Wat is de grootste makke van het communisme? Ik doel niet op Stalin’s moordlust of Mao’s Culturele Revolutie, maar op een economisch tekort. In zijn boek Adapt geeft Tim Harford een elegant antwoord.
Aanpassen
Het blijkt niet het gebrek aan informatie te zijn om adequaat centraal te plannen. Dat ging lange tijd verrassend aardig. Zelfs niet het gebrek aan prikkels door het onderdrukken van het winstmotief. Westerse onderzoekers aan universiteiten worden ook niet door winst gedreven. Het centrale probleem is het onvermogen van centrale planning om zich aan te passen.
Mislukken
Het mooie van een markteconomie is dat er zoveel mislukkingen zijn waaruit nieuwe mooie dingen ontstaan zonder dat iemand dat kan plannen. Het failliet van V&D is triest voor de werknemers, maar ik roep mede namens het kapitalisme heel stiekem hoera.
Zorgfinanciering
Wij kennen een poldervariant van het communisme: de zorgfinanciering. Hiermee beoog ik niet het griezelige gedachtegoed, maar het door Harford genoemde onvermogen zich aan te passen. De financiering van de zorg is gebaseerd op een combinatie van gestold wantrouwen en de illusie dat we prestaties adequaat kunnen meten.
PGB
De langgerekte ellende rond het persoonsgebonden budget (pgb) is het meest navrante voorbeeld. Het patroon is herkenbaar. Er wordt zorg verleend en de betalingen lopen indirect, via de Sociale Verzekeringsbank, gemeente of zorgverzekeraar. Er ontstaat een imposant bouwwerk van prestatiemetingen, controle en formulieren en de boel loopt vast. In het pgb-geval bleken de betrokken instanties en budgethouders niet in staat een weg te vinden in het donkere regelwoud.
Ombudsman
De nationale ombudsman noemt in zijn rapport een trits vergelijkbare rampen van de afgelopen tien jaar bij de Belastingdienst, het UWV of het College van Zorgverzekeringen. Hieruit trekt hij de obligate, maar foutieve conclusie dat de overheid niet van zijn fouten leert en de burger voorop moet stellen. De rampen ontstaan niet uit incompetentie van politici of ambtenaren maar omdat het systeem zelf niet in staat is zich aan te passen aan nieuwe realiteiten.
De klos
Het pgb-drama zal daarom niet het laatste voorbeeld zijn. Bij de GGZ ontstaan overal monopolies waar geen verzekeraar onderuit kan. Bij de huisartsen heeft een fantast een honoreringsysteem bedacht waar niemand iets van snapt. Veranderen de omstandigheden dan zijn we de klos.
Palchinsky
De redding is het consequent toepassen van de twee principes van Peter Palchinsky, een briljante Russische ingenieur uit het begin van de 20ste eeuw. Het eerste principe is klein beginnen, zodat de schade van fouten beperkt is. Het tweede principe is experimenteren, zodat we beter weten wat werkt voordat we iets grootschalig invoeren. Peter sta op uit je graf en redt onze zorg.
fd column 22/2
Auteur
Categorieën