Waarom ik tegen referenda ben

De uitslag van het brexit-referendum was nog koud bekend of Geert Wilders en andere nepdemocraten kondigden aan dat Nederland nu aan de beurt is. Het is een onzalig idee, nog even los van het onderwerp. De Financial Times tekende afgelopen vrijdag op dat we nu officieel in een ‘post-factual democracy’ leven. Als ik mijn weerstand tegen referenda ventileer krijg ik altijd drie argumenten toegeworpen.

Democratisch

Ten eerste: U bent niet democratisch. Er zijn talloze manieren om de democratie te versterken en burgers beter te betrekken bij politieke besluitvorming. Een echte democraat kiest de methode die aan burgers zelf het gevoel geeft dat hun wensen en voorkeuren beter tot hun recht komen. De op een na meest gestelde zoekvraag bij Google in het Verenigd Koninkrijk ná het brexit-referendum was: ‘What is the EU?’ Het is moeilijk met droge ogen vol te houden dat dit referendum bijdraagt aan zinvolle betrokkenheid van burgers.

Elite

Ten tweede: U hebt makkelijk praten als elite, de slachtoffers van globalisering hebben geen stem. De mensen die het meeste hinder ondervinden van migratie en andere vormen van globalisering hebben het onmiskenbaar moeilijk. De politieke elite is aan haar stand verplicht voor deze groep burgers een reëel perspectief te bieden. Maar draagt een referendum iets bij aan de positie van deze kwetsbare groep boze burgers? Door een brexit worden juist die mensen in het Verenigd Koninkrijk hard getroffen die vóór een uittreding uit de Europese Unie hebben gestemd. Het is intens triest dat de mensen die het al moeilijk hebben dezelfde zijn die in de fabeltjes van Boris Johnson en Nigel Farage trappen. Als gevolg zijn ze dubbel de pisang. Nepdemocraten bedankt.

Uitslag

Ten derde: U bent tegen omdat de uitslag u niet bevalt. Stel nu dat ‘remain’ een krappe overwinning had geboekt. Wie was daar iets mee opgeschoten? De Britten zouden plotseling loyale Europeanen worden? De jeugdwerkloosheid in Engeland zou spontaan dalen? Stel dat een meerderheid in Nederland het associatieverdrag met de Oekraïne had goedgekeurd. Het zou alleen maar tot nog meer frustratie hebben geleid bij de groep die zich nu niet goed vertegenwoordigd voelt.

Tegen elkaar

Een referendum zet groepen mensen tegen elkaar op, terwijl precies het omgekeerde nodig is. Er worden miljoenen verspild en irritaties uitgewisseld. De euforie van de winnaars is van korte duur, vooral als duidelijk wordt op welke leugens de keuze was gebaseerd en ze zich mogen aansluiten bij de kater van de verliezers.

Laatste keer

Ik pleit voor een referendum waarin burgers zich mogen uitspreken voor of tegen referenda, in de hoop dat het de allerlaatste keer is dat we worden blootgesteld aan de poppenkast die verkocht wordt als democratie.

fd column 27-6