.
ESB Boeken
350Jaargang 101 (4734) 12 mei 2016
H
ad Ben Bernanke de fi-
nanciële crisis voorvoeld
toen hij Alan Greenspan
opvolgde als voorzitter van de Fede –
ral Reserve (Fed)? Nee, schrijft Ber –
nanke in The courage to act – de me –
moires over zijn Fed-voorzitterschap
van 2006 tot eind januari 2014. Hij
biedt de lezer een gedetailleerde ana –
lyse van de wijze waarop de Fed, het
ministerie van Financiën, de presi-
denten Bush en Obama en het Con –
gres de financiële crisis en de Grote
Recessie hebben aangepakt. Bernan –
ke behandelt ook zijn kwantitatieve
verruimingsbeleid, waarover de me –
ningen in de eurozone uiteenlopen.
Bernanke is een kenner van de Grote
Depressie. Hij wist dat krediet be –
schikbaar moest blijven ter voorko –
ming van een diepe crisis. De Fed
verschafte dan ook een breed pakket
van leningen met lage rentes, nog vóór Lehman Brothers
op 15 september 2008 failliet ging. Toen dit beleid onvol –
doende bleek te werken – de werkloosheid bleef hoog en de
Amerikaanse economie groeide mondjesmaat – werd kwan –
titatieve verruiming ingezet. Dat ging niet zonder slag of
stoot. Conservatieve republikeinen, neoliberale economen
en de financiële pers waren felle tegenstanders.
De bijna failliete investeringsbank Bear Sterns was in maart
2008 op sterk aandringen van de Fed en het ministerie van
Financiën door JPMorgan overgenomen. Waarom werd
Lehman Brothers, dat de helft groter was dan Bear Stears,
dan ook niet gered? De bankiers van Wall Street wilden
hun vingers niet aan Lehmen Brothers branden. De Fed en
het ministerie van Financiën konden – net als in het geval
van Bear Sterns – Lehman niet redden omdat dit juridisch
onmogelijk was. Conclusie: Lehman ging failliet; een epic
disaster, aldus Bernanke.
Lehmans ondergang leidde tot de ernstigste financiële pa –
niek uit de geschiedenis van Amerika. Het was nu tijd om
de hulp van het Congres te vragen. Bernanke is zeer kritisch
over politici van, met name, de Republikeinse partij: “A s i t
turns out, even the risk of a once-in-a-century economic and fi –
nancial catastrophe wasn’t enough for many members of Con –
gress to rise above ideolog y and short-run political concerns.”
Deze politici ontkenden dat monetair en begrotingsbeleid
juist hielpen om de crisis en werkloosheid te bestrijden;
sommigen verlangden zelfs terug naar de gouden standaard.
Begin 2009 waren de traditionele instrumenten van mone –
tair beleid uitgeput en Obama’s stimuleringsbeleid liep af.
Wat nu? Er restte slechts een onorthodoxe aanpak. Bernan –
ke presenteerde zijn ideeën over kwantitatieve verruiming in de maartvergadering van het Federal
Open Market Committee
(FMOC).
De reacties waren terughoudend.
Maar de economische vooruitzich –
ten waren ronduit zorg wekkend: de
Dow Jones Index was op een diep –
tepunt, de werkloosheid steeg snel,
de economische groei kwam niet
op gang en de internationale handel
daalde. Het FMOC had simpelweg
geen keus. Bernankes voorstel om
hypotheken en staatsobligaties op
grote schaal op te kopen werd dan
ook unaniem aangenomen. Ber –
nanke besloot toen om een uitno –
diging van de talkshow 60 Minutes
te accepteren, wat tot dan toe in
Fed-kringen ongebruikelijk was.
Bernanke wilde het onorthodoxe
Fed-beleid aan een breed publiek
uitleggen; dat bleef hij tijdens zijn
verdere voorzitterschap doen. Het
doel van kwantitatieve verruiming was om de langetermijn –
rentes voor hypotheken en staatsobligaties te laten dalen om
zodoende groei te stimuleren.
Wall Street reageerde positief, de beurskoersen stegen met
meer dan 40 procent en de economie groeide met 3,9 pro –
cent in het laatste kwartaal van 2009. Bernanke memoreert
dat zijn aanpak niet tot de gevreesde inflatie leidde in de
VS; ook groeide de economie harder dan die van Europa.
Hij waardeert de wijze waarop Mario Draghi het monetaire
beleid van de ECB vormgeeft, in navolging van Bernankes
beleid. Hij ziet in dat lage rentes kenmerkend zijn voor een
zwakke economie en dat spaarders en pensioenfondsen
slecht af zijn; maar hij meent dat renteverhoging de econo –
mische situatie alleen maar zou verslechteren.
Bernanke had de moed om kwantitatieve verruiming te
introduceren en dat vol te houden. Zeker, dit beleid kent
risico’s, maar niet handelen ook. Bernanke concludeert:
“‘The Fed alone, with its chewing gum and baling ware, bore
the burden of battling the crisis (…) Tight fiscal policies were
arguably offsetting much of the effect of our monetary efforts.”
Hoe dan ook, de Fed-rente stijgt weer, zij het langzaam, de
inflatie in de VS is laag , de Amerikaanse economie groeit
beter dan de Europese en de werkloosheid is gedaald tot vijf
procent.
Duitse en Nederlandse beleidsmakers – tegenstanders van
het kwantitatieve verruimingsbeleid van de ECB – zouden
moeten inzien dat dit monetaire beleid alleen de eurozone
economieën niet uit het slop kan halen. Ze zouden niet
moeten bezuinigen maar juist met publieke investeringen de
kwantitatieve verruiming een ruggensteun moeten bieden.
Boeken
Titel: The courage to act:
a memoir of a crisis and its aftermath Auteur: Ben S. Bernanke
Uitgever: W.W. Norton & Company
PETER DE HAAN
Ex-diplomaat en auteur van het boek From Keynes to Piketty