Boeken

boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

Tabel 1

Dynamiek
Actoren

Netwerken

Ontstaan

Evolutie

286

In 1984 richtten in Santa Fe een
De complexiteitstheorie als mogelijk
aantal wetenschappers uit verschilalternatief integrerend paradigma
lende disciplines, waaronder ook een
werd daarbij niet eens genoemd.
paar Nobelprijswinnaars, een nieuw
Deze theorie heeft in de sociale
instituut op om samen te werken aan
wetenschappen inderdaad nog niet de
de verdere uitbouw van de complexibekendheid verworven die ze elders
teitstheorie. Die theorie is een kruising
reeds bezit.
van darwinistische evolutiebenadering
Het volumineuze en theoretisch
met onbegrensde systeemtheorie. Ze
ambitieuze boek The origin of wealth
groeit steeds meer uit tot een integre(2006) van McKinsey-adviseur Eric
rend paradigma, van de biologie en
Beinhocker komt dan ook zeker op
de natuurkunde tot de sociale wetentijd (McKinsey financiert mede het
Beinhocker, E. (2006) Santa Fe Institute). In een tabel zet
schappen, inclusief de economie dus.
The origin of wealth.
In 1987 organiseerde dit Santa Fe
hij de verschillen tussen de traditio­
Boston: Harvard Busi- nele en de complexiteitseconomie
Institute onder leiding van Brian
ness School Press
Arthur en Kenneth Arrow een eerste
mooi op een rij. In het bestek van
tiendaagse workshop over economie,
een korte bespreking is het onmogewaarin een veelvoud van actuele thema’s aan bod
lijk aan de rijkdom van Beinhockers boek recht te
kwam. De aanwezige natuurkundigen waren behoordoen. Het boek omvat vier delen. In de eerste twee
lijk geschokt over de aannames van de economen.
worden traditionele en complexiteitseconomie in
Nobelprijswinnaar Phil Anderson riep op zeker
volle breedte uitgelegd en tegenover elkaar gezet.
moment zelfs uit: “You guys really believe that?â€
Het derde deel behandelt de fundamentele vraag uit
Later op die bijeenkomst terugkijkend zei een andere de titel: waar komt economische welvaart vandaan?
deelnemer dat hij er een soort Cubagevoel aan had
Die vraag wordt evolutionair beantwoord. In een
overgehouden: een plek te bezoeken die al veertig
blind proces worden voortdurend nieuwe fysieke en
jaar van alle belangrijke ontwikkelingen was afgesociale technologieën en bedrijfsmodellen gegenesloten. Alles deed hun immers sterk denken aan de
reerd en op basis van hun relatieve passendheid in
natuurkunde van voor Einstein en Bohr met haar nade op dat ogenblik bestaande selectieomgevingen
druk op wiskundige formalisatie, evenwichtsdenken
geselecteerd. Geen enkele passendheid is definitief,
en voorspelbaarheid. Sindsdien is de neoklassieke
al is het maar omdat steeds meer complexe soorten
economische theorie vanuit meer hoeken bekritiontstaan met een hogere mate van informatie-fit.
seerd. Enkele weken geleden publiceerden mijn
Door de evolutie zit in een sprinkhaan meer informavroegere Groningse collega’s Folmer, Jorna en Rol
tie dan in een fruitvlieg. Sociaaleconomisch kunnen
(2008) hiervan nog een mooi overzicht in dit blad.
we door de ontwikkeling van fysieke en sociale technologieën en bedrijfsmodellen steeds meer complexe
problemen aan. Belangrijke sociale technologieën
De verschillen tussen de traditionele en de complexiteitseconomie.
die daartoe hebben bijgedragen zijn de ontwikkeling
van systematisch wetenschappelijk onderzoek, de
Complexiteitseconomie
Traditionele economie
markt en de democratie. In die zin is de evolutie zelf
Open, dynamische systemen, ver
Gesloten, statische, lineaire
een steeds minder blind werkende kennis-creërende
van evenwicht
systemen in evenwicht
Individueel gemodelleerd; hanCollectief gemodelleerd; hanmachine, een leeralgoritme. Daardoor verloopt de
teren bij beslissingen inductieve
teren bij beslissingen complexe
sociaaleconomische evolutie ook steeds sneller.
vuistregels; hebben incomplete
deductieve berekeningen; hebIn het laatste deel illustreert Beinhocker de bruikinformatie; maken fouten; leren en ben complete informatie; maken
baarheid van het nieuwe paradigma voor een aantal
passen zich met de tijd aan
geen fouten; zijn perfect en hoebelangrijke actuele economische, sociale en politieke
ven dus niet te leren of zich aan
discussies. Interessant voor een McKinsey-adviseur
te passen
is bijvoorbeeld dat hij niet erg gelooft in de mogelijkExpliciet modelleren van de inter- Actoren interacteren enkel indiheid van ondernemingsstrategie, het verwerven van
acties tussen actoren; relaties in rect via de markt
een duurzaam concurrentievoordeel. Het slimste wat
netwerken veranderen met de tijd
je kunt doen is zo lang mogelijk zo veel mogelijk opGeen onderscheid tussen microMicro- en macro-economie blijties open te houden en dan zo snel mogelijk te leren
en macro-economie; macropatro- ven gescheiden disciplines
van wat er verder gebeurt.
nen ontstaan uit gedrag en interacties op microniveau
Evolutionair proces van differen­
Geen mechanisme voor endogene
tiatie, selectie en vermenigvulcreatie van vernieuwing of groei
diging voorziet het systeem van
in orde en complexiteit
vernieuwing en is verantwoordelijk
voor toenemende groei in orde en
complexiteit

ESB

93(4534) 2 mei 2008

Literatuur
Folmer, H., R. Jorna en M. Rol (2008) Economen en economisch
gedrag. ESB, (93)4531, 186–188.

Dany Jacobs
Hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en lector
bij ArtEZ en HAN