;; Beroemde economisten (16)
Marie Esprit Leon
Walras (1834-1910)
Walras 1) werd in 1834 te Evreux, Normandie”, geborenin
een eenvoudige familie die ,,tres honorable, tres catholique,
tres royaliste” was. Leon was van zijn jeugd af bijna nai’ef
serieus. Zo vereerde hij zijn vader Auguste maar kon niet verdragen dat deze af en toe iets beloofde dat hij niet nakwam.
Leon: ,,£a a attriste mon enfance et ma jeunesse”. In het
huwelijksaanzoek aan zijn tweede vrouw in 1889 benadrukt
hij: ,,Je hais la coquetterie chez les femmes et je meprise le
papillonage chez les hommes”. Teleurgesteld door de resultaten van de revolutie van 1848 ontwikkelt Leon een soort
humorloze romantiek die hem ertoe bracht in eerste instantie
maatschappijkritisch te gaan schrijven. Als jongeman leidde
hij een bohemienachtig leven in Parijs, waar hij zich o.a. met
kunstkritiek bezighield. Zijn op eigen kosten uitgebrachte
roman Francis Saveur (1858) werd geen succes en moest uit
de handel worden genomen. Er wordt wel gesteld dat Walras
zich uit ontgoocheling over de werkelijkheid uiteindelijk in
de ivoren toren der wetenschap heeft teruggetrokken en dat
aanbevelingen als nationalisatie van de grond nog van de
eigendomsfilosofie uit zijn jeugd stammen. Walras had in
1851 te Douai het eindexamen ,,lettres” behaald van de
middelbare school en na een cursus wiskunde het examen
,,sciences”. Doordat hij vervolgens niet gericht studeerde
voor het toelatingsexamen van de Ecole Polytechnique, een
school voor een intellectuele elite van ingenieurs en architecten, maar zich verder verdiepte in de wis- en natuurkunde
zakte hij twee maal voor dit examen. Hij werd daarop leerling
van de Ecole des Mines te Parijs. Omdat het leerprogramma
hem niet erg aansprak, begon hij er literatuur, filosofie, geschiedenis, kunst, politieke economic en sociale wetenschappen naast te doen. Het boek Recherches sur les principes
mathematiques de la theorie des richesses van Cournot, klasgenoot en collega economist van zijn vader, wekte reeds zijn
bewondering.
Uiteindelijk koos Leon voor de economic. In zijn autobiografie verklaart hij — heilig overtuigd van het belang van dit
ogenblik voor de mensheid — dat het meest beslissende uur
van zijn leven viel tijdens een wandeling in 1858, toen hij zijn
vader, zelf een eersterangs economist en decent politieke
economie, beloofde zich ook te gaan wijden aan het scheppen
van de sociale wetenschap: ,,Et ce fut alors que, devant la
porte d’une campagne appelee Les Roseaux, je lui promis de
laisser la litterature et la critique d’art pour me consacrer
entierement a la continuation de son oeuvre”. Deze sociale
ESB 1-7-1981
wetenschap zou de hefboom moeten worden voor de verbetering van de wereld. Doorbouwend op economische
theorieen van zijn vader en Cournots wiskundige taalgebruik
kwam Walras — voorzien van toch beperkte wiskundige
kennis — op het idee een mathematisch model te maken van
het totale economische proces: ,j’eus 1’intuition d’une
economie politique pure et appliquee a creer dans la forme
mathematique”. Aan deze heilige missie zou hij zijn hele leven
ononderbroken blij ven werken: ,,Je ne suis pas un economiste.
Je suis un architecte”, en typerend: ,,mais je sais plus de 1’economie politique que les economistes”. In 1860 hield Walras, reeds
verbonden aan het Journal des Economistes en aan La Presse,
een rede op een internationaal belastingcongres te Lausanne,
die tien jaar later tot zijn aanstelling als hoogleraar economie
aan de rechtenfaculteit daar zou leiden. Dit zou weer de geboorte worden van de school van Lausanne in de economie.
