Vele jaren geleden kwam ik een bestuurder van ROC Leiden tegen. Hij was erg tevreden over zijn nieuwe aanwinst, een pittige dame op financiën die van doorpakken wist. Wat dat doorpakken behelsde, weten we nu. De school is failliet, een historische prestatie. Hoe megalomaan moet je zijn door 80.000 m2 te bouwen terwijl er maar vraag is voor 37.000 m2.
Maagdenhuis
Bij de Universiteit van Amsterdam is het niet veel beter. De bezetting van het Maagdenhuis lijkt over inspraak te gaan, maar gaat uiteindelijk misschien wel over de onvrede over prioriteiten. Het bestuur heeft zich laten afleiden van de kerntaken door zich bezig te houden met vastgoed en derivaten. De getormenteerde bankiershater Ewald Engelen heeft dit goed uitgezocht.
Oost-Mongools
Engelen komt tot de onthutsende conclusie dat het vastgoed van de UvA onder water staat voor vele tientallen miljoenen euro’s. Daar kun je de studies Deens en Tsjechisch toch heel wat jaren van in de lucht houden en dan krijg je Oost-Mongools er van mij nog gratis bij. Over een paar jaar zal de schuld van de universiteit oplopen tot een slordige € 400 mln. Ook in de zorg (Philadelphia) en de woningcorporaties (Vestia) is de vastgoedellende niet te overzien.
Verantwoordelijkheid
De vraag is hoe dit komt en wat eraan gedaan kan worden. Zoals vaak, is de basisgedachte niet slecht. Geef instellingen zelf de verantwoordelijkheid over het vastgoed, dan gaan ze vanzelf beter met ruimte om. Inderdaad is het ruimtegebruik bij ziekenhuizen een verademing ten opzichte van vroeger waar ziekenhuizen ‘aan de beurt’ waren en er ongeacht behoefte gebouwd werd.
Roes
Maar kennelijk werkt het niet altijd zo. Dat heeft drie oorzaken. De eerste is pijnlijk maar tijdelijk: bestuurders lieten zich meeslepen in de vastgoedroes en kochten bedenkelijke financiële producten van gewiekste bankiers. Nu we in een andere tijd leven, kunnen we dit hopelijk wel afschrijven.
Kennisachterstand
De tweede reden is dat de vastgoedmarkt notoir intransparant is. Bestuurders van semipublieke instellingen hebben een grote kennisachterstand ten opzichte van de markt en gaan dus altijd nat op dit dossier als ze niet prudent zijn.
Autonomie
De laatste reden is dat semipublieke instellingen in toenemende mate autonoom zijn. Dat is niet erg als ze maar wel afgerekend worden op het maatschappelijke rendement en niet op het financiële rendement.
Pavlov
De onderzoekers die de ellende bij het ROC Leiden in kaart brachten, concludeerden dat er een expertisecentrum moet komen die de vastgoedbeslissingen van semipublieke instellingen onafhankelijk toetst. Het kan geen kwaad expertise op te tuigen op dit terrein maar de oplossing is een controle-Pavlov waar we echt vanaf moeten. Geen symptoombestrijding maar instellingen afrekenen op die zaken waarvoor ze op aarde zijn gezet.
Deze blog verscheen eerder als column in het FD.
Auteur
Categorieën