De gemeenten Groningen, Tilburg, Utrecht en Wageningen mochten onlangs op audiëntie bij staatssecretaris Jetta Klijnsma. Doel van het bezoek was toestemming te krijgen voor een vertrouwensexperiment met een onconditionele bijstand. Mevrouw Klijnsma stuurde de gemeenten met huiswerk terug. Terwijl ons land aarzelt, is iets dergelijks in het Verenigd Koninkrijk allang in wetgeving omgezet.
Tories
De Tories vonden in 2013 dat er een eenvoudigere en vooral stimulerende manier moest komen om kwetsbare groepen te ondersteunen. En zo kon het dat maar liefst zes inkomensafhankelijke regelingen opgeruimd werden: woontoeslag, belastingkortingen, kinderbijslag, bijstand, WW en werkzoekersbeurzen. In plaats daarvan één enkele ‘universal credit’ (UC), waarbij mensen mogen bijverdienen (tot een bepaald maximum). En is het een succes? Ja, nee, nee en nee. In de gebieden waar pilots draaien, vinden mensen met een UC sneller werk dan eerst en ook sneller dan anderen die nog in het oude systeem zitten. De verantwoordelijke minister Iain Duncan Smith kraait alvast victorie, maar de vlag kan nog lang niet uit.
Cynisch
Ten eerste een cynische geruststelling. Wij blijken niet het enige land dat IT-projecten in de soep laat lopen. Het doel van UC was dat alles webbased zou draaien, maar dat leidde tot een nachtmerrie, ruzies, ontslagen en bijna het afgelasten van het hele project.
Evalueren
Ten tweede is de politiek door de IT-ellende huiverig om het project op een nette manier te laten evalueren of goed ontworpen experimenten uit te voeren.
Effecten
Ten derde, voor zover er wel effecten gemeten worden, betreffen die alleen de gevolgen op de arbeidsmarkt. Een gemiste kans, want je wilt ook effecten meten op de gezondheid, vrijwilligerswerk en tal van andere domeinen waarop — op basis van buitenlandse experimenten — effecten zijn te verwachten.
Truttig
Dan liever wat truttig beginnen zoals hier. De pionierende gemeenten moeten eerst droogzwemmen voor duidelijk is of we een regeling landelijk kunnen invoeren en hoe die er dan uit kan zien. Jetta Klijnsma wil dat de gemeenten daartoe een gezamenlijk, eenduidig voorstel aanbieden. Begrijpelijk omdat je dan een grotere schaal krijgt en de effectmeting serieuzer wordt. Maar we weten nog helemaal niet hoe een goed ontwerp eruit ziet. In plaats van af te wachten of een Engelse nachtmerrie te repliceren, is beleidsvariatie op dit moment belangrijk.
Variatie
Dat betekent dat de effecten veel minder robuust worden, maar dat is de prijs die we kunnen betalen, want de verscheidenheid geeft wel een gevoel voor wat werkt en wat niet werkt. Een onwetenschappelijke gruwel voor gedragseconomische hardliners, maar ook een pragmatische aanpak die het momentum vasthoudt.
Auteur
Categorieën