Boeken ESB
Boeken
H
kant; John Maynard Keynes, de bekendste
et is deze zomer precies zeen invloedrijkste econoom van zijn tijd,
ventig jaar geleden dat in het
aan de Britse kant.
Mount Washington Hotel in
Formeel stond de Amerikaanse delegaBretton Woods, een afgelegen plaatsje in
tie in Bretton Woods onder leiding van
de Amerikaanse staat New Hampshire,
de Amerikaanse minister van Financiën,
730 vertegenwoordigers van 44 landen
Henry Morgenthau. Maar Steil laat zien
bijeenkwamen voor de United Nations
hoe in werkelijkheid White de gang van
Monetary and Financial Conference. Deze
zaken in Bretton Woods beheerste, vanaf
historische conferentie, die duurde van 1 tot
het allereerste begin en tot in de kleinste
22 juli 1944 en die algemeen bekend staat
details. Keynes daarentegen was officieel
als ‘Bretton Woods’, legde de basis voor het
voorzitter van de Britse delegatie en speelInternationaal Monetair Fonds (IMF), de
de in Bretton Woods zeker ook een proWereldbank en de WereldhandelsorganiAuteur  Benn Steil
minente rol (voor de ogen van de wereld
satie (WTO). De Nederlandse delegatie
Titel  The Battle of Bretton Woods: John
misschien zelfs wel prominenter dan die
in Bretton Woods bestond uit twaalf perMaynard Keynes, Harry Dexter White, and the
van White), maar trok op alle fronten aan
sonen, met als voorzitter de zakenman,
Making of a New World Order
het kortste eind. De plannen van Keynes
oud-bankier en latere minister Wim Beijen,
Uitgever  Princeton University Press
voor een zogenoemde International Cleaen als secretaris Aron Broches, destijds verring Union en een bancor (zijn idee voor
bonden aan de Nederlandse Ambassade in
een hypothetische, supranationale reserWashington.
Paul van Seters
vemunt), die hij al in 1941 had neergelegd
Broches schreef een uitvoerig verslag van
Hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg
in het Keynes Plan, werden van tafel gede conferentie (gedateerd 27 november
veegd; in plaats daarvan werd in Bretton
1944) en deed de volgende bijzondere observatie: “Door de groote pers werd een vrij heftige campagne te- Woods gekozen voor de architectuur van het IMF en voor het de
gen de conferentie gevoerd, die bij het publiek den indruk trachtte facto monopolie van de dollar als enige mondiale reservemunt, zote vestigen dat er groote onenigheid ter conferentie bestond, en als White dit in 1942 had uitgeschreven in het White Plan.
dat de gedelegeerden onverrichterzake huiswaarts zouden keeren. Steil heeft een scherp oog voor de historisch relevante context van
Deze berichtgeving was echter geheel in strijd met de feiten. Al- deze persoonlijke confrontatie: niet zozeer de gevolgen van twee
hoewel de verschillen van meening vaak groot waren, bestond er verwoestende Wereldoorlogen, maar veeleer de tanende macht van
een algemeene overtuiging dat de conferentie niet mocht misluk- het Britse Rijk tegenover de opkomende macht van de Verenigde
ken en stond van den aanvang vast dat, hoe dan ook, tenslotte over- Staten. Hij beschrijft het Keynes Plan en het White Plan mede aan
de hand van de opvallend verschillende persoonlijke omstandigheeenstemming zou worden bereikt.â€
Het nieuwe, magistrale boek over Bretton Woods van de Ameri- den en karakters van Keynes en White. Zelfs hun dood krijgt een
kaanse econoom Benn Steil toont het tegenstrijdige karakter van rol in deze saga: Keynes stierf in april 1946, volgens velen uitgedeze observatie. Aan de ene kant blijkt uit dit boek de onschuld put door zijn inspanningen voor een andere uitkomst van Bretton
van de Nederlandse (en van vele andere) deelnemers, want achter de Woods; White stierf in augustus 1948, kort nadat hij was beschulschermen werd de conferentie wel degelijk beheerst door ‘onenig- digd van spionage voor de Sovjet-Unie en daarover in het openbaar
heid’ – sterker nog, door een onenigheid van epische proporties. was verhoord. De onafwendbaarheid van de uitkomst van Bretton
Aan de andere kant onderstreept het boek het gelijk van de Ne- Woods en het noodlottige einde van de twee hoofdpersonen geven
derlandse delegatie: Bretton Woods mocht en kon niet mislukken. het boek van Steil de intensiteit van een Griekse tragedie.
Maar dat lag, anders dan Broches hier en op allerlei andere plekken Er bestonden al uitstekende monografieën over Bretton Woods
in zijn verslag suggereerde, niet aan de constructieve opstelling van (van Richard Gardner in 1956 en van Armand van Dormael in
de 730 gedelegeerden, maar aan het feit dat een enkel land, te weten 1978), maar een nieuw boek was nodig vanwege het vele historische
de Verenigde Staten, over de economische en politieke macht be- materiaal dat sinds die publicaties beschikbaar is gekomen. Denk
bijvoorbeeld alleen al aan de driedelige biografie over Keynes van
schikte om zijn wil op te leggen aan de andere 43 landen.
Dit zijn niet geheel toevallig ook de twee centrale thema’s in het Robert Skidelsky (1983, 1994 en 2000). Steil maakt overvloedig
boek van Steil: ten eerste, Bretton Woods als het slagveld waar een gebruik van al deze oude en nieuwe bronnen. De originaliteit van
titanenstrijd werd uitgevochten tussen het Verenigd Koninkrijk en zijn boek schuilt in de wijze waarop hij de persoonlijke geschiedede Verenigde Staten; ten tweede, Bretton Woods als de onvermij- nissen van Keynes en White heeft verweven met de institutionele
delijke overwinning van de laatste ten koste van de eerste. Beide geschiedenis van het nieuwe naoorlogse monetaire systeem dat zijn
thema’s worden door Steil op indrukwekkende wijze uitgewerkt beslag kreeg in, en zijn naam ontleent aan Bretton Woods. Die inaan de hand van de inzet en opvattingen van de twee hoofdrolspe- genieuze constructie en de meeslepende schrijfstijl maken dit boek
lers in Bretton Woods: Harry Dexter White, staatssecretaris van tot een hoogtepunt van de economisch-historische literatuur van
het Amerikaanse ministerie van Financiën, aan de Amerikaanse de afgelopen tijd.
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4689 & 4690) 10 juli 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
471