Op het tweede gezicht
Aute ur(s ):
Buiten, G. (auteur)
Pijpers, H. (auteur)
De auteurs zijn b etrokken b ij het consumenten- en het producentenvertrouwenonderzoek b ij de afdeling Conjunctuur van het CBS
Ve rs che ne n in:
ESB, 86e jaargang, nr. 4330, pagina 803, 19 oktober 2001 (datum)
Rubrie k :
Tre fw oord(e n):
commentaar
Het artikel van Niek Nahuis onderstreept het grote belang van vertrouwensindices als snel beschikbare conjunctuurindicatoren.
Tegelijkertijd zet het vraagtekens bij de betrouwbaarheid ervan in uitzonderlijke situaties, zoals rampen. Door hun unieke en
eenmalige karakter is het moeilijk het effect van rampen op het vertrouwen en de conjunctuur te voorspellen. Nahuis laat echter zien
dat er toch algemene conclusies te trekken zijn. Hierbij kunnen enkele nuances worden aangebracht, die van belang zijn voor het
onderbouwen van voorspellingen over de economische gevolgen.
Het artikel gaat allereerst in op de invloed van rampen op het vertrouwen. Vooral bij het consumentenvertrouwen geldt dat de consument
tegenwoordig anders reageert dan vroeger. Met name door het toegenomen woning- en aandelenbezit is het vertrouwen gevoeliger voor
het effect van rampen op onder andere de rentestand en de beurskoersen. Na de recente aanslagen in de VS verslechterde het oordeel
over de eigen financiële positie dan ook sterker dan bij eerdere gebeurtenissen.
Voor het producentenvertrouwen is van belang dat de huidige index van het producentenvertrouwen alleen betrekking heeft op de
industrie. Het effect van rampen op het vertrouwen van het totale bedrijfsleven kan dus groter zijn dan uit Nahuis’ onderzoek blijkt. De
recente aanslagen in de vs hebben op korte termijn vooral invloed op verzekeraars en de reisbranche. Het CBS streeft er overigens naar
om in de toekomst ook voor de dienstensector vertrouwensindices te gaan maken.
Nahuis gaat verder in op de beperkte invloed van rampen op de economie als zodanig. Hij vindt geen effect op de groei van de totale
consumptieve bestedingen en zelfs niet op die van duurzame goederen. De uiteindelijke effecten van rampen en dalingen van het
vertrouwen op de consumptie hangen vooral af van de reden van de daling. Zoals Nahuis terecht constateert, heeft een minder groot
vertrouwen in de algemene economische situatie meestal weinig consequenties voor het koopgedrag. In de gevallen waarin huishoudens
echter hun financiële positie somberder inschatten en de koopbereidheid daalt, kunnen wel degelijk verschuivingen in het
consumptiepatroon plaatsvinden. Dit geldt vooral voor ‘luxe’ uitgaven, die consumenten het makkelijkst kunnen uitstellen of vervroegen.
Uit het Consumenten Conjunctuur Onderzoek van het CBS blijkt dat de definitie van luxegoederen de laatste jaren is veranderd. Het
effect van rampen op de uitgaven aan de verschillende consumptiecategorieën zal daardoor in de onderzochte periode niet constant zijn.
Eén belangrijke categorie duurzame goederen wordt steeds minder als luxe gezien: de auto’s (zie tabel 1). Consumenten geven aan hier
minder snel op te bezuinigen dan vroeger. Bij de overige duurzame goederen is het luxekarakter juist versterkt. Verder blijkt dat vooral
vakantie en uitgaan een luxer karakter hebben gekregen. Dit wordt bevestigd door het feit dat hierbij de groei de afgelopen jaren het
sterkst is geweest: de inkomenselasticiteit hiervan is hoog. Het luxekarakter van dergelijke uitgaven wordt bevestigd door de
bestedingen naar inkomensgroep uit het Budgetonderzoek van het CBS. De hoogste inkomensgroepen geven naar verhouding onder
andere meer uit aan woninginrichting, computers, vakantie en uitgaan. Daarnaast geven ze relatief meer uit aan persoonlijke verzorging.
De gevolgen van rampen zullen dus niet alleen bij duurzame goederen zichtbaar zijn. De eventuele effecten van de aanslagen in de vs
zullen dan ook bij dit soort consumptiecategorieën waarschijnlijk het eerst merkbaar zijn.
Tabel 1. Consumentenhoudingen 1985-2000
waarop bezuinigen?
1985
2000
2000
aandeel in
waardeconsumptie
mutatie
’85/’00
%
eten, drinken en roken
kleding en schoeisel
auto
overige duurzame artikelen
vakantie en uitgaan
overige
weet niet
9
11
17
19
12
23
6
8
14
21
17
21
10
11
5
3
10
7
63
14
Bron: CBS, Consumenten Conjunctuur Onderzoek, Nationale Rekeningen.
50
56
71
113
130
118
Copyright © 2001 – 2003 Economisch Statistische Berichten ( www.economie.nl)