Afgelopen week schreef de weduwe van huisarts Tromp uit Tuitjenhorn een navrante open brief aan de verantwoordelijke ministers. Ze betoogde overtuigend dat alle betrokken instanties groteske fouten hadden gemaakt, maar dat in de afwikkeling louter was gekeken naar het formele naleven van regels. De menselijke maat was niet alleen ondergesneeuwd, maar simpelweg compleet genegeerd. Dat terwijl de casus van de huisarts, die zelfmoord pleegde nadat hij uit zijn ambt gezet was vanwege het toedienen van een te hoge dosis morfine aan een stervende patiënt, toch alles met de menselijke maat van doen had.
Parallel systeem
Hoewel de dramatiek van een andere orde was, zie ik een parallel met het optreden van VNO-NCW voorman Hans de Boer in het programma Buitenhof. In zijn gebruikelijke niet-lullen-maar-poetsen stijl liet hij zich ontglippen dat principes leuk zijn maar dat de economie nu weer moet gaan draaien. Beide gevallen laten een schijntegenstelling zien. We hebben een formeel systeem (economie, regels) en een parallel systeem van menselijk gedrag. We moeten die twee vooral niet mengen want dat leidt af. Ethiek wordt zo gemunt als emotie en de menselijke maat als formeel irrelevant.
Relaties
De economische wetenschap heeft deze schijntegenstelling decennialang gekoesterd maar is langzaam aan het opkrabbelen. In het publieke discours is men nog niet zo ver. Een politica die haar zoon een website met gemeenschapsgeld laat bouwen is ‘slordig maar niet laakbaar’ en een bankbaron die recht probeert te praten wat krom is, is een tikkeltje wereldvreemd. Als je hier als nuchtere econoom naar kijkt spoort het voor geen meter. Economie gaat immers primair over relaties, niet over geld of formele contracten. Zonder verschillen geen relaties, zonder relaties geen vertrouwen, zonder vertrouwen geen handel, zonder handel geen groei.
Informeel
Dreigt een economische transactie om welke reden dan ook ingewikkeld te worden, dan is de aangewezen stap vaak een informele oplossing, gebaseerd op gedeelde normen. Een geslecht tussen buren, tussen een klant en een leverancier of in een arbeidsrelatie: een stevig gesprek gevolgd door goede afspraken is meestal afdoende.
Naargeestig
Een economie die gebaseerd is op strikt formele en ontmenselijkte contracten is naargeestig en komt alleen voor in apocalyptische romans als Brave New Word van Aldous Huxley. Onze economie floreert alleen bij een betrouwbare overheid, goede relaties, een gedeelde moraal en het onderkennen van het belang van ethiek. Economen, opinieleiders en politici doen er goed aan dit te accepteren en zelfs actief uit te dragen. Eén brief van de weduwe uit Tuitjenhorn is wel genoeg.
fd column van 27-4
Auteur
Categorieën