Naar aanleiding van het debacle rond onderwijsmoloch Amarantis pleit een commissie voor een fusiegolf in het mbo. Het AMC en VUmc willen fuseren tot een enorm academisch ziekenhuis. Er zijn zelfs plannen om de universiteiten van Delft, Leiden en Rotterdam te laten fuseren tot een superuniversiteit.
Het jargon klinkt vertrouwd. Men moet mee in de vaart der volkeren, de banken zijn gemakkelijker tevreden te stellen en er komt kapitaal vrij om in groei te investeren. Maar de prikkels om te fuseren zijn soms pervers.
Zo is bij de ziekenhuiszorg de regelgeving zo krankzinnig complex dat kleine instellingen onvoldoende middelen hebben om de benodigde financiële experts aan te trekken. Niet zelden gaan bestuurders en hun consultants er bij een fusie financieel op vooruit.
En de kartelwaakhond die fusies kan tegenhouden, werpt in de praktijk hogere barrières op voor samenwerking dan voor fusies. Of de patiënt, student of klant er beter op wordt, is zeer de vraag.
Risico’s
Gegeven de flinterdunne economische bewijslast moet de fusiedrift andere oorzaken hebben. De voordelen lijken vooraf goed in kaart te brengen. Een afdeling sluiten, personeel afstoten, een bankkrediet in de wacht slepen, de concurrent die door gebrek aan schaal het nakijken heeft,… allemaal concreet klinkende baten, ideale materie voor gelikte presentaties van M&A-experts.
Wat zijn de risico’s? Dat het achteraf tegenvalt. En dat gebeurt vaak. Heel vaak. De redenen zijn veel minder tastbaar. IT-systemen blijken toch niet zo compatibel als adviseurs hadden voorgespiegeld, bestuurders vechten elkaar de tent uit en bedrijfsculturen blijken onverenigbaar.
En die flauwe klanten weigeren zich ook nog eens zich te gedragen naar de rooskleurige voorspellingen van de vraaggroei. Fusiegoeroe Hans Schenk heeft ooit becijferd dat tot 85% van de fusies mislukt. Andere experts zijn niet veel optimistischer.
Door de quasitastbare voordelen en de diffuse nadelen worden bestuurders van partijen die voornemens zijn te fuseren zo in een proces gezogen dat ze blind worden voor de risico’s. En van het afblazen van een fusie krijg je echt geen schouderklopjes op de golfbaan.
Cordon sanitair
Fusies leiden tot illusies. Illusies dat we door groter te worden risico’s verkleinen, concurrenten aftroeven of efficiënter opereren. De maatschappij lijkt deze illusies te prefereren boven de onzekerheid van het op eigen benen staan en organisch proberen te groeien. De tegenkrachten voor de fusiedrang zijn beperkt. Raden van commissarissen doen aan ja-knikkebollen en consultants worden niet rijk van bedorven fusiefeestjes.
De SP roept periodiek boe, maar dat hoort bij het ritueel dus kan veilig genegeerd worden. Zo’n economisch cordon sanitair roepen de politieke tomatengooiers wel over zichzelf af, maar soms hebben ze gewoon een punt.
Auteur
Categorieën