Vanaf maart 2015 kopen centrale banken uit het eurogebied staatspapier met een resterende looptijd tussen de 2 en 30 jaar vanuit het ECB-opkoopprogramma. Hierdoor steeg het houderschap van het Nederlandse staatspapier van De Nederlandsche Bank (DNB) van december 2014 trendmatig en kwam het eind september 2016 uit op 44 miljard euro (gemeten naar nominale waarde), tegenover 3 miljard euro vóór aanvang van het opkoopprogramma. Het aandeel van DNB in het Nederlandse staatspapier is daardoor gestegen van 1 naar 13 procent van de totale overheidsschuld.
De invloed van het ECB-opkoopprogramma op het houderschap van Nederlands staatspapier in de private sector in Nederland lijkt beperkt. Het totale houderschap is vanaf december 2014 met 10 miljard euro gedaald en is terug te voeren tot alle binnenlandse sectoren.
Figuur 1 geeft de verdeling weer van het bezit van Nederlands staatspapier naar resterende looptijd in nominale waarde. In tegenstelling tot het langlopend papier zijn de posities met een resterende looptijd korter dan 2 jaar toegenomen met 3,3 miljard euro. Traditioneel wordt staatspapier met een lange looptijd in belangrijke mate aangehouden door zowel pensioenfondsen en beleggingsinstellingen als verzekeraars. Deze sectoren hebben een sterke behoefte aan langlopende activa vanwege langlopende verplichtingen. De posities van pensioenfondsen en beleggingsinstellingen in Nederlands staatspapier met een resterende looptijd van meer dan tien jaar namen licht af en die van verzekeraars namen licht toe.
De grootste verandering als gevolg van het ECB-opkoopprogramma is zichtbaar in het bezit van buitenlandse beleggers. Hun totale bezit is met 48 miljard euro afgenomen van 220 miljard euro naar 172 miljard euro, als we in acht nemen dat de hoeveelheid uitstaand staatspapier met 17 miljard euro in dezelfde periode is verminderd. De afname van buitenlandse posities betreft voornamelijk staatspapier met een korte resterende looptijd van minder dan 5 jaar. Daarmee hielden buitenlandse beleggers eind september 2016 circa 52 procent van het Nederlandse staatspapier in bezit. ■ Martijn Boermans en Patrick Meijers (DNB)
