ESB Ondernemerschap & Innovatie
Reactie op: Een proactieve overheid
voor de lerende economie
I
het armere buitenland gevonden kunnen
n ESB van 4 april jongstleden
worden. Bovendien is in deze sector in de
(4682) verwijten Dany Jacobs en
periode 1996–2012 de toegevoegde waarBen Dankbaar ( J&D) de regering
Hein Vrolijk
de per euro export gedaald van 42 naar 35
dat zij niet heeft gereageerd “op de
Partner van consultancynetwerk Frisse Blik
eurocent, als gevolg van een relatief sterke
echt vernieuwende inzichten en voorsteltoename van de import (Vrolijk en Vissers,
len van de WRRâ€. Maar hun reactie op
2014). En wat te denken van de talloze
het WRR-rapport ‘Naar een lerende ecoboeren en tuinders met negatieve inkonomie’ is nog erger, want zij hebben het
mens, ondanks lange werkweken en ook nog hoge EU-subsidies?
vooral over de oude discussie over picking versus backing winners.
Zo vinden J&D het jammer dat de backing-winners-benadering De sterke exportpositie wordt dan op die manier wel erg duur be“iets te snel terzijde [is] gezetâ€. De suggestie in het WRR-rapport taald. Om misverstanden te voorkomen: ik vind dat de agrosector
“dat het wellicht beter is ambitieuze ‘uitdagers’ (opkomende, in- wel degelijk een topsector is of in ieder geval kan worden, echter
novatieve bedrijven) te ondersteunen dan traditionele ‘winnaars’ niet op basis van exportsuccessen uit het verleden maar eerder van(sectoren met bewezen sterkte)†is in hun ogen onvoldoende uit- wege exportmogelijkheden in de toekomst.
gewerkt. Dat verhoogt de kans dat het te weinig verschilt van “de J&D stellen – in navolging van de WRR – dat de overheid “een
veel bekritiseerde picking-winners-benaderingâ€. Vervolgens pleiten eigen intelligence (een op de eigen rol toegesneden managementÂ
informatiesysteem) nodig†heeft. Ze vinden het jammer dat “er
zij voor een proactieve overheid die duidelijke prioriteiten stelt.
Dit lijkt mij problematisch: hoe kan een overheid proactief zijn als geen criteria worden besproken om de echte sterkte van vermeenzij de backing-winners-benadering moet hanteren? Deze benade- de topsectoren of de betekenis van ambitieuze uitdagers te beoorring veronderstelt ten eerste dat er een duidelijke en geaccepteerde delenâ€. Maar zelf komen ze niet verder dan het blijven hameren op
maatstaf bestaat om ‘winnaars’ aan te wijzen, en ten tweede dat de het wereldexportaandeel.
overheid die ‘winnaars’ kan en moet ondersteunen. Laten we met Als we een flinke stap vooruit willen zetten in de discussie over
het laatste beginnen. Als bepaalde bedrijven of sectoren ‘winnaars’ de economische toekomst van Nederland, dan moeten we zoeken
zijn geworden zonder de overheid, waarom hebben ze dan toch de naar manieren om business ecosystems (Moore, 2006) te creëren en
‘backing’ van diezelfde overheid nodig? Als de overheid wél een te monitoren. Daarin is de overheid slechts een van de vele spelers,
belangrijke rol heeft gespeeld, zijn deze bedrijven of sectoren nog die bijvoorbeeld publieke goederen moet verzorgen en gevangewel echte ‘winnaars’? Blijkbaar hebben ze het dan blijkbaar niet nendilemma’s moet elimineren of voorkomen. We moeten niet op
zoek gaan naar het briljante plan A – in vorm van ‘winnaars’ of
helemaal op eigen kracht klaargespeeld.
Snijders en Jacobs (2013) hebben “ten behoeve van dit WRR- perfecte maatstaven – maar naar een cultuur waarin toegewijde
rapport berekend dat vier en een half van de Nederlandse topsec- individuen en organisaties aan plannen B, C en D werken, zodat
toren echt top zijn: agrofood en tuinbouw, chemie, hightech en we ons snel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden
de helft van het watercluster, namelijk de ‘natte bouw’. ‘Topsec- en nieuwe uitdagingen. Om ons te laten inspireren hoeven we
toren’ als logistiek en creatief zijn ten hoogste in relatie met deze niet de hele wereld over te reizen, zoals de WRR heeft gedaan. We
sectoren echt sterk.†Blijkbaar zijn J&D (of Snijders en Jacobs) zo moeten vooral ons licht opsteken bij landen die een gebalanceerde
overtuigd van de superioriteit van hun maatstaf dat volgens hen economische groei realiseren zonder hun toevlucht te nemen tot
de overige topsectoren wellicht “vatbaar voor political capture†een sterke toename van de export of van buitenlands kapitaal. Dat
zijn geweest, want ze “kunnen niet bogen op echte sterkteâ€. Wat is zijn volgens Dani Rodrik “the real heroes of the global economyâ€
dan die enige echte maatstaf waarmee de echte ‘winnaars’ kunnen (Rodrik, 2013).
worden geïdentificeerd?
Het criterium van Snijders en Jacobs (2013) is het aandeel in de LITERATUUR
wereldexport, vergelijkbaar met de Revealed Comparative Advan- Moore, J.F. (2006) Business ecosystems and the view from the firm. Antitrust
tage (RCA), ook wel aangeduid als de Balassa-index. Deze maat- Bulletin, 51(1), 31–75.
staven gaan over het specialisatiepatroon van de export: sectoren Rodrik, D. (2013) The real heroes of the global economy. Project Syndicate, 13
of producten met een hoge RCA of wereldexportaandeel zijn november.
relatief oververtegenwoordigd in het exportpakket van het betref- Snijders, H. en D. Jacobs (2013) Clusters en niches, de specialisatie van de
fende land. Maar zijn dat ook sectoren of producten met een hoge Nederlandse economie. WRR achtergrondstudie, 76.
score op toegevoegde waarde of productiviteit, of met een aan- Vrolijk, H. en G. Vissers (2014) Nederlandse export levert steeds minder toegetrekkelijk toekomstperspectief ?
voegde waarde op. Den Haag: Stichting Maatschappij en Onderneming.
Neem agrofood en tuinbouw. Je kunt moeilijk van een ‘winnaar’ WRR (2013) Naar een lerende economie. Investeren in het verdienvermogen van
spreken als de benodigde arbeidskrachten vrijwel uitsluitend in Nederland. Amsterdam: Amsterdam University Press.
270
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
Jaargang 99 (4684) 2 mei 2014