Ondertussen kreeg Walras het vanwege zijn vernieuwende
en socialistische ideeen in Frankrijk aan de stok met de gevestigde economisten. Deze hielden de hoogleraarsbaantjes
veelal in de familie en beheersten economische tijdschriften
en zelfs uitgeverijen. Walras werd verhinderd te publiceren
en lezingen te houden en mocht ook geen eigen economietijdschrift oprichten. Hij zag zich uiteindelijk genoodzaakt
achtereenvolgens betrekkingen aan te nemen bij de spoorwegen, de Caisse d’escompte en een particuliere bankier.
Dit werken in de praktijk gaf hem wel een goede basis voor
het theoretiseren dat in Lausanne zou volgen.
1) Walras wordt, i.t.t. wat men vanuit het Frans zou vermoeden, uit-
gesproken als Walrass. De familie kwam namelijk oorspronkelijk
uit het Nederlandse Limburg en heette Walravens.
633
Na een dental jaren te hebben samengewoond, hetgeen
een complete breuk met zijn zuster veroorzaakte, trouwde
Walras in 1869 met een ongehuwde moeder die door haar
baas/minnaar in de steek was gelaten. Bij dit huwelijk
nadering. Deze slag was des te erger omdat hij van Engelse
zijde kwam, terwijl Walras, stammende uit de Franse traditie
van Quesnay, Turgot, Dupuit, Cournot en Auguste Walras,
de Engelse economisten, met uitzondering van Adam Smith,
erkende Walras niet alleen zijn eigen, toen reeds zesjarige,
niet zo hoog aansloeg. Na enig morren accepteerde Walras
dochter (zijn latere toegewijde verzorgster Aline) maar ook
het eerste kind George. Financie’le zorgen kenmerkten deze
periode. Voor de reis naar Lausanne moest hij een voorschot
echter de feiten en gaf Jevons de eer die hem toekwam.
De werkelijke strijd van Walras was zijn ideee’n in de
wereld ingang te doen vinden en met name de Franse econo-
vragen en tien jaar later moet hij, gedwongen door de kost-
mic ,,te bevrijden van de tyrannic der officie’le school zonder
bare en langdurige ziekte van zijn vrouw, privelessen geven
en zelfs onder een pseudoniem literaire bijdragen schrijven.
zich eenvoudigweg op sleeptouw te laten nemen door de
Duitse historische school”. Dit was moeilijk. In Zwitserland
Na de dood van zijn vrouw hertrouwt hij in 1889 met een
waren zijn rechtenstudenten niet erg in economic geinteres-
58-jarige dame uit Engeland. Op dat moment sukkelt Walras
seerd. In Engeland trok men op de sterke Marshall, in Duits-
reeds met zijn eigen gezondheid.
land en Oostenrijk met grootmeesters als Menger zag men
Te Lausanne begon Walras alleen, op een niet voorbewerkt terrein, met de opbouw en uitbouw van zijn systeem
van het algemeen economisch evenwicht, waaraan hij zijn
beroemdheid te danken heeft. Minder bekend, maar eveneens van grote importance, zijn zijn bijdragen op het gebied
van de economische statistiek en de moderne geldtheorie.
Walras’ werk als niets anders dan de Oostenrijkse doctrines
Het algemeen evenwicht werkte Walras uit in een systeem
van vergelijkingen waarbij nutsmaximaliserende gezinshuis-
(,,hostilite sourde mais acharnee des mandarins hereditaires
proposes au soin d’empecher la science de se faire”) en werd
in een mathematisch jasje. Slechts in Italic (Pantaleoni,
Barone en de opvolger van Walras, Pareto) en in de VS (Fisher
en Moore) sloegen de ideee’n van Walras enigszins aan.
