In het verleden is het vaak spannend geweest wie er kampioen zou worden van de Eredivisie, soms zelfs tot op het laatste weekend van het speelschema. Maar hoe spannend ook, de regels waren duidelijk: het voetbalteam dat de meeste punten vergaart is kampioen. Deze punten verdien je met gespeelde voetbalwedstrijden, bij winst ontvangt een team drie punten, bij gelijkspel één punt en bij verlies geen punten.
Het speelschema is zo georganiseerd dat je tegen alle andere teams in de competitie tweemaal een wedstrijd speelt: eenmaal thuis in je eigen stadion en eenmaal in het stadion van de tegenpartij. Zo speelt elk team een gelijk aantal wedstrijden, en tegen elk team tweemaal, uit en thuis. Wanneer alle wedstrijden in een jaarlijkse competitie zijn geteld, wordt de eindstand opgemaakt. Het team met de meeste punten is de kampioen. En dan zijn er nog regels wanneer teams hetzelfde aantal punten hebben. We hoeven ons geen zorgen te maken, na elk seizoen wordt een voetbalteam kampioen.
Corona onderbrak competitie
De coronapandemie maakte een eind aan deze vanzelfsprekendheid. Het wordt vaak gezegd, voetbal staat midden in de maatschappij. De voetbalwereld kan zich niet isoleren van al het andere in de wereld, en vooral niet als er een pandemie rondwaart. Toen de eerste COVID-19 maatregelen in Europese landen werden ingevoerd (in maart 2020), hebben veel landen ook maatregelen ingevoerd die tot gevolg hadden dat voetbalcompetities moesten stoppen of pauzeren.
In Nederland is vrij snel besloten om de competitie 2019/2020 voortijdig te beëindigen, een soortgelijke maatregel vond plaats in Frankrijk. In andere landen is de competitie later in het jaar hervat maar onder uitzonderlijke condities verder uitgespeeld.
Als de competitie een geïsoleerd evenement zou zijn geweest, dan zouden we even kunnen treuren over de abrupte beëindiging van de competitie, maar dat zou het dan zijn geweest. Echter, de eindstand van de landelijke competitie heeft implicaties voor de deelneming aan de competities in het volgende seizoen, zoals de Europese competities van de Champions League en de UEFA League.
Oplossing
Door de abrupte beëindiging van de Eredivisie in maart 2020, kon er geen eindstand gemaakt worden op de gebruikelijke wijze. De KNVB besloot toen geen kampioen aan te wijzen. Echter, ervan uitgaande dat de aankomende Eredivisie en de twee Europese competities in 2020/2021 door zouden gaan, moest er een eindstand bekend worden gemaakt zodat Europese tickets konden worden verdeeld. Dus iets wat altijd heel eenvoudig is geweest, werd opeens iets zeer ingewikkelds, tot rechtszaken aan toe!
Gegeven dat de volledige Nederlands competitie uit 34 wedstrijden bestaat voor elk team, en dat de meeste teams 26 wedstrijden gespeeld hadden (Ajax, AZ, Feyenoord en FC Utrecht hadden 25 wedstrijden gespeeld), was er na enige discussie binnen de KNVB een beslissing genomen dat de toen geldende stand (ten tijde van de beëindiging van de competitie) werd vastgesteld als eindstand.
Dit lijkt niet onredelijk, er waren nog acht of negen wedstrijden te gaan. De verschillen in het aantal punten tussen de teams in de hoogste en laagste posities waren weliswaar niet zo heel groot, de posities gaven de verwachte eindstand goed weer (als de wedstrijden gespeeld zouden worden).
Voelt oneerlijk
Toch kunnen er vraagtekens gezet worden bij deze oplossing. Een aantal teams moesten nog spelen tegen een aantal topteams terwijl andere teams al tegen deze topteams gespeeld hadden. Er waren ook teams die het merendeel van de resterende wedstrijden thuis konden spelen, terwijl andere teams vooral hun wedstrijden uit hadden. Daarmee was het thuisvoordeel, dat een onderkend fenomeen voor vele sporten is, onevenwichtig verdeeld onder de teams.
De voetbalwereld draagt fair-play hoog in het vaandel, maar dit adagium werd terzijde geschoven onder de druk van de pandemie. Het is een begrijpelijke oplossing, maar deze werkte niet goed uit voor elk team.
Modelanalyse
Er was echter ook een alternatieve, en wellicht betere oplossing mogelijk geweest. De bewezen kracht van de teams in het seizoen 2019/2020, tot aan de abrupte beëindiging door COVID-19, kan worden berekend aan de hand van een statistisch paired-comparison-model (Gorgi et al., 2020). Op basis van de gerealiseerde uitkomsten van alle gespeelde wedstrijden in het seizoen, wordt een waarschijnlijkheid (kans) gegeven aan alle mogelijke uitkomsten van de nog te spelen wedstrijden en hiermee het aantal punten dat verwacht kan worden in de eindstand.
In een dergelijk model kan ook rekening worden gehouden met het thuisvoordeel. De meest waarschijnlijke eindstand (op basis van het getoonde spel in het seizoen) houdt dus rekening met de nog te spelen wedstrijden (uit en thuis), en dat voelt eerlijker aan.
Eindstand Eredivisie bij uitspelen
Had deze methode een andere kampioen van de Eredivisie aangewezen? Ten tijde van de beëindiging, moesten zowel Ajax (nr. 1) en AZ (nr. 2) nog negen wedstrijden spelen en hadden zij een gelijk aantal punten (56). Het zou dus spannend geworden zijn. Op afstand stonden Feyenoord (nr. 3, nog negen wedstrijden te spelen) en PSV (nr. 4, nog acht wedstrijden te spelen) met 50 en 49 punten, respectievelijk.
Als we met onze methode rekening hadden gehouden met het resterende speelschema, dan zou Ajax de nummer één positie behouden met 77 punten en AZ zou de nummer twee zijn met 76 of 75 punten, naar de waarschijnlijkheid van de behaalde resultaten in dat seizoen.
Het blijkt echter dat PSV als nummer drie zou eindigen met 66 punten en Feyenoord als nummer vier met 65 punten. Het aantal resterende wedstrijden voor Feyenoord was weliswaar één meer dan PSV, maar het waren vooral wedstrijden met betere teams die niet in de Kuip plaats zouden vinden. De consequentie om te eindigen als nummer drie of vier zijn echter niet zo groot, dus heel belangrijk is deze bevinding niet, maar opmerkelijk is het wel.
Andere competities
In onze paper staan veel meer resultaten en discussies, ook over de Ligue 1 in Frankrijk waar eenzelfde beslissing grote consequenties had voor Lyon.
Verder geven we in ons paper ook alle details van het model en de schattingsprocedure. Met een analyse van de zeven grootste Europese voetbalcompetities gedurende 25 seizoenen, tonen wij aan dat onze methode een betere inschatting geeft van de einduitslag van een competitie die voortijdig is afgebroken dan de tussenstand op dat moment. De berekeningen kunnen makkelijk worden gerepliceerd voor andere data sets met de software van Time Series Lab – Sports Statistics Edition.
Literatuur
Gorgi, P., S.J. Koopman en R. Lit (2020) Estimation of final standings in football competitions with premature ending: the case of COVID-19. Tinbergen Discussion paper, 20-070/III.
Auteurs
Categorieën