Boeken

boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

350

ESB

Paul Collier vraagt in zijn nieuwste
hervormers en de corrupte heer­
boek de aandacht voor de min
sers in falende staten, en eerstge­
of meer vergeten bottom billion;
noemden actief moet steunen om
de een miljard mensen uit de
een omwenteling te bewerkstel­
allerarmste, vooral Afrikaanse,
ligen. Deze simplistische voorstel­
landen van de wereld. Dat deze
ling van zaken gaat echter voorbij
landen achterblijven in ontwikke­
aan de bredere problematiek van
ling is niet alleen hun probleem,
zwakke instituties en wijdverbreide
maar ook dat van de westerse
vriendjes­ olitiek, door Birdsall
p
wereld. Te denken valt aan migra­
(2007) aangeduid als de weak intiestromen die op gang komen,
stitutions trap, die ervoor zorgt dat
de verspreiding van ziektes en
deze landen achterblijven in ont­
verhoogde kans op grensover­
wikkeling. Collier stelt allereerst
schrijdend terrorisme. Volgens
voor om vlak na een omwenteling
Collier zitten deze landen gevan­
experts te sturen die overheids­
gen in een of meer armoedevallen:
ambtenaren ter plaatse kunnen
Collier, P. (2007) The bottom opleiden tot hervormers. De vraag
namelijk die van burgeroorlogen
billion why the poorest coun- is echter of er in situaties waar
of staatsgrepen, afhankelijkheid
tries are failing and what can de kennis en ervaring ontbreekt
van een natuurlijke hulpbron,
be done about it? New York:
omsloten door slecht-presterende
daadwerkelijk sprake kan zijn van
Oxford University Press.
buurlanden of een slecht bestuur
duurzame kennisoverdracht en
in eigen land. Deze boekbespre­
of de ­ ennis niet verdwijnt als de
k
king concentreert zich op de
experts weer vertrekken. Collier
meestvoorkomende situaties van conflict en slecht
heeft wellicht een punt als hij stelt dat technische
bestuur. Opvallend is dat Collier stelt dat, terwijl
assistentie nu nog te veel aanbodgedreven is,
burgeroorlogen of staatsgrepen leiden tot een
weinig responsief is bij veranderende situaties en
lagere economische groei, deze conflicten zelf door
als instrument vaker zou kunnen worden ingezet.
een lagere economische groei worden veroorzaakt.
Na deze fase van technische assis­entie stelt Collier
t
Conflicten blijken volgens Collier weinig van doen
voor om een fonds voor ­ urfkapitaal in het leven te
d
te hebben met onenigheid of wrokgevoelens tus­
roepen om veelbelovende, maar risicovolle projecten
sen etnische minderheden. Het probleem bij slecht
te financieren. Meer aandacht voor fragiele staten
bestuur is dat het loont voor een beperkte groep, en
betekent echter minder aandacht voor goed pres­
dat het onbestraft door kan blijven gaan daar het de
terende landen. Dat gaat in tegen het pleidooi van
overheid aan capabele mensen ontbreekt om er wat
Collier elders in het boek dat beloning naar prestatie
aan te doen. Daarnaast hebben economische hervor­
juist de meest effectieve manier is om hulp te geven.
mingen door de internationale financiële instellingen
Tot slot is Collier voor het opstellen van handvesten
een slechte naam gekregen. Met geschatte kosten
met richtlijnen voor ontwikkelde en ontwikkelings­
van een burgeroorlog van in totaal 64 miljard dollar
landen ten aanzien van bijvoorbeeld democratie en
en van slecht bestuur (een falende staat) van hon­
post-conflict-situaties. De grote vraag is in hoeverre
derd miljard dollar maakt Collier de noodzaak van
de allerarmste landen zich hieraan zullen gaan hou­
ingrijpen evident.
den, daar zij zich in het verleden lang niet altijd wat
Colliers meest controversiële, doch vanuit economi­
hebben aangetrokken van de internationale opinie
sche optiek beargumenteerde, aanbeveling in geval
of verdragen. Met de veelal gedurfde aanbevelingen
van een conflict is om militair in te grijpen. Een voor­
en rijke analyses is het boek een aanrader voor een
beeld is de Britse militaire interventie in Sierra Leone ieder die zich betrokken voelt bij het lot van de al­
die, volgens Colliers berekeningen, dertig keer zoveel
lerarmsten van de wereld.
heeft opgeleverd als deze heeft gekost. Volgens
Weinstein (2005) is deze receptuur echter niet altijd
aanbevelenswaardig omdat blijkt dat burgeroorlogen
Literatuur
vaker terugkeren in landen waar middels interventie
Weinstein, J. (2005) Autonomous recovery and international
van buitenaf, al dan niet militair, een einde aan het
intervention in a comparative perspective. Center for Global
conflict is gekomen dan wanneer de partijen onder­
Development, werkdocument.
ling de strijd beslechten. Ook is de vraag of de door
Clemens, M. (2007) Smart Samaritans. Foreign Affairs, september/oktober 2007.
Collier voorgestelde aanwezigheid van ongeveer tien
Birdsall, N. (2007) Do no harm: aid, weak institutions and
jaar haalbaar is gezien de publieke aversie tegen
the missing middle in Africa. Development Policy Review, 25(5),
langdurige militaire aanwezigheid in zulke landen,
575–598.
en of het zoals Clemens (2007) stelt, überhaupt
voldoende is om duurzame vrede te bereiken. Colliers
Martine Rutten
boodschap aan de westerse wereld is dat die niet
Beleidsadviseur bij het Ministerie van Financiën
aan de zijlijn hoeft te staan van de strijd tussen de

93(4536) 30 mei 2008