Mijn favoriete economengrap gaat als volgt. ‘Een econoom is iemand die iets waarneemt in de praktijk en dan checkt of het ook in theorie kan kloppen.’
Kern van waarheid
In 1947 schreef ‘onze’ Tjalling Koopmans een baanbrekend artikel getiteld ‘Measurement Without Theory’. Hij bekritiseerde daarin economen die onuitputtelijk gegevens verzamelen en de data net zolang martelen tot er iets moois uitkomt. Of tenminste dat dachten ze zelf. Koopmans vergeleek deze dubieuze praktijken met de strijd tussen de astronomen Tycho Brahe en Johannes Kepler. Brahe verzamelde veel gegevens maar bleef met lege handen staan, omdat hij niet verder kwam dan zijn gegevens. Kepler was zo succesvol omdat hij voortdurend probeerde de gegevens te theoretiseren, nieuwe hypotheses te formuleren en die weer te toetsen. Door Keplers bijdrage aan de theorie van planeetbewegingen kon Newton later zijn wetten formuleren.
Grappen zijn leuker als er een kern van waarheid in zit. Economen voegen het meest toe als er voortdurend interactie plaatsvindt tussen empirie en theorie. Zonder empirie is economie ivoren-torenwetenschap, zonder theorie een zoektocht naar naalden in snel uitdijende hooibergen. Deze oude wijsheid lijkt vergeten te zijn. Tomas Sedlacek schreef een prachtige bestseller: De economie van goed en kwaad. Hij kwam met uitputtende verwijzingen naar de Bijbel, maar ook naar het Gilgamesj- epos, om hetzelfde punt nog eens dunnetjes over te doen. David Graeber schreef Schuld, de eerste 5000 jaar. Nadat hij zijn punt al heeft uitgelegd met behulp van de Kelten moeten ook nog de Eskimo’s of de primitieve stammen uit Madagaskar erbij gesleept worden. Over Thomas Pikettys noeste dataverzameling zijn ook al genoeg o’s en a’s geuit.
Sabbateconomie
Je kunt economen niet genoeg spiegels voorhouden en historische verwijzingen zijn heel waardevol, maar de heren lijken de wijze les van Koopmans vergeten te zijn. De voorbeelden mogen inspirerend zijn maar de conclusies die ze uit hun eigen gegevens trekken zijn hoogst onbevredigend. Sedlacek komt niet verder dan een zwak uitgewerkt pleidooi voor een sabbateconomie. Graeber komt plotseling met een bizarre samenzweringtheorie over de Amerikaanse militaire industrie aanzetten en Piketty verzint een evident onrealistische mondiale belasting op vermogen.
In plaats van honderden bladzijden over de arme lezers uit te storten waarin ze hun punt met nog een historisch voorbeeld illustreren, hadden de auteurs de interactie met theorie moeten zoeken, opdat de lessen die je kunt trekken niet alleen overtuigender worden maar ook gemakkelijker door anderen kunnen worden getoetst. De man van de grap wist dat natuurlijk al. Welke intellectueel en Koopmans-kenner had die grap eigenlijk op zijn geweten? O ironie. Het was Ronald Reagan.
Auteur
Categorieën