Fossiele subsidies

Het MSR en CBAM helpen ons dus niet als we de fossiele subsidies in Nederland eenzijdig afschaffen. Het klimaatbeleid wordt door zo’n afschaffing niet per se effectiever, maar voor Nederland wel onnodig duurder.

Er zijn zorgen dat snelle afschaffing van fossiele subsidies kan leiden tot het weglekken van economische activiteit en emissies naar het buitenland. In zijn huidige vorm maakt het emissiehandelssysteem dergelijke weglek binnen Europa echter onwaarschijnlijk, en de Europese grensheffing verhindert weglekken naar buiten Europa.

Terwijl er werk wordt gemaakt van klimaatbeleid, wordt ook het gebruik van fossiele brandstoffen gesubsidieerd. Aan welke regelingen moeten we dan precies denken? En wat zijn de effecten als ze worden afgebouwd?

In het maatschappelijk debat wordt regelmatig gesteld dat fossiele subsidies per direct afgeschaft moeten worden. In de zomer van 2023 hebben diverse bureaus onderzoek gedaan naar hoe snel fossiele subsidies kunnen worden afgebouwd. Wat leren we uit deze onderzoeken?

Alleen door in te zien dat een energie-intensieve structuur voor Nederland niet meer mogelijk is en daarnaar te handelen, is een gezonde economische toekomst voor Nederland en Europa mogelijk.

Het afschaffen van fossiele subsidies kan leiden tot weglek van CO2-uitstoot, waarmee de effectiviteit van klimaatbeleid vermindert of zelfs omdraait. Hoe groot is het risico op weglek en wat voor implicaties brengt dit mee voor beleid?

De schattingen van fossiele subsidies lopen tientallen miljarden euro’s uiteen. Dat komt vooral door de verschillende methoden waarmee gerekend wordt. Voor het klimaatbeleid is het vooral relevant hoeveel de uitstoot van een ton CO2 uiteindelijk kost. Dat principe moet leidend zijn bij de definitie van een fossiele subsidie; een internationale vergelijking laat zien waarom.

De actiegerichtheid van de planbureaustudie was sterker geweest als duidelijker was gecommuniceerd dat bijna twee derde van de fossiele subsidies naar het verkeer gaat.

Sommigen lijken ons stuk gelezen te hebben als een betoog dat alle fossiele subsidies gerust kunnen blijven bestaan. Dat was niet onze insteek. Ons punt was dat specifiek beleid voor sectoren die onder het EU ETS vallen niet direct tot minder emissies leidt.

In hun reactie op ons rapport over fossiele subsidies verwijten Guus Dix en Derk Loorbach de planbureaus vast te houden aan de status quo. Met onze focus op adequate beprijzing was het doel van ons rapport juist om de aandacht in het debat te richten op de vraag hoe fossiele subsidies die transitie in de weg zitten en wat we daaraan kunnen doen.

Waar het wél om zou moeten gaan, aldus CPB en PBL, is de vraag of het afschaffen van fossiele subsidies de energietransitie ten goede komt. Dat is een goede vraag. Maar het antwoord waar ze vervolgens mee komen verraad een heel eenzijdige blik op de transitie.

Klimaatverandering leeft steeds meer in de maatschappij. Echter wordt de ernst van klimaatverandering volgens Reyer Gerlagh, hoogleraar milieu-economie aan Tilburg University, nog zwaar onderschat.

Deze week betoogden zes energie-experts in ESB dat er niets mee mis is om fossiele subsidies en het Europese handelssysteem ETS tegen elkaar in te laten werken. De zes bereiken hun paradoxale conclusie via een serie denkfouten en omissies. Na correctie daarvoor blijft er helaas weinig heel van hun claim.

Veel pleidooien voor het afschaffen van fossiele subsidies miskennen het bestaan van het Europese emissiehandelssysteem: dat zorgt ervoor dat we de CO2-doelen al voor 2040 halen. De fossiele subsidies doen daar niks aan af, terwijl afschaffing ervan wel de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven kan schaden.

Effectief klimaatbeleid begint met het uitfaseren van het gebruik van fossiele brandstoffen. Subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen doen precies het tegenovergestelde en ondermijnen daarmee klimaatbeleid. 

De VN-klimaattop in Egypte bracht niet de doorbraak om onze klimaatdoelen veilig te stellen. Voor Nederland is het cruciaal dat wij nu onze verantwoordelijkheid nemen. Wij roepen de Nederlandse regering op om direct te stoppen met subsidies op fossiele brandstoffen.