Zo’n tien jaar geleden serveerden de hipste bars in Milaan tijdens de fameuze ‘aperativi’ gratis hapjes die konden wedijveren met tapas van bars in Barcelona. De gratis hapjes verdienden zichzelf terug door stijgende klandizie. Toen kwam iemand op het idee een website te lanceren waar je kon zien waar die dag de gratis hapjes te nuttigen waren, waarna een rondreizend circus van party crashers ontstond. De loyaliteit die de bars dachten te kopen erodeerde. Weg gratis hapjes.
Krantenland
Iets dergelijks is aan de hand in krantenland. Een hele generatie is opgegroeid met de gedachte dat nieuws gratis is. Gevoed door Google, Wikipedia, gratis treinkrantjes en (voor de wat ouderen onder u) Teletekst, is het idee ontstaan dat content gratis verkregen kan worden, sterker: moet worden.
Verdienmodel
Met het instorten van de reclamemarkt kunnen kranten evenwel nauwelijks meer een serieus verdienmodel bedenken. Sommige kranten verkopen branchevreemde producten om hun inhoud overeind te houden, andere mikken op tamelijk overbodige gesponsorde bijlagen en een bijbeuncircus voor journalisten. Een perverse en niet duurzame omdraaiing van de logica. In plaats van het hoofdproduct te verkopen en bijproducten gratis aan te bieden, wordt het hoofdproduct kunstmatig in leven gehouden met betaalde bijproducten.
Geest in de fles
Krijgen we de geest nog terug in de fles? Nieuws en duiding zijn duur om te maken. Versmalling van de marges leidt tot erosie van kwaliteit en daarmee tot een dreigende aantasting van een belangrijke democratische waarde.
Kranten moeten dus een nieuw verdienmodel verzinnen. Volgens de Pew Research Center’s Project for Excellence in Journalism is dat mogelijk. In de VS verkopen succesvolle kranten online nevenproducten, maar het oogt allemaal als klein bier. Of moeten we het van miljardairs hebben die kranten kopen zoals Amazon’s Jezz Bezos met de Washington Post en John W. Henry met de Boston Globe? Hoewel het een prikkelende gedachte is dat gefortuneerde burgers kranten ombouwen tot journalistieke laboratoria denk ik niet dat dit in de cultuur van ons land past.
Vorm en frequentie
Rob Wijnberg van De Correspondent, een online journalistiek platform dat zichzelf bedruipt met crowdfunding, vindt de vaste verschijningsfrequentie en precieze vorm de meest beperkende factor van een krant, zowel inhoudelijk als financieel.
Kranten zullen in de digitale toekomst hun eigen merk moeten koesteren. De vorm en frequentie kunnen daarentegen losgelaten worden. Succesvolle kranten zullen de ontstane vrijheid benutten en klanten (jong en oud) laten betalen voor inhoud, al dan niet gelokt door gratis ‘aperativi’. En de bars in Milaan? Die serveren weer gratis hapjes. Hoe ze dat geflikt hebben? Geen idee. Misschien kan hoofdredacteur Jan Bonjer er eens op bezoek gaan. Salute!
Auteur
Categorieën