Bij de Franse economisten, tegen wie de strijd met grote
bitterheid gevoerd werd, duurde de tegenstand voort
houdingen produktieve diensten van de hen ter beschikking
Walras systematisch geweerd. De presentatie van Walras’
staande middelen (capitaux) verkopen aan, en produkten
theorie droeg bij tot de late erkenning. Schumpeter: ,,Walras
kopen van winstmaximaliserende ,,ondernemingen”. Onder-
presented his immortal theory in the garb of a political
linge leveringen werden ingebouwd. Walras toonde aan dat
philosophy that is extra scientific in nature and, moreover,
er bij volledige concurrentie, perfecte kennis en deelbaarheid
van factoren en produkten, en onder de genoemde maximalisatievoorwaarden, een perfect evenwicht zou ontstaan. Hier
zouden de ondernemers (opgevat als marktcalculators en
not to everyone’s taste. I am afraid that there is no better way
of conveying what that philosophy was than to call it the
philosophy of petty-bourgeois radicalism. He felt called upon
gescheiden van de kapitaalverschaffingsfunctie) winst noch
to preach an ,,ideal social” that hails from the semi-socialist
French writers of the first half of the nineteenth century or,
verlies maken. Doordat via substitutie nutsverhoudingen
as we may say with equal justice, from utilitarianism”.
gelijk worden gemaakt aan prijsverhoudingen is de gevraagde
Pas aan het einde van zijn levenslange bittere en tragische
hoeveelheid een functie van alle prijzen. De prijzen blijken
strijd om erkenning en discipelen begon het succes te komen.
in het systeem ten opzichte van een gekozen prijs, de numeraire, vast te liggen. Volledige kennis zou ontstaan door
loven en bieden: de over de markt geschreeuwde prijs, de
In 1892, hetzelfde jaar dat hij wegens zwakke gezondheid
met emeritaat ging (hij bleef honorair professor) kreeg hij het
erelidmaatschap van de American Economic Association.
,,prix crie”. De synthese van zijn theoretiseren verscheen in
In 1909 eerde zijn universiteit hem bij zijn vijftigjarig jubi-
drie boekwerken, namelijk zijn grote structuurwerk Elements
d’economie politique pure (1874), met als vervolgwerk voor
praktische toepassingen Etudes d’economie politique appliquee (1898) waarin o.a. ook zijn belangrijke monetaire
theorie stond, en het boek Etudes de’economic sociale (1896)
dat zich met sociale ethiek (,,evenwicht tussen de rechten van
leum als economist en bij zijn veertigjarig dienstjubileum
affected him like a ray of sunshine after a rainy day”. Zes
maanden na het feest stierf de illustere geleerde, die eens
in grootse opzet. De overweldigende en onverwachte
eerbewijzen vanuit de gehele wereld maakten dit tot het
hoogtepunt van zijn leven. Schumpeter schreef later: ,,It
individu en staat”) bezighield. De ideee’n in deze werken wer-
gezegd heeft als men snel wil oogsten men aardappelen en sla
den ook gepubliceerd in talrijke artikelen. Verder voerde
moet zaaien, maar dat, als men een eik wil poten, men de
Walras een correspondentie van honderden brieven met
nuchterheid moet hebben tegen zich zelf te zeggen: ,,Mijn
kleinkinderen zullen de schaduw aan mij te danken hebben”.
geleerden over de gehele wereld zoals Bdhm-Bawerk,
Menger, Edgeworth, Jevons, Marshall, Barone, Pantaleoni,
Pareto, Wicksell, J. B. Clark, Fisher en Moore. Via correspondentie met de Leidse student d’Aulnis de Bourouill ontdektehij in 1874datJevons reeds voor hem belangrijke publi-
katies gedaan had op het gebied van de marginale nutsbe-
634
Voor het economische nageslacht is dit stellig het geval geweest. Met de woorden van Schumpeter: ,,Walras’ system is
…… the basis of practically all the best work of our own
time”.
H. M. Becker