In feodale tijden kenden we bitter weinig economische voorspoed. Transacties waren vaak gebaseerd op roof en macht, waardoor de mogelijkheden voor profijtelijke ruil en handel beperkt waren. Het feodalisme hield lang stand, omdat de machthebbers geen prikkel hadden het te veranderen.
Eigendomsrechten
Pas rond de 18de eeuw werden in Europa eigendomsrechten ingevoerd. Een functionerende overheid, een onafhankelijke justitie en democratische ‘checks and balances’ werden opgetuigd om rechten te handhaven. Op die manier konden verschillen tussen mensen en tussen landen benut worden voor handel. Door de eigendomsrechten kregen mensen een prikkel om zelf de vruchten te plukken van vernieuwing. De grond voor technologische innovatie werd plotseling vruchtbaar.
Verschillen
Het benutten van verschillen is de essentie van economische voorspoed. Verschillen in talenten of voorkeuren kunnen aanleiding geven tot ruil waarbij beide partijen erop vooruitgaan. Ook religieuze verschillen passen in dat spectrum. Holland werd beslist niet slechter van de immigratie van Vlamingen en Portugese joden. Ook in de 20ste eeuw konden we profijt trekken van gastarbeiders uit Turkije en Marokko.
Eenheid
Een essentiële voorwaarde voor het benutten van verschillen is dat er eenheid is in diversiteit. Niet alle verschillen leveren winst op. Als partijen geen gedeelde morele orde hebben of geen inspanningen doen om die samen te ontwikkelen, zal het vertrouwen ontbreken om profijtelijk te handelen.
Religies
Het ontwikkelen van een gedeelde morele orde bij religieuze verschillen kan een moeizaam proces zijn. Zo hadden joden en katholieken in de gouden eeuw niet dezelfde rechten als anderen. Pas na lange tijd wist Nederland een samenleving op te bouwen waarin ruimte was voor religies die vredig en met dezelfde rechten en plichten konden co-existeren.
Aanslagen
De recente aanslagen in Parijs en overige destructieve activiteiten van religieuze fundamentalisten dreigen de bodem weg te slaan onder onze economische voorspoed. Niet doordat de beurzen zenuwachtig worden of mensen bang, dat zijn eerder symptomen. Aanslagen dreigen groepen tegen elkaar op te zetten, waardoor het vertrouwen wordt aangetast om samen te werken, binnen en tussen landen.
De uitdaging voor moslims én niet-moslims is om samen te werken aan eenheid in diversiteit. Die eenheid moet bewaakt worden en deels opnieuw opgebouwd. Dat betekent niet wegkijken of bagatelliseren. Het werken aan eenheid is een actief proces, maar zal moeizaam zijn doordat de recente ontwikkelingen de eenheid zo zwaar op de proef hebben gesteld. Het wenkend perspectief is niet alleen vrijheid en vrede, maar ook economische voorspoed via het benutten van verschillen. Het alternatief is de economische woestijn van het kalifaat, het haat zaaien en de oorlogstaal.
Auteur
Categorieën