dr. P. H. Admiraal
Een dictatuur
van de lege
schatkist
De arbeidsmarkt, nauwkeuriger het
min of meer samenhangend geheel van
arbeidsmarkten, is een andere kandidaat
Uit verschillende artikelen en rappor- voor verstarring. Er is hier geen oplosten komt de tnening naar voren, dat in sing gevonden voor de middelpuntvliedeze tijd van schuivende verhoudingen
dende krachten, die vraag en aanbod
aanpassingsprocessen uitblijven, omdat
uiteen hebben getrokken. Enerzijds hebde markt is verstard, de flexibiliteit uit ben de consumptieve aspiraties het loonde economic is verdwenen. Dat is heel niveau opgestuwd, anderzijds hebben de
merkwaardig, want wij kunnen toch technologische ontwikkeling en de opduidelijke readies op de veranderende komst van zich ontwikkelende industrieschaarsteverhoudingen waarnemen. De landen een negatief effect op de relatieve
NS blijken de toeloop van treinpassaschaarste van arbeid in verschillende
giers nog nauwelijks te kunnen opvanaanwendingsrichtingen uitgeoefend. Het
gen; de markt voor tweedehands auto’s
is in de bestaande organisatievorm niet
is ineengestort. De bezuiniging op het goed mogelijk gebleken het loonniveau
energieverbruik heeft geleid tot een over- af te stemmen op de nationale en intercapaciteit bij de elektriciteitsbedrijven, national marktverhoudingen. Ook het
die hun investeringen op te hoog geble- micro-economische aanpassingsproces,
ken vraagverwachtingen hebben gebawaarbij werklozen hun verloren gegane
seerd. Ook de concurrentie in de krui- arbeidsplaats inruilen voor een minder
deniersbranche maakt aannemelijk, dat
betaald baantje, is niet op gang gekode markt wel degelijk werkt. Er is zelfs men. Informatieproblemen
zouden
bezorgdheid geuit, dat de prijsdaling daarbij een rol kunnen spelen 2). De
nadelige gevolgen zou hebben voor de belangrijkste factor lijkt ons echter het
serviceverlening aan de klant, de arbestaande systeem van sociale voorziebeidsomstandigheden, of het inkomensningen, waardoor geen inkomensimpuls
niveau van het personeel.
voor individuele prestaties ontstaat. BoHoe is het gesteld met markten in de vendien treedt er weinig verandering
bouwwereld? De aanwezige problemen op in de verhouding van beloningen van
worden er vooralsnog conjunctureel verschillende soorten werk. De indruk
van aard geacht. De hoge interestvoet wordt gewekt, dat de marktwerking
en de windhandel in de voorgaande
in dit opzicht niet wordt geduld, zodra
jaren worden aangevoerd ter verklaring
het de regulering van het economisch
van de huidige malaise. Er is hier echter leven ondergraaft.
ook een structured vraagstuk aanwijsOok ten aanzien van investeringen
baar. Vergelijken wij de ree’le woonwordt de suggestie gewekt, dat in het
kosten, eventueel uitgaande van een ruilverkeer de spankracht ontbreekt. Uit
rentetarief, dat enkele procenten onder
toekomstprojecties wordt geconcludeerd
het bestaande niveau ligt, met het bereik- dat door verstarringen de omvang van
te inkomenspeil, dan moet de conclusie de investeringen niet in overeenstemluiden, dat de Nederlander in het alge- ming wordt gebracht met een adequate
meen ver boven zijn stand woont. Door aanpassing op Internationale marktbelastingaftrek op hypotheekrente, pre- bewegingen. Hier lijkt de tegenwerping
mies, subsidies en het huurbeleid zijn de op haar plaats, dat de daling van de invraag- en aanbodverhoudingen uit het vesteringsomvang, voor zover zij voortlood geslagen. De dating van de prijzen vloeit uit een trek naar lage-lonen-lanvan huizen en de terugloop van de bouw- den en andere industrielanden, juist kan
activiteiten kunnen in dit verband wor- worden beschouwd als een reactie op
den gei’nterpreteerd als een eerste aanzet
zich wijzigende schaarsteverhoudingen
voor een lang en pijnlijk zoekproces in de wereld. Verder kan worden opgenaar verhoudingen, die economisch
merkt dat economisten te vaak uitgaan
reeel en toch in sociaal opzicht aanvan vastliggende samenhangen. Op de
vaardbaar zijn 1).
markt van investeringsgoederen (maar
ESB 4-2-1981
niet alleen daar) maken de verwachtingen van de deelnemers aan het ruilverkeer door de toekomstgerichtheid van
het economisch handelen het evenwicht
zo wankel als een kaartenhuis. Indien
een dergelijk bouwsel van gissingen en
schattingen in elkaar stort, zonder dat op
de binnenlandse markt de koopkracht
is weggevallen, zoals hier is gebeurd,
dan is herstel niet gemakkelijk. Het lijkt
aan te bevelen dat de overheid in zo’n
geval zorg draagt voor een laag rentepeil en tracht perspectieven te bieden
op middellange termijn, zodat het bedrijfsleven voorzichtig op zoek kan
gaan naar nieuwe evenwichten.
Het ziet ernaar uit, dat de regulering
van het economisch leven te ver is doorgeschoten. Dat hangt samen met de ijdele gedachte, dat het economisch proces,
zo weerbarstig als het is, onder controle
is gebracht. Het heeft ertoe geleid, dat
in de sfeer van de sociale voorzieningen
en ook elders verwachtingen zijn gewekt,
die in de toekomst niet kunnen worden
waargemaakt. Bewegingen, die de beleidmakers onwelgevallig waren, zijn
onderdrukt en de neiging bestaat met
steeds zwaardere middelen in dit standpunt te volharden. Het streven naar
eigenbelang via markten moge leemten
kennen, maar nu domineren gebreken
in beleid en organisatie. Het is daarom
hoog tijd terug te keren van de weg,
die heeft geleid tot beknotting van het
particulier initiatief. Het is onbevredigend, ja zelfs gevaarlijk, dat onze parlementaire democratic dreigt uit te monden in een dictatuur van de lege schatkist.
1) Het is verontrustend dat de minister van
Volkshuisvesting meent het kopen van een
huis te moeten aanmoedigen met de redene-
ring, dat de woonkosten waarmee men wordt
geconfronteerd, in verband met de voortgaande inflatie in de tijd gezien relatief laag
zullen zijn.
2) Zie F. Hahn, Unemployment from a
theoretical viewpoint, Economics. 1980,
biz. 285 e.v.
103