■ Nienke Oudenampsen en Karen van der Wiel (MinFin)
De opkoopprogramma’s van de Europese Centrale Bank lijken niet ten koste te gaan van het aantal obligaties in handen van Nederlandse pensioenfondsen, verzekeraars en beleggers, zo blijkt uit data van De Nederlandsche Bank (DNB). Er lijkt dus geen sprake te zijn van crowding out.
DNB houdt bij in welke sectoren in Nederland het schuldpapier zich bevindt door de gegevens uit balansen van de verschillende financiële instellingen bij elkaar op te tellen – vanwege de vrije verhandelbaarheid van obligaties is het namelijk ingewikkeld om op elk gegeven moment de eigenaren van het schuldpapier te kennen.
Sinds de start van de opkoopprogramma’s van de ECB in 2015 neemt het staatspapier toe op de balans van DNB, de belangrijkste uitvoerder van het Nederlandse deel van de opkoopprogramma’s van de ECB (figuur). De grootste stijging is te zien in 2020, gelijktijdig met de stijging van de staatsschuld als gevolg van de coronacrisis.
Deze staatsschuldstijging in 2020 heeft echter weinig veranderd in het houderschap van schuldpapier van de Nederlandse real money-klanten. Nederlandse pensioenfondsen, verzekeraars en beleggers – dus de zogenaamde real money-klanten – hebben sinds 2014 nagenoeg constante volumes aan Nederlandse staatsobligaties op hun balansen staan. Een substitutie-effect, waarbij een toename in het houderschap van DNB en ECB leidt tot een vermindering van het staatspapier op de balansen van deze real money-klanten, blijft dus voorlopig uit. Dat is positief, want voor een goede werking van de obligatiemarkt is het van belang dat er voldoende stukken in de vrije omloop blijven.
Sinds 2015 neemt het aantal obligaties van buitenlandse investeerders en banken wel af, ondanks een tijdelijke stijging van buitenlandse investeerders begin 2020. Voor buitenlandse partijen is een verdeling naar sectoren niet op dezelfde wijze te maken. Wel weten we dat naast buitenlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen ook de ECB zelf – in aanvulling op DNB – een deel van de Nederlandse staatsobligaties in handen heeft.
