico wordt dus deels door de overheid gedragen. Eventuele megawinsten, als de prijzen zakken doordat de overheden met succes energiebesparingen implementeren, komen bij de energieleveranciers.
Eis geen vast contract
De vier verschillen tussen onzekere energieprijzen en andere vormen van onzekerheid zijn voldoende reden om nu geen vaste contracten van energiebedrijven te eisen. Een bijkomend nadeel is dat vaste prijzen de dynamische aanpassing van de vraag naar energie verminderen, terwijl dat essentieel is tijdens een energiecrisis. De wens om lagere inkomens te beschermen tegen prijsschommelingen is begrijpelijk, maar een volledige verzekering is dus niet wenselijk.
Zet in op half-dynamisch energiecontract
Misschien ligt de oplossing bij het compromis: een half-dynamisch energiecontract. Neem een voorbeeld waarbij de prijzen vast staan voor 70 procent en voor 30 procent meebewegen met de dynamische prijzen op de Europese markt. Het dynamische deel zorgt voor bewustzijn, bij de consument, van de kosten van energie. Het leidt tot meer energiebesparing, vooral als de prijzen omhoog gaan. Dat vermindert het risico op grote verliezen door de energiebedrijven bij hoge prijzen.
Een extra voordeel van zo’n half dynamisch contract: de flexibele vraag stabiliseert ook de prijzen. Bij lage prijzen wordt het financieel voordeel gedeeld door leverancier en consument.
Als we energieleveranciers gaan verplichten om bepaalde type contracten aan te bieden, laten we dan (volledig- en half-)dynamische contracten verplichten, en ons minder focussen op vaste contracten met hoge prijzen.
Auteur
Categorieën