Individu en onderneming
Onze samenleving maakt een tijdperk van grote veranderingen door, niet
alleen in technisch en economisch opzicht, maar ook sociaal en ideologisch.
Vele traditionele waarden staan ter discussie. Voor een steeds groter aantal
mensen hebben groepswaarden geleidelijk hun aantrekkingskracht verloren.
Individualisering en opdeling van de samenleving in steeds kleinere eenheden
zijn onmiskenbare trends in de moderne maatschappij. Gevestigde instituten
als politieke partijen, vakbonden en kerken hebben problemen om hun aanhang te blijven binden. Met binnen deze
instituten heersende waardenpatroon
wordt door velen niet langer aanvaard.
De individualiseringstendens doet de
mensen het geloof verliezen in de oude
waarden die de instituties bieden.
De afnemende mate waarin individuen zich kunnen identificeren met bestaande waarden is een ontwikkeling
die van groot belang is voor het functioneren van mensen in ondernemingen.
Veel mensen brengen een groot deel
van hun leven door in fabrieken of kantoren. Hun opleidingsniveau en vakbekwaamheid zijn hoger dan ooit tevoren.
Zij vragen zich af wat hun baan en hun
onderneming hun, los van hun inkomen, te bieden hebben. Ondernemingen worden zich ervan bewust dat zij
een bijdrage moeten leveren aan het
bevredigen van nieuwe behoeften van
werknemers.
In een recent onderzoek onder
12.000 inwoners van West-Europa
bleek dat velen werk willen dat hun verantwoordelijkheid geeft, dat een uitdaging biedt iets te bereiken en een kans
het eigen initiatief te ontplooien. Voorts
bleek dat mensen betrokken willen zijn
bij hetgeen er omgaat in de onderneming. Wat kan de onderneming hier tegenover stellen? Een onderneming kan
geen integraal waardenpatroon aanbieden; de onderneming is een doelorganisatie. Echter, het hanteren van waarden kan dienstbaar gemaakt worden
aan het functioneren van de onderneming. De onderneming als geheel heeft
er baat bij wanneer werknemers waarden en identiteit vinden in hun dagelijkse werk.
Waarden kan men in dit verband opvatten als een reeks van overtuigingen:
– verantwoordelijkheid dragen voor
een zorgvuldige taakvervulling;
– de beste wille,n zijn in een bepaald
deel van de markt;
– uitgaan van de unieke eigenschappen van ieder individu;
ESB 14-12-1988
J.E. Andriessen
– het besef een rol te kunnen spelen bij
het besluitvormingsproces in de onderneming;
– beschikken over goede communicatiemogelijkheden;
– verantwoordelijkheid voelen voor de
maatschappelijke omgeving waarin
de onderneming werkt;
– inzicht hebben in de noodzaak van
economische groei en winst.
thoden. Op deze manier kan gebruik
gemaakt worden van een enorm potentieel aan deskundigheid dat binnen de
onderneming aanwezig is. Dit strookt
met de opvattingen van de ‘nieuwe
werknemer’, die goed geschoold is,
zelfbewust en niet ingesteld op hierarchische werkverbanden.
Werknemers worden onafhankelijker. Zij vinden nieuwe waarden niet alleen in hun onderneming, indien deze
hen op de juiste wijze tegemoet treedt,
maar ook in hun vakbekwaamheid en
hun vermogen resultaten te boeken. Dit
vergroot hun flexibiliteit en mobiliteit. En
dat sluit aan bij de toenemende behoefte van ondernemingen om zich te kunnen aanpassen in verband met de ontwikkeling van nieuwe technologieen en
de toenemende internationalisering.
Grotere onafhankelijkheid van werknemers ten slotte kan de stap naar zelfstandig ondernemerschap vergemakkelijken.Ditzaldewaardenpatronendie
in de nieuwe ondernemingen opgeld
doen, uitbreiden tot brede lagen van de
samenleving. Dit op zijn beurt onder, steunt weer de ontwikkelingen die leiden tot grotere individuele verantwoordelijkheid, meer respect voor ondernemerschap en een groter kwaliteitsbewustzijn.
Als ondernemingen trachten hun
identiteit te bepalen, hanteren zij dit
soort waarden. Die mogen dan wel vaak
vervat zijn in slogans, maar ze kunnen
wel degelijk een diepere betekenis hebben en een grote invloed uitoefenen op
de mensen in de onderneming. Het is
niet overdreven te stellen dat het overleven van veel ondernemingen zal afhangen van de mate waarin zij erin slagen een situatie te creeren waarin deze
waarden worden herkend en in praktijk
gebracht.
De toekomstige onderneming heeft
enkele bekende karakteristieken:
– beperking tot kerntaken;
– een platte organisatiestructuur met
korte communicatielijnen;
– opsplitsing in kleine eenheden die
worden geleid door managers met
een grote mate van beslissingsvrijheid;
– integrate kwaliteitsprogramma’s.
Met name dit laatste omvat veel meer
dan de meeste mensen zich realiseren.
Hiertoe behoren zaken als participatief
management, trainingsprogramma’s
gericht op samenwerking en op het omgaan met eenvoudige statistische me-
1175