Au Courant
ren, de Amerikaanse bonden gaan er
steeds meer toe over hun langlopende
collectieve arbeidscontracten met ondernemingen te herzien. Ze doen daarbij,
zoals prof. M. H. Kosters uiteenzette,
belangrijke loonconcessies die ertoe hebben geleid dat de loonstijging in de VS
sterk is afgenomen. Die dating is groter dan meestal in recessieperioden voorkomt. Loonconcessies door wijziging
van lopende overeenkomsten zijn in
1980 en 1981 in steeds meer bedrijfstakken en voor grotere groepen werknemers
tot stand gekomen. Er is hier duidelijk
A. F. VAN ZWEEDEN
meer aan de hand dan een conjunctureel
verschijnsel. Kosters sprak van een
breuk in het na de tweede wereldoorlog
Een ontmoeting tussen de economi- gen van de particuliere sector worden
ontwikkelde systeem van collectieve onsche denkwerelden van Nederland en de vertaald in een stroom nieuwe orders en
derhandelingen in de VS. Bestond er in
de jaren zestig een stabiel patroon in de
Verenigde Staten, zoals de Sociaal- zij versnellen de verplaatsing van bedrijEconomische Raad die had georgani- ven en arbeiders van de ,,Frost naar de
onderhandelingen dank zij de stabiliteit
van de prijzen en de regelmaat van de
seerd ter opluistering van de tweehon- Sun Belt States”, een ontwikkeling die
produktiviteitsstijging, in de jaren zevenderd jaar oude betrekkingen tussen beide hij een ,,historische geografische migratig veranderde het economisch klimaat
landen, is een dialoog tussen twee in alle tie” noemde.
De grote werkloosheid die in de VS door de scherp stijgende inflatie, de opopzichtenonvergelijkbaregespreksgenoten. De Amerikanen kwamen hieromde
heerst — 9% van de beroepsbevolking — lopende rente en de omhoog vliegende
vaak met Roosevelts ,,New Deal” van de
is, zo maakte de economische adviseur olieprijzen. De meeste bedrijfstak-cao’s,
jaren dertig vergeleken omwenteling in de
van president Reagan, J. L. Jordan, dui- die voor drie jaar worden afgesloten, waeconomische politick van Reagan — niet
delijk, een verschijnsel dat anders ge- ren gebaseerd op vaste loonsverhoginoneigenlijk aangeduid met ,,Reaganowaardeerd en daarom ook anders moet gen die werden afgeleid van de produktimics” — toe te lichten en te verdedigen,
worden aangepakt dan in Europa. Als viteitsstijging en indexering voor de
terwijl de Nederlandse inbreng in hoofd- gevolg van de depressie is de werkloos- kosten van levensonderhoud. Door de
heid weliswaar sterk toegenomen, maar oplopende inflatie daalden de ree’le inkozaak bestond uit een uiteenzetting van de
manier waarop wij onze eigen sociaalde laatste jaren is een veel groterdeel van mens terwijl de produktiviteitsgroei tot
economische problemen proberen aan te
de bevolking aan het produktieproces
bijna nul afnam. Desondanks bleven de
pakken. Het aanrakingsvlak tussen die
gaan deelnemen. Bij een participatiemeeste grote bedrijfstak-cao’s het oude
twee volstrekt van elkaar verschillende graad van 55 procent is werkloosheid een patroon volgen.
Daar lijkt nu een eind aan te komen.
probleemstellingen was de hinder die wij ander probleem dan in een land als Nederland waar maar 32 procent van de be- De tussentijdse openbreking en verondervinden van de hoge rentestand die
volking in de beroepsmatige leeftijd aan nieuwing van driejarige contracten voorhet gevolg is van de manier waarop
zien in veel kleinere loonsverhogingen.
de produktie deelneemt.
