‘Beleidsdoelen zijn nauwelijks meet- en controleerbaar’

Op de maandag na Verantwoordingsdag nodigt de Tweede Kamers een groep burgers uit om de jaarverslagen van de ministeries te evalueren. Het doel van deze V-100 is om de burger rechtstreeks te betrekken bij de controlerende taak van de Kamer. Op 23 mei was het de beurt aan honderd jonge wetenschappers. Redactiemedewerker Thijs Busschots was een van hen, en sprak erover na met medeparticipant Eva Mulder.

Hoe kwam je terecht bij de V-100?

“Ik werd erop gewezen door het doctoral office van de universiteit. De kans om in de Tweede Kamer mee te mogen praten over beleid kon ik niet laten schieten. Een van de keuzeonderwerpen was ‘vergroening financiële markten’. Aangezien ik heb meegewerkt aan onderzoeken naar het emissiehandelssysteem, verwachtte ik als jonge wetenschapper een kritische blik op dat onderwerp te kunnen werpen.

Je bestudeerde de jaarverslagen van ministeries. Wat viel jou op als wetenschapper?

“Wanneer je onderzoek doet heb je een heel duidelijke vraag die je wilt beantwoorden, en een duidelijk beeld van hoe een bevredigend antwoord eruit zou moeten zien. De wetenschap is dus erg doelgericht. Ik had verwacht dat de verantwoording er ook zo uit zou zien, en dat we een wetenschappelijke discussie konden voeren. Maar de meetbaarheid van beleidsdoelen ontbreekt veelal. Dat maakt zo’n doelgerichte discussie onmogelijk.

Ook de omschrijving van de verrichte acties om de doelen te behalen, zijn beperkt. Soms bleef het bijvoorbeeld bij ‘het ministerie heeft de financiële sector aangemoedigd’. Oké, maar wat voor gesprek was dat? Welke partijen zaten hierbij aan tafel? Welke conclusies kwamen er uit het gesprek? Wat zijn de vervolgstappen? Dat alles bleef in het jaarverslag onduidelijk. Om de onderbouwing te achterhalen zou je in achtergronddocumenten moeten duiken, maar dat is zo veel tekst en wordt dus zoekwerk – dat is niet te doen.

Het is dus erg lastig om erachter te komen hoe het ervoor staat met het halen van de beleidsdoelen. Misschien is dat bewust, om de politieke verantwoordelijkheid af te schermen. Want niemand kan je verantwoordelijk houden voor beleid als er geen concrete doelen zijn?”

Lukt het Kamerleden dan wel om de stukken te doorgronden?

“Nee, bij lange na niet. Een oud-Kamerlid gaf tijdens de V-100 aan dat ze geen tijd hebben om zich volledig in te lezen voor een debat. Je moet als Kamerlid maar hopen dat je een goede beleidsmedewerker hebt die je erover kan inlichten. Verder is het varen op gevoel. Dat vond ik erg verontrustend om te horen.”

Hoe kunnen we de controle verbeteren?

“De ministeries zouden vollediger kunnen zijn in hun verantwoording, meer refereren aan achtergronddocumenten en concrete doelen stellen. Ook de Kamer heeft hierbij een verantwoordelijkheid: ze speelt een belangrijke rol in het vormen van die doelen. Die moeten duidelijker en meetbaarder worden.

Verder denk ik dat het zou helpen als Kamerleden meer ondersteunend personeel krijgen. Ze kunnen simpelweg niet alles lezen, dus laten we er dan voor zorgen dat ze zich kunnen laten informeren door mensen die daarvoor wél de tijd hebben. Het is in ieder geval goed dat de Kamer ook een frisse blik op de jaarverslagen van buitenaf inschakelt.”

Elk jaar wordt er een andere groep uitgenodigd voor de V-100. Wie moeten er volgend jaar uitgenodigd worden?

“Tijdens de V-100 werd er geopperd om volgend jaar honderd kinderen uit te nodigen. Dat is een leuk idee, maar ik betwijfel of daar veel inhoudelijks uit voortkomt. Het lijkt mij een beter idee om docenten uit het middelbaar en basisonderwijs uit te nodigen. Zij hebben een brede kijk, en krijgen ook mee wat er speelt onder de jeugd.”