“Ondernemers lijken zowel meer, als meer intrinsiek gemotiveerd geraakt om de waardecreatie of vernietiging die gepaard gaat met externaliteiten te incorporeren in hun ondernemingsdoelstellingen. “
ESB Column
422Jaargang 100 (4713 & 4714) 9 juli 2015
A
l eeuwenlang bestaan er
sterke waardeoordelen
over ondernemers en hun
rol in de maatschappij. Wel is de
communis opinio door de eeuwen
heen flink opgeschoven. Momenteel
signaleer ik opnieuw een beginnen –
de verschuiving die interessant is om
te volgen. Deze heeft te maken met
‘sociaal ondernemerschap’.
Eeuwenlang hadden ondernemers
een laag aanzien. Waardecreatie
werd niet erkend. Er is de laatste eeu –
wen steeds meer erkenning gekomen
voor de bijdrage van ondernemers
aan waardecreatie.
Maar wat is waardecreatie? Wat ver –
hoogt de welvaart? Dat is ook iets
wat door de tijden heen verandert.
Burgers en consumenten stellen te –
genwoordig andere prioriteiten, ter –
wijl voor velen de eerste levensbehoeften gelukkig al zijn ver –
vuld. Zelf verwezenlijking en de realisatie van een duurzame
en prettige leefomgeving zijn natuurlijk heel belangrijk.
Baanmogelijkheden voor mensen met een arbeidsbeper –
king , het uitbannen van slechte arbeid uit de keten van de
chocolade- en koffie-productie, of energiebesparing via een
nieuw soort lampen of auto’s zijn aansprekende voorbeelden
van moderne, nog onvoldoende vervulde behoeften. Zo ook
het behoud van schone lucht, een zinvol leven voor ouderen,
enzovoort. De negatieve en positieve externe productie- en
consumptie-effecten zijn centraler komen te staan bij de
waardering van de producten en diensten die ondernemers
realiseren.
Bij deze verandering van vraag past ook een verandering
van aanbod. Bovendien, de behoefte om een steentje bij te
dragen aan een betere maatschappij gaat niet alleen over
consumptievoorkeuren, maar ook over ondernemersvoor –
keuren. Ondernemers lijken zowel meer als meer intrinsiek
gemotiveerd geraakt om de waardecreatie of vernietiging
die gepaard gaat met externaliteiten te incorporeren in hun
ondernemingsdoelstellingen. De moderne en toekomstige
ondernemer zal in zo’n geval vaak met een ander aanbod
van goederen en diensten komen. Bijvoorbeeld door de
overheid ondernemend bij te staan in haar zeer uitgebreide,
welhaast onhanteerbare zorgfunctie, omdat we daar collec-
tief de voorkeur aan geven. Door productie juist tegen te
gaan via het bevorderen van een economie waarin ruilen en
delen een grote rol spelen. Door alternatieven voor vlees aan
te bieden om zo invulling te geven aan de wens om dieren –
leed terug te dringen en de wereldvoedselketen minder te
belasten.
In zulke gevallen hebben we het dan over ‘sociale onder -nemers’. Zij vormen een groeiende
groep die het oplossen van een
maatschappelijk probleem als prio
–
riteit heeft. Maar zijn sociale onder –
nemers nu de voorhoede van een
nieuwe ondernemersstroming die
een andere rol verkiest in de maat –
schappij – namelijk het oplossen van
taai maatschappelijk ongerief ? So –
ciale ondernemingen passen naad –
loos in de trend dat ondernemers
steeds meer rekening houden met
wat hun maatschappelijke effect is,
zoals bijvoorbeeld bij maatschap –
pelijk verantwoord ondernemen en
de circulaire economie. Het is een
thema waarover uiteenlopend wordt
gedacht, waarschijnlijk niet in de
laatste plaats vanwege hun wat ‘acti-
vistische’ benaming.
Maar volgens de believers gaan so-
ciale ondernemers Nederland redden. Aan de andere kant
heb je sceptici die vinden dat sociale ondernemingen zich
niet onderscheiden van andere ondernemingen, en dat we
er vooral geen drukte over moeten maken. Sociale onder –
nemingen vormen feitelijk een lastig af te bakenen groep.
Want zijn er dan ook asociale ondernemingen? Niet alle or –
ganisaties die een maatschappelijk probleem op willen los-
sen vallen onder de definitie ‘sociaal’. En vanwege de moei-
zame afbakening zijn er ook nauwelijks cijfers bekend over
de aantallen en bijdragen van sociale ondernemers.
Het is waarschijnlijk nog te vroeg om te kunnen oordelen of
sociale ondernemingen als groep nou echt een voorhoede
zijn van een fundamentele vernieuwing in het ondernemer –
schap. Maar het is in elk geval een gewaardeerde stroming ,
ook onder andere ondernemers. Aan duizenden onderne –
mers die dit jaar de Week van de Ondernemer bezochten, is
de vraag voorgelegd wie de beste Nederlandse ondernemer
van Nederland was. En de prijs ‘De Beste Ondernemer’ heeft
minister Kamp kunnen uitreiken aan Jaap Korteweg , de Ve –
getarische Slager. Een ondernemer die de voedselketen wil
veranderen door vlees overbodig te maken. Andere onder –
nemers in de top tien – gekozen door een dwarsdoorsnede
van duizenden ondernemers – waren Daan Dohmen (Fo –
cus Cura Zorginnovatie), Jos de Blok (Buurtzorg ) en Daan
Weddepohl (Peerby, een platform om spullen (uit) te lenen.
Ondernemers die geld verdienen aan het oplossen van een
taai maatschappelijk probleem krijgen dus ook waardering
van andere ondernemers. De waardecreatie van sociale on –
dernemingen is lastig te meten, maar spannend om te vol –
gen. Creëren sociale ondernemers ook indirecte waarde als
voorhoede van een beweging naar een nieuw soort onderne –
merschap op grote schaal? Ik hoop het. En ik blijf ze volgen.
Sociaal ondernemen
MIRJAM VAN PRAAG
Hoogleraar aan de Copenhagen
Business School en aan de Universiteit van Amsterdam