Gastblog door: Eelke de Jong.
Tijdens het afscheidsseminar van Coen Teulings als directeur van het Centraal Planbureau hebben drie sprekers een mening gegeven over de Europese schuldencrisis (zie ook de post van Michiel Bijlsma). De Fransman Jean Pisani-Ferry benadrukte de rol van betalingsbalansonevenwichtigheden bij het ontstaan van deze crisis. De Duitser Jürgen von Hagen ging in op de noodzaak van begrotingsdiscipline. De Engelsman (met Nederlandse wortels) Martin Wolf becommentarieerde op zijn bekende cynische wijze het ongelukkig huwelijk dat de euro heeft gebracht. Een huwelijk waar we ook nog eens niet zomaar uit kunnen stappen. Vervolgens werd Coen een bundel aangeboden uitgegeven door TPEdigitaal, die voor deze keer weer analoog was gegaan.
In een reactie stelde Coen dat hem tijdens zijn directeurschap was tegengevallen dat in de economische analyses en aanbevelingen van de Europese schuldencrisis er telkens een sterke nationale tendens te ontwaren valt. De afscheidsmiddag was er naar mijn mening een goed voorbeeld van. Nu wil het toeval dat juist in de tijd dat het Tijdschrift Politieke Economie nog gedrukt werd ondergetekende daarin een artikel heeft gepubliceerd dat juist dit thema aansnijdt. In 2002 heb ik in het artikel “De ECB onder vuur: een botsing van culturen?” (zie hier) gewezen op de nationale tendensen in het economisch denken. In dat artikel betoogde ik dat Duitsers en Fransen een volstrekt verschillende, zo niet tegengestelde, traditie en denkwijze hebben met betrekking tot onafhankelijke instituten. Politiek onafhankelijke instituten kennen de Fransen niet. Zo was de Banque de France altijd een onderdeel van het Ministerie van Financiën. In Frankrijk is de politiek altijd de machtigste en kan ze nooit aan een onafhankelijk instituut onderworpen worden. Bovendien zo betoogde ik, hadden we al verschillende voorbeelden hiervan gezien, fraai samengevat in president Chirac’s uitspraak dat de president van de Europese centrale Bank ECB) ‘un petit functionaire’ is. Naar mijn mening heeft dit fundamentele verschil in inzicht de oplossing voor de huidige crisis bemoeilijkt. Vooral ook omdat het tijd kostte om tot overeenstemming te komen.
Wat moeten we als economische professie met deze voor velen pijnlijke constatering dat we als economen niet met één mond spreken, maar dat die nationaal gebekt is? Ik denk allereerst de constatering maken en accepteren. Net als vele andere professies worden denkbeelden over de economie en met name over de beste vorm van een economie beïnvloed door haar omgeving. Vaak is dat de natie. Iets dergelijks geldt ook voor andere sociale wetenschappen en voor geneeskunde. Binnen de laatste wetenschap bestaan grote verschillen over de meest gewenste behandelingswijze. Ook daar vallen de verschillen voor een belangrijk deel te verklaren uit verschillen in nationale waardepatronen. Voor het academische onderwijs betekent het dat we onze studenten op deze verschillen moeten wijzen. Zelf doceer ik al meer dan 10 jaar het vak Culture and economic behavior, waarin ik laat zien hoe verschillen in waardepatronen tussen landen de verschillen in instituties kunnen verklaren. Sinds de Europese schuldencrisis bestuderen we in hoeverre verschillen in culturen de verschillende reacties op de crisis kunnen verklaren.
Als we ons bewust zijn van de verschillen dan zie ik als volgende stap om als professionele economen uit verschillende landen naar elkaars verklaring en mening te luisteren en via een open communicatie te proberen tot begrip van elkaars standpunt te komen. Vervolgens is dan wellicht de deur open voor een min of meer gemeenschappelijk standpunt. Op deze wijze bewijzen we de maatschappij een grotere dienst dan telkens in het nationale discours te blijven hangen. Dat laatste heeft wellicht het aantrekkelijk dat ‘we’ natuurlijk gelijk hebben en ‘ze’ niet, maar niemand heeft er wat aan. Uiteindelijk is in mijn ogen de opgave van de economie als vakgebied om bij te dragen aan een betere maatschappij.
De volledige referentie van het genoemde artikel is: E. de Jong, De ECB onder vuur: een botsing van culturen?, Tijdschrift voor Politieke Economie, 23(4), 2002, 20-40.
Auteur
Categorieën