Nederlandse energiesteun relatief beperkt gebleven

In reactie op de sterk gestegen energieprijzen hebben overheden massaal maatregelen getroffen om de effecten te verzachten. Vergeleken met de rest van de Europese Unie is de Nederlandse steun relatief beperkt gebleven, mede doordat de prijzen uiteindelijk meevielen.

De figuur toont de totale energiesteunmaatregelen in 2022 en 2023 van de verschillende EU-lidstaten als percentage van het bruto binnenlands product (opgeteld). De in Nederland verleende steun blijkt minder dan die in de vier grootste economieën van de EU, en ligt ook onder het EU-gemiddelde.

Een van de zorgen rond de energiesteun is dat overheden de inflatie ermee aanwakkeren. Dat geldt met name voor de generieke steun. Dertig procent van de Nederlandse steun was gericht (volgens de door de Europese Commissie gehanteerde definitie), wat ongeveer overeenkomt met het Europees gemiddelde.

In Griekenland was de generieke steun het grootst, maar daar staat een forse belasting op overwinsten in de energiesector tegenover, wat het budgettaire beslag beperkt. Polen gaf ten opzichte van het nationaal inkomen relatief het meeste uit aan energiesteun, wat vooral generiek terechtkwam.

De figuur toont ook aan dat de zuidelijke lidstaten, ondanks hun beperkte budgettaire ruimte, hun burgers en bedrijven op een vergelijkbaar niveau konden ondersteunen als de rest van de EU. Op het hoogtepunt van de energiecrisis was er de vrees dat lidstaten met hogere schuldniveaus minder in staat zouden zijn om steun te verlenen, wat een verstorend effect zou hebben op het level playing field van de Europese interne markt. Daarbij werden er met name veel verwijten gemaakt richting Duitsland, nadat dit land een omvangrijk energiesteunpakket van 200 miljard euro aankondigde. Om het level playing field te behouden, gingen er stemmen op om een gemeenschappelijk steunfonds op te richten. Het gevreesde effect op het level playing field van de interne markt lijkt echter – ook zonder het fonds –  niet te zijn opgetreden: met de huidige maatregelen en energieprijzen biedt Duitsland minder steun dan bijvoorbeeld Italië en Polen. Waarschijnlijk had ‘onderuitputting’ van de maatregelen in veel landen, waaronder Duitsland, een dempend effect op de verschillen in steun­niveaus.