.
Redactioneel ESB
Alsof-werkloosheid
I
heid, die ontstaat door veranderingen in
n 1911 verscheen het boek Die
beroepen en sectoren. Nu bijvoorbeeld,
Philosophie des Als Ob. Hierin beleidt automatisering in combinatie met
schrijft de Duitse filosoof Hans
verkorting van bankbalansen tot veel
Vaihinger menselijke kennis als een verbaanvernietiging, waar niet perse metzameling ficties. In navolging van Imeen nieuwe banen tegenover staan. En
manuel Kant stelt hij dat het zinloos is te
de dringende personeelsbehoefte aan
vragen of dingen objectief waar zijn, omtechnici en ICT’ers blijft hardnekkig
dat dit niet kan worden ontdekt. Hoogonopgelost, doordat er onvoldoende
uit vinden ficties bevestiging in ervaring.
vaardige werkzoekenden zijn. UiteindeDe vraag moet eerder zijn of het nuttig is
lijk lost tijdelijke structuurwerkloosheid
om te doen alsof ze waar zijn.
wel op door prijsaanpassingen en hoeft
Bij uitstek economen verstaan deze
evenwichtswerkloosheid niet te verankunst. Productiegaten, gouden conderen. Maar wat een probleem geeft, is
sumptievoeten, evenwichtsprijzen. Stuk
dat er kennelijk twee vormen van tijdevoor stuk zijn het ficties waarvan we welijke werkloosheid zijn: conjuncturele
ten dat ze iets uitdrukken dat niet is en
Gelijn Werner
en structurele. Het werkloosheidsgat is
nooit helemaal zal zijn. Maar we verzinEindredacteur ESB
dus niet alleen conjunctureel maar ook
nen ze met het idee dat ze ons helpen verg.werner@sdu.nl
structureel, waardoor onduidelijk is hoe
anderlijke bijzaken (zoals conjunctuur)
effectief conjunctuurbeleid kan zijn.
te scheiden van minder veranderlijke
De fictie van de natuurlijke werklooshoofdzaken (zoals economische structuur), waardoor we ons economische lot beter weten te beheersen. heid is lang geen fabeltje en blijft richtinggevend, maar wellicht
Een sterk staaltje economenfictie is de natuurlijke werkloosheid is een nuttiger variant denkbaar. Een interessante is die van Daly
ofwel evenwichtswerkloosheid. Deze drukt uit hoeveel werk- et al. (2012). Zij laten het standaardmodel van arbeidsvraag en
loosheid er zou zijn als de productie van een economie precies -aanbod los en hanteren een zoek-en-matchmodel. Dit model
op zijn maximaal houdbare niveau was. Ze is zuiver structureel onderkent de voortdurende fricties in arbeidsvraag en -aanbod
en volgt uit de stand van de productietechnologie en de arbeids- als gevolg van economische dynamiek. Deze dynamiek ziet zich
marktinstituties. Daarbij is het – in de geest van Vaihinger – niet vertaald in een Beveridge-curve (die het negatieve verband tussen
nuttig om de vraag te stellen of de arbeidsmarkt ooit werkelijk aantallen werklozen en vacatures weergeeft en bijvoorbeeld ook
in evenwicht is, wel of de economie naar dit evenwicht tendeert. ruimte laat aan hysterese) en een baancreatie-vernietigingscurve.
Het werkloosheidsgat (tussen evenwichtswerkloosheid en feite- Het snijpunt van de curves geeft natuurlijke werkloosheid, zowel
lijke werkloosheid) leert vervolgens hoevéél werkloosheid kan voor een lange als een korte termijn, waarbij het verschil volgt uit
worden verholpen met conjunctuurbeleid. Heel beleidsrele- de mate waarin structurele werkloosheid gaandeweg verdwijnt.
vant, en dus waren de ogen gericht op het CPB toen het zich Een aparte opdeling, maar wat zou het als het werkt: de kortloonlangs uitsprak over de natuurlijke werkloosheid na de crisis: pende natuurlijke werkloosheid minus de feitelijke werkloosheid
“When aggregate demand recovers, employment follows suit and geeft namelijk conjunctuurwerkloosheid, datgene waartegen
the unemployment rate returns to the natural rate of about 4%†conjunctuurbeleid effectief is. Voor het geval van de Verenigde
Staten in 2011 bijvoorbeeld, berekenden de auteurs een natuur(CPB, 2014).
Afgezet tegen de 6,5 procent aan feitelijke werkloosheid in ok- lijke werkloosheid van zes procent op korte termijn, een procent
tober zal er dus een wereld aan werkloosheid verdwijnen, als hoger dan vóór de crisis. Dit procent verdwijnt mettertijd, maar
de economie weer volop draait. Of de werkloosheid werkelijk duidelijk wordt voor welk deel (de bovennatuurlijke) werkloosterugkeert naar het vierprocentsniveau van voor de crisis is een heid conjunctureel is en voor welk deel structureel. Zo lijkt ficvraag die op de Nederlandse Economendag van 31 oktober aan tieve werkloosheid alleszins nuttig en hoeft Vaihinger zich niet
de orde is, bij de ESB sessie ‘(Geen) Werk na de crisis’. Een ande- om te keren in zijn graf.
re vraag is hoe er uit de hoogte van de evenwichtswerkloosheid
zo veel mogelijk beleidsinformatie kan worden gehaald. Voorals- LITERATUUR
nog is die informatie beperkt tot de richting waarin de werkloos- Daly, M.C., B. Hobijn, A. Şahin en R.G. Valletta (2012) A search and matheid ‘van nature’ beweegt. Hoe effectief conjunctuurbeleid kan ching approach to labor markets: did the natural rate of unemployment
zijn gegeven de evenwichtswerkloosheid, is onduidelijker.
rise? Journal of Economic Perspectives, 26(3), 3–26.
Er is namelijk een verdwaalde vorm van werkloosheid die tus- Graaf-Zijl, M. de, H.P.G. Erken, D. Lanser, W. van den Berge en E.J.M. van
sen de conjunctuurwerkloosheid en evenwichtswerkloosheid in Loon (2014) Labour market responses to the Great Recession. In: Gelauff et
valt. Noem het tijdelijke structuurwerkloosheid; taaie werkloos- al. (red.) Roads to recovery. CPB Boek, 11, Den Haag: CPB, 78–104.
Jaargang 99 (4696) 23 oktober 2014
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
639