.
ESB Promotie
Promotie
I
tijd onderdeel van bredere netwerken en
n economisch lastige tijden is de
bewegingen. Interactie met deze netwerken
aandacht van de economische wehelpt lokale groepen in de ontwikkeling van
tenschap vooral gericht op het rechtnieuwe praktijken en zorgt voor verdere vertrekken van de harde economie, het
spreiding. Dit is niet simpelweg een verhaal
herorganiseren van financiële markten en het
van nadoen. Afstand moet worden overherstellen van economische groei. Economibrugd en context moet worden overwonnen.
sche instabiliteit, ongelijkheid en fragiliteit
De eerste reis van de daklozenkrant van New
hebben echter met name een impact op de
York naar Londen verloopt moeizaam. De
onderkant van onze samenleving. Dit oncontext in Londen is anders, er is veel meer
derzoek pleit voor meer aandacht in de ecoconcurrentie. De daklozenkrant wordt aannomische wetenschap voor deze ‘onderkant’.
gepast zodat deze beter verkoopt: ze wordt
Niet alleen omdat de onderkant de impact
glossy, bevat interviews met beroemdheden
van crisis het sterkst ervaart, maar ook omdat
en advertenties van lifestyle-merken.
daar veel innovatie plaatsvindt, die kan helBas Hendrikx
Daarna neemt de verspreiding van de daklopen bij het herijken van bestaande economiDocent en post-doc onderzoeker
zenkrant een grote vlucht, de daklozenkrant
sche systemen. Een netwerkbenadering geeft
aan de Radboud Universiteit Nijmegen
wordt een internationale beweging. Via wemeer inzicht in de innovatieve kracht van
blinkanalyse wordt een beeld gegeven van
deze grassroots-ontwikkelingen. Dit onderhaar interne verbondenheid en wereldwijde
zoek ontwikkelt netwerkbenadering gebaseerd op actor-netwerk-denken, etnografisch onderzoek, internet en verspreiding. Iedere daklozenkrant past zich aan haar eigen context
webometric analyse en discoursanalyse. De benadering begint bij het aan en heeft haar eigen lokale innovaties, die op hun beurt weer reiidee dat lokale innovaties niet op zichzelf staan, maar onderdeel zijn zen en andere daklozenkranten beïnvloeden. Een netwerkbenadering
van complexe, vaak wereldwijde, netwerken. Het volgen en analyseren helpt dit te traceren.
van deze verbondenheid geeft dieper inzicht in de lokale en mondiale Ondanks deze verscheidenheid creëren netwerken ook eenvormigsuccesfactoren, de complexe en elementaire processen die zich afspe- heid. Centrale knooppunten spelen een belangrijke rol bij deze stalen rondom lokale innovaties, en de manier waarop lokale flexibiliteit bilisering. Een koepelvereniging verbindt daklozenkranten over de
en adaptatieprocessen helpen bij de geografische verspreiding van hele wereld. Ze verspreidt richtlijnen voor het opzetten van daklozenalternatieveeconomische innovaties. De benadering is bijvoorbeeld kranten, organisatiemodules, distributiemodellen en advertentiestratoegepast op de uitvinding van de daklozenkrant in de jaren negentig. tegieën. Deze richtlijnen zijn ogenschijnlijk neutraal, maar bevatten
Sociale innovaties beginnen vaak op een zeer lokaal schaalniveau. Er vaak ongezien politieke voorkeuren en selecties. In het geval van de
is iemand met een idee en daaromheen worden een groep mensen, daklozenkrant blijkt dat de koepelorganisatie onbewust het glossy Big
dingen en praktijken verzameld. Wanneer deze gaan samenwerken Issue-model promoot. Een analyse van deze circulerende discoursen
worden rollen verdeeld, taken toegewezen en praktijken ontwikkeld. maakt hun bijdrage aan stabilisering in de beweging zichtbaar.
De vertaling van idee naar praktijk is complex en beslaat een veelheid Standaardisering en eenvormigheid heeft daarmee ook een impact op
aan factoren en elementen (zowel menselijk als materieel). Een net- de innovatieve kracht van daklozenkranten: nieuwe innovaties worden
werkbenadering helpt bij het ontleden van de processen waarin der- beperkt door reizende protocollen en richtlijnen. Om een beweging
gelijke praktijken worden gevormd. Ze focust op lokale processen van innovatief en creatief te houden zijn openheid en alternativiteit begeleding: de manier waarop actoren, ideeën en praktijken aan elkaar langrijk. Waar zijn de echte out-of-the-box-innovaties? Middels etnoworden verbonden, hoe ze onderhandelen, hoe ze zich positioneren, grafisch onderzoek en internet-analyse ontstaat zicht op organisaties
en hoe uiteindelijk een lokaal netwerk ontstaat dat kan handelen als met een werkelijk originele aanpak. In Boston is er een groep daklozen
die zélf een daklozenkrant opricht. Het draait daar niet om economie
één collectief waarin de losse elementen (tijdelijk) zijn opgegaan.
De eerste moderne daklozenkrant ontstond in New York. Een lief- maar om politiek activisme. Dakloosheid moet naar hun idee onder de
dadigheidsproject faalde, maar om sponsors op de hoogte te houden aandacht worden gebracht. De balans van glossy kranten is doorgeslawerd een nieuwsbrief geschreven. Een van de organisatoren was ge- gen naar een al t commerciële benadering, zonder politiek.
ïnspireerd door een populair boek van een radicale vrijemarktfilo- Sociaal-economische innovaties hebben belang bij verbindingen,
sofe, Ayn Rand. Zij promoot eigen verantwoordelijkheid en zelfhulp. netwerken en diversiteit. Netwerkbenaderingen kunnen bijdragen
Wanneer de organisator door het New Yorkse centraalstation loopt aan het zichtbaar maken, versterken en verbinden van grassrootsziet hij tientallen zwervers liggen. Het idee van de daklozenkrant ont- economische innovaties en daarmee helpen een robuuster sociaalstaat: zouden zwervers niet beter kunnen werken in plaats van te be- economisch systeem op te bouwen.
delen? Daklozen worden overgehaald de nieuwsbrief te verkopen om
zo een inkomen te verdienen. Hun rol wordt economisch: ze worden Literatuur
mini-ondernemers die winst moeten maken met de in- en verkoop Hendrikx, B. (2014) Scenes from a movement. An actor-network analysis of the glovan daklozenkranten.
bal rise of the homeless street paper. Proefschrift. Nijmegen: Radboud Universiteit
Lokale sociaal-economische initiatieven zijn uniek, maar tegelijker- Nijmegen.
Jaargang 99 (4691) 14 augustus 2014
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
509