Loonontwikkeling in het eurogebied

■ Martin Admiraal (DNB)

Een belangrijke oorzaak van inflatie is een stijging van de lonen. Volgens de president van de ECB, Mario Draghi, is de doorwerking van loongroei op de kerninflatie – inflatie zonder de energie en voedselprijzen – de kernvariabele om te zien of de Europese inflatie duurzaam toeneemt. Er zijn diverse indicatoren die inzicht verschaffen in de loonontwikkeling en daardoor inflatie kunnen verklaren.

Een van de meest directe indicatoren van loonontwikkeling is de contractloonverandering. Dit is een weging van cao-afspraken over vaste en incidentele loonaanpassingen. Een voordeel van deze index is zijn actualiteit, maar een belangrijk nadeel is dat de cao-index zich in de meeste landen beperkt tot de niet-agrarische sector, die ongeveer 65 procent van alle werknemers omvat. Daarom kan het signaal van deze indicator voor de totale loonontwikkeling vertekend zijn. Een ander nadeel is dat niet de volledige loonkosten worden meegenomen, zoals sociale lasten.

Een indicator die gebaseerd is op een meer geharmoniseerde definitie, een vollediger loonbegrip dekt en de gehele economie beslaat, is de loonkostenindex per gewerkt uur. Deze index bevat naast de loonaanpassing ook de indirecte loonkosten. Een belangrijk nadeel is dat het signaal van de indicator ook een verandering in het aantal gewerkte uren kan betekenen, bijvoorbeeld wanneer werknemers door een afnemende vraag minder uren werken tegen een gelijk loon. Een indicator die dit probleem ondervangt is de loonkostenindex per werknemer. Beide geharmoniseerde indicatoren komen in vergelijking met de cao-index met een vertraging van ongeveer één kwartaal beschikbaar.

De grafiek laat zien dat afgelopen jaren de loonontwikkeling vrij gematigd was. In de tweede helft van 2016 bedroeg de loongroei per werknemer gemiddeld 1,4 procent. In de periode 1999–2008 was dit gemiddeld 2,5 procent en van 2008 tot half 2016 1,6 procent. De loongroei per gewerkt uur neemt recent iets sneller toe, maar dit kan betekenen dat, in tegenstelling tot de periodes 2009–2010 en 2012–2013 toen werknemers minder uren zijn gaan werken, nu juist meer overuren worden gemaakt. De cao-lonen ten slotte stijgen op dit moment in het laagste tempo sinds het begin van de EMU. Al met al lijkt de doorwerking van loongroei op de inflatie voorlopig dus nog beperkt.