Vandaag staat er in het FD een interview met Peter Borgdorff, directeur van pensioenfonds Zorg en Welzijn. Het goede nieuws is dat dit pensioenfonds wil overstappen op een nieuw reëel pensioencontract met zachte pensioenrechten. Hoe dat precies wordt uitgewerkt is nog een tweede; de duivel zit in het detail.
Maar mijn steen des aanstoots is de opmerking dat Borgdorff een hogere rekenrente wil toepassen afhankelijk van het risico in de beleggingsportefeuille van het fonds: “Het gaat ons erom dat bij een hoger risico in de portefeuille een hogere opslag op de marktrente hoort. Je kunt dan immers een hoger rendement halen.”
Iedere keer weer springen de aderen in mijn ogen bij het lezen van zulke economische onzin.
Het rendement op de beleggingsportefeuille (de bezittingen) heeft niets te maken met de rekenrente die moet worden gehanteerd bij de waardering van de verplichtingen.
Als de verplichtingen hard en dus zeker zijn, moet een zekere rekenrente worden gebruikt. Dat is de risicovrije rente. Maar als de verplichtingen onzekerder, dus zachter zijn, kan een risico-opslag op de risicovrije rente worden gebruikt. Als Zorg en Welzijn een zacht pensioencontract wil invoeren, een goed idee, kan ze dus inderdaad een wat hogere rente gebruiken dan de risicovrije rente.
Maar pensioenfonds Zorg en Welzijn wil het rendement op haar beleggingsportefeuille gebruiken voor het berekenen van de verplichtingen. Dat mag alleen als de pensioenuitkeringen precies zo riskant zijn als de beleggingen. Plat gezegd: als de pensioenuitkeringen net zo hard op en neer stuiteren als de beleggingen. Welke gepensioneerde in de zorg wil dat?
Er bestaat geen rendement zonder risico. Er bestaan geen gratis lunches. Zolang Pensioenfonds Zorg en Welzijn een te hoge rekenrente hanteert zal er domweg een graai uit de pensioenkas worden gedaan. De huidige pensioenen worden dan betaald ten koste van de toekomstige generaties.
Waarom zegt Borgdorff zulke rare dingen? Deze man gaat over vele miljarden aan pensioengeld bijeen gespaard door de werknemers in de zorg. Ik zie twee mogelijkheden. Borgdorff snapt het allemaal heus wel, maar hij wil de ongemakkelijke waarheid niet aan zijn pensioendeelnemers vertellen dat er te weinig geld in kas is om alle opgebouwde pensioenrechten te betalen.* Er zal onvermijdelijk gekort moeten worden, nu of in de toekomst. Of, tweede mogelijkheid, Borgdorff snapt het echt niet. In beide gevallen vraag ik me af of je dan nog directeur van een pensioenfonds zou moeten zijn.
*Dat is het geval als de dekkingsgraad op 99% staat, zoals bij Zorg en Welzijn. Voor een gegarandeerd inflatie-geïndexeerd pensioen is volgens het CPB een dekkingsgraad van circa 145% nodig. Daarvoor is dus bijna de helft meer aan bezittingen nodig dan nu aanwezig. Dit is overigens geen wenselijk pensioencontract, want geen welvaartsoptimaal pensioencontract. Het is beter als meer risico wordt genomen en pensioenrechten zachter worden. Maar zelfs bij het veel betere, zachte pensioencontract – waar vanwege de zachte rechten minder geld voor in kas nodig is – zit er waarschijnlijk nog steeds een forse ongedekte rekening in het pensioenfonds.