Onbelast vermogen

Sinds de jaren tachtig is een steeds groter deel van het vermogen geconcentreerd bij de rijksten. Door een uitspraak van de Hoge Raad is nu ook de belastingheffing erover uitgekleed, terwijl een deel van het vermogen sowieso al onbelast bleef als gevolg van belastingconstructies en -ontwijking. Hoe verder?

Sinds de jaren tachtig is een steeds groter deel van het vermogen geconcentreerd bij de rijksten. Door een uitspraak van de Hoge Raad is nu ook de belastingheffing erover uitgekleed, terwijl een deel van het vermogen sowieso al onbelast bleef als gevolg van belastingconstructies en -ontwijking. Hoe verder?

Terwijl in 2006 mocht worden verwacht dat de belastinginkomsten uit erfbelasting sterk zouden gaan stijgen, zijn deze het afgelopen decennium juist gedaald. Belangrijke oorzaak is een wetswijziging in 2009, die mede bedoeld was om ontwijking aan te pakken, maar die vooral de inkomsten heeft verlaagd.

Sinds de Hoge Raad eind 2021 het forfaitaire stelsel van box 3 naar de prullenbak heeft verwezen, is het debat  over het belasten van vermogens weer opgelaaid. Het lijkt daarbij soms net alsof we weer iets meer dan twintig jaar terug in de tijd zijn.

Wereldwijd worden er in belastingparadijzen biljoenen euro’s verborgen, waarvan naar schatting zo’n 60 miljard grotendeels aan de rijkste tien procent Nederlandse huishoudens toebehoort. Hoe worden deze vermogens verborgen, en welke stappen worden er ondernomen om dit tegen te gaan.

Het in juli gepubliceerde ambtelijke rapport over de vermogensverdeling toont enkele opmerkelijke belastingconstructies die door ons belastingstelsel mogelijk worden gemaakt. Dat stelsel kan op korte termijn worden gerepareerd door tarieven, grondslagen en boxen in evenwicht te brengen. Daarvoor hoeven we niet te wachten op een – eveneens noodzakelijk – nieuw stelsel.

Piketty laat zien dat de curve van de vermogensongelijkheid in veel ontwikkelde landen een U-vorm kent: de ongelijkheid daalt vanaf de negentiende eeuw, en neemt vanaf het eind van de twintigste eeuw weer toe. Met een nieuwe methode kan aangetoond worden dat dit ook in Nederland geldt.

Tot diep in de twintigste eeuw is de verhouding van het private vermogen tot het nationale inkomen in Nederland een van de hoogste ter wereld, laten recent verzamelde data zien. De koloniale exploitatie van Nederlands-Indië droeg hier in belangrijke mate toe bij.