Redactioneel
Eva Niesten
Redacteur ESB
e.niesten@sdu.nl
Mismatch
De beheerder van het landelijk hoogspanningsnet,
TenneT, kondigde onlangs aan dat er geen plaats
meer is op het net voor elektriciteit van nieuwe productiecapaciteit. Ook niet voor elektriciteit die duurzaam wordt opgewekt, via bijvoorbeeld windturbines
of warmtekrachtkoppeling-centrales (wkk). TenneT
geeft elektriciteitsproducenten een aansluiting op het
net op een first come, first served-basis. De nieuwe
kolen- en gasgestookte centrales, die gebouwd gaan
worden op de Maasvlakte, waren blijkbaar eerder met
hun aanvraag voor een aansluiting dan veel producenten van duurzame energie. Voor nieuwe wkkc
 entrales in de regio Westland is teruglevering aan
het net nu al niet meer mogelijk (VNO-NCW, 2008).
De operationeel directeur van TenneT, Ben Voorhorst,
vatte de ontstane situatie kort samen: “We zitten
met een mismatch†(VNO-NCW, 2008). De investeÂ
ringen in de transmissiecapaciteit zijn niet afgestemd op de investeringen in de productiecapaciteit.
Op dit moment zijn de (geplande) investeringen in
productie veel groter dan de beschikbare capaciteit
om deze elektriciteit te transporteren. De Minister
van Economische Zaken, Maria van der Hoeven,
heeft toegezegd om samen met TenneT en DTe naar
oplossingen te zoeken. Een van de oplossingen waar
ze aan werkt is een wetsvoorstel waardoor duurzaam
geproduceerde elektriciteit voorrang krijgt bij de
toegang tot het net boven niet-duurzaam geproduceerde elektriciteit. Hoewel deze oplossing goed past
binnen de klimaatdoelstellingen van het kabinet,
lost het niet het probleem op van de mismatch in
de Nederlandse energiemarkt. Het verplaatst het
probleem naar de niet-duurzame producenten. Het
probleem is namelijk niet het beperken van de productie van groene elektriciteit, maar het ontbreken
van coördinatie tussen investeringen in productie en
transmissie in een geliberaliseerde markt.
Voor de liberalisering van de Europese energiemarkt
vond deze coördinatie plaats in het verticaal geïntegreerde bedrijf. Deze verticale integratie zou zelfs
efficiënter zijn: de totale kosten van gezamenlijke
investeringen in productie en transmissie zijn lager
dan wanneer deze investeringen afzonderlijk worden
gedaan (Joskow, 1996). De liberalisering van de
energiemarkt omvat het ontbundelen van productie
en transmissie en het openen van de markt voor
nieuwe toetreders. Dit leidt tot de mismatch. Door
de ontbundeling is een interne coördinatie van de
investeringen niet meer mogelijk. Het openen van de
Nederlandse energiemarkt voor nieuwe toetreders
heeft geleid tot een grote toename van investeringen in productiecapaciteit. Het zijn veelal grote,
internationale ondernemingen, als E.On, Electrabel
en RWE, die nu in Nederland investeren. Volgens
TenneT leidt deze verschuiving naar een internationaal aanbod tot de tekorten aan transmissiecapaciteit, en dus tot de mismatch.
Doordat de verticale integratie bij de wet is verboden, zijn nieuwe vormen van coördinatie tussen
TenneT en de producenten nodig. Van belang bij deze
nieuwe vormen van coördinatie is dat TenneT eerder
over Ânformatie beschikt over de nieuw te bouwen
i
centrales, zodat het daar op kan reageren met een
uitbreiding van het net. Een idee voor een vorm van
coördinatie is het leasen van nieuwe transmissiecapaciteit door de producenten voor een lange periode.
Het leasecontract zal aangegaan moeten worden
wanneer de producenten nog geen nieuwe centrales
hebben gebouwd, maar dit wel van plan zijn. Ook de
transmissielijnen moeten dan nog aangelegd worden.
Het aangaan van zo’n leasecontract is dus een uitnodiging van de producenten tot het uitbreiden van het
net door TenneT. TenneT blijft eigenaar van de nieuwe
lijnen, maar geeft de producenten een recht van
gebruik van het net. Het tempo van de aanleg van
transmissielijnen zal dan verhoogd moeten worden
om ongeveer gelijk te zijn aan het tempo van de bouw
van centrales. Het verkorten van de vergunningenen inspraakprocedures voor transmissiecapaciteit
is een mogelijkheid om de aanleg te versnellen. De
minister van Economische Zaken heeft een voorstel
tot verkorting van deze procedures reeds gedaan. De
lange periode van zo’n leasecontract is vereist omdat
TenneT de waarborg nodig heeft dat de investeringen
in het net zullen renderen. Productiebedrijven zouden wel hun leasecontracten kunnen doorverkopen
aan andere bedrijven. Zo’n systeem van leasecontracten geeft TenneT meer informatie over nieuwe
productiecapaciteit en daardoor minder risico bij het
uitbreiden van het transmissienet. Het zorgt voor een
directe aanpassing van investeringen in productie op
investeringen in transmissie.
Literatuur
Joskow, P. (1996) Introducing competition into regulated
network industries: from hierarchies to markets in electricity.
Industrial and Corporate Change, 5(2).
VNO-NCW (2008) Duurzaamheid smoort in gebrek aan kabels.
Forum, 13 maart 2008.
ESB
93(4534) 2 mei 2008
259