Amerika te werk gaat met het bestrijden
Het was de economische medewerkei Dit jaar kwam United Auto Workers
van de inflatie door middel van de
van de FNV, drs. H. Leemreize, die het nieuwe cao’s overeen met Ford en Genemonetaire politiek van het Federal Reserwantrouwen van de hele Europese vak- ral Motors waarin de vaste loonsverhove System. De hoogleraar in de economic,
beweging tegen de Amerikaanse aanpak gingen werden afgeschaft en de prijsS. I. Katz, verwacht geen dating van de
van de werkloosheid onder woorden compensatieclausules gewijzigd. Volrentevoet noch een duurzaam herstel van
de bedrijvigheid, zolang de onzekerheid
bracht. Hij zei dat de restrictieve poli- gens Kosters vormt de scherp toegenoover de begrotingspolitiek voortduurt en
tiek die in alle westerse landen wordt men concurrentie in bedrijfstakken als
gevoerd de crisis heeft verergerd. Een be- de staal- en automobielindustrie, een bede president en het Congres hun meleid gericht op het terugdringen van de langrijke factor bij de heronderhandeningsverschillen niet hebben bijgelegd
bestedingen, kan nog jarenlang ten koste lingen. De lonen in deze twee bedrijfsen voor de dag zijn gekomen met een geloofwaardig plan om het begrotingstegaan van de werkgelegenheid. De vakbe- takken waren veel hoger dan in andere
kort te verminderen.
weging bepleit geen terugkeer naar een sectoren. Daardoor werden vooral deze
Voor het overige had Katz niets dan
ouderwets keynesiaans beleid, maar wel industrieen getroffen door de buitenlof voor de ,,supply side economics”, die
een voorzichtige stimuleringspolitiek. landse concurrentie. De vakbonden blijde voorwaarden schept voor versterking
De vakbeweging heeft, aldus Leemreize, ken gevoelig te zijn voor de veranderde
van de concurrentiekracht van de Amehet grootst mogelijke wantrouwen in de marktverhoudingen en Kosters verconservatieve Amerikaanse politiek, die wacht dat hun onderhandelingsgedrag
rikaanse Industrie op de wereldmarkt, en
te veel vertrouwt op het marktmechanis- daar ook in de toekomst door zal worden
herstel van volledige werkgelegenheid
me en die de sociale verworvenheden als bepaald.
mogelijk maakt zonder de inflatie opEen in het oog springend verschil met
sociale verstarringsverschijnselen ziet.
nieuw aan te jagen. Een blijvende hoge
Hij huiverde voor de scherpe schomme- de loonpolitiek in Nederland is dat in de
rentestand verwacht Katz vooral ook
lingen in de rentestand en vroeg zich af Verenigde Staten de overheid geen enomdat hij de versterkte particuliere
waar de sociaal-economische stabiliteit kele invloed heeft trachten uit te oefevraag naar kapitaal ziet als een weerspieblijft waar de mensen nog steeds behoef- nen op de onderhandelingen. Dit is ook
geling van de toenemende geldbehoefte
een groot verschil met de jaren zestig
van de nieuwe groei-industrieen. Daarte aan hebben.
toen de Amerikaanse regering richtlijnen
De reactie van de Amerikaanse vakom zal de rente naar zijn mening hoog
bonden op de depressie ende stijging van verstrekte voor de lonen en een straffe
blijven, terwijl de inflatie toch afneemt.
loon- en prijspolitiek voerde, en de jaren
De grote particuliere vraag naar krediet de werkloosheid is ook heel anders dan
zeventig toen vrijwillige richtlijnen in
wijst volgens Katz op een indrukwek- die van de Europese vakbeweging. Proacht werden genomen. In de VS wordt
kende herstructurering van de Ameri- beren de Europese vakbonden pressie uit
thans loonmatiging betracht zonder bekaanse economie die zich, ondanks de te oefenen op hun nationale regeringen
moeienis of richtlijnen van de overheid.
recessie, bezig is te voltrekken. De lenin- om een wijziging in het beleid te force-
Economische dialoog
Nederland-Verenigde Staten
518
Ditmaal kotnt loonmatiging tot stand als
antwoord van de vakbonden op de verscherpte concurrentie en op de recessie
die buitengewoon ernstige gevolgen
heeft vopr tal van industrieen. In zekere
zin kan worden gezegd dat ,,supply side
economics” ook bij de Amerikaanse vakbonden ingang heeft gevonden. Zij proberen immers de loonkosten, via hun
heronderhandelingen, aan te passen bij
de gewijzigde marktverhoudingen en via
loonmatiging de inflatie te beteugelen.
A. F. van Zweeden