18
NOVEMBER 1921
A
UTEURSBECHT VOORBEHOUDEN.
Economisch~.
–
Statistische
Beh*chten
ALGEMEEN WEEKBLAD VOOR HANDEL NIJVERHEID. FINANCIEN EN VERKEER
UITGAVE VAN HET INSTITUUT VOOR ECONOMISCHE GESCHRIFTEN
6E JAARGANG
WOENSDAG 16NOVEMBER
1921
No.
307
INHOUD
BIz.
DE KAS VAN DEN STAAT DER NEDERLANDEN
door Prof. Mr.
A
nt. van Gijn …………………………….
991
Industrialisatie van den Woningbouw door
Ir.
A.
Plate
993
Een Tweede Duitsche Electromontaan-trust III door
Dr.
W
. Mautner ……………………………..
996
Londeneche Correspondentie
……………………
999
Index-cijfers
………………………………..
1000
AANTEEKENING
Keynes over de daling van de mark …………..1001
OVERZICHT VAN TIJOSCHRIFFEN
…………………..
1002
MAANDCIJFERS:
Ontvangsten van Spoor- en Tramwegmaatschappijen,
Juni
1921
…………………………….
1002
Emissies in October
1921
…………………….
1003
STATISTIEKEN EN OVERZICHTEN
……….. …..
1003-1009
Geidkoersen.
Effectenbeurzen.
Wisselkoersen.
Goederenhandel. Bankstaten.
Verkeerswezen.
•
INSTITUUT
VOOR ECONOMISCHE GESCHRIFTEN
Algemeen Secretaris: Mr. G. W. J. Bruins.
Assistent-Redacteur voor het weekblad: D. J. Wansink.
Secretariaat: Pieter de Hooghweg 122, Rotterdam.
Aangeieelcende stukken: Bijkantoor Ruige Plaat weg 37.
Telef. Ni
,
. 3000. Tele gr.adres: Economisch Instituut.
Postchèque- en. girorekening Rotterdam No. 8408.
Abonrsemenitsprijs voor hel weekblad franco p. p.
in Nederland f 20,—. Bv.iten.lassd en Kolomiën f 25,—.
per jaar. Losse num.m.ers 50 cents.
Leden en donateurs van het Instituut ontvangen
het weekblad gratis.
De verdere publicaties van het Instituut uitgaande,
ontvangen de abonné’s, leden en donateurs kostloos,
voor zoover daaromtrent niiet anders wordt beslist.
Advertenties f 0,50 per regel. Plaatsing bij abonin.e-
ment volgens tarief. Admsn’istratie van abowivementen
en advertenties: Nijgh & van .Ditmar’s Uitgevers-
Maatschappij, Rotterdam, Amsterdam, ‘s-Gravenhage.
14 NOVEMBER 1921
Ook deze beriohtsweek bleef de toestand ‘van cle
gekimarkt oniverander,d. Particulier disconto werd
VOOr
4%
t
41% pOt. verhandeld. Prolongatiegeld was iets
vaster; 31% k 31% pOt. werd genoteerd, maar wederom
kwam er op slechts drie van de zes werkdagen eeii
rioteeri.ng tot stand.
*
0
*
De wisselmarkt was ide .afgloopen week veel rusti-
ger dan de voorafgaande. De stemming bleef flauw,
zonder dat ide dalln.gen lbeduidend waren; zelfs waren
marken eerder beter, vooral in het midden der week,
toen de koers zich enkele ooenblikken tot 1,25 kon
verh?ff en. .
:.
. .
LONDEN, 12 NOVEMBER 1921:
Het feit, dat een der banken haar uitstaande saldi
op’vorderide en er nog steds aanzienlijke beleggingen
in Treasury Bonds plaats vonden, leidde tot een ver-
dere beperking van den overvloed van cr.ediet.aanbod
der laatste weken, hoewel over het algemeen de con-
dities nog gemakkelijk bleven.
Gemeenlijk werd 31% pOt. bei-ekend voor ‘vernieu
wing van daggeld; nieuw geld deed 2 tot 31%. pOt. en
7-daags geld
31%
pOt. .
De discon’to.markt vertoonde nog weinig teekenen
van herleving; de disconto’s waren evenwel over de
heele lijn hooger:
2-maands Ibankaccepten 3
7
/8_
15
116
pOt.
3
3l5/……..4
4
6- ,,
4%. pOt.
DE KAS VAN DEN STAAT DER.
NEDERLANDEN.
In particuliere bedrijven heeft men steds op twee
saken ernstig te letten:
10.
idat de baten de maten in
behoorlijke mate orvertreff en., eoodat er winsten woçr-
den gemaakt en
20..
dat de kas van voldoende midide-
len is voor.nien – of wel dat idie zoo noodijg gemajl
kelijk verkregen kunnen worden door gebruik te ma-
ken van het credjiet van het ‘bedrijf – opdat alle gelde-
lijke verplichtingen op den ‘varvaltermijn kunnen wor-
den nageleefd. Een bedrijf kan winstcgevesid zijn, maar
niettemin op somimtmiige o:ogenlbkhken zijn leiders sla-
pedooze nahten bezorgen, omdat dit door .omstand,ig-
heden in of buiten liet bedrijf niet over voldoende
geldmiddelen beschikt, om aa.ngegane veebintenissen
tot betaling na te komen.
Voor den Staat der Necierianiden bestonden deze
kasanoeilijkheden voor tden oorlog feitelijk niet. Als
men goede gronden had ‘kunnen vinden om uibgawen
onder de buitengewone te rangsc1hiklken, dan baarcIec
clie den Minister van Financiën geen zorgen meer. EIij
kon zich conicentreezen op de moeilijkheden, welke het
sluitend maken van de gewone inkomsten en uitgaven
(wij zouden kunnen zeggen van de baten en lasten van
de exploitatie.rekeninig) medebraclit. De kas ‘voldoende
gevuld houden ten einde ook aan ‘de buitenge-
wone uitgaven het ho:ofd te bieden., hetzij door uitgifte
van vJottenjde sediuid,hetrJj als deze te hoog werd door
uitgifte ‘van een blijvende leening, gaf wel eenige
rorgen, wat de detaIls der operatiën betrof, maar meer
ook niet:
In den oorloig is
IZUIIkS
veranderd. loidereen ihernin-
nert izich hoe het reeds vier maanden na den aanvang
van den oorlog weuschelijk bleek tot zeer bijzondere
maatregelen, met name een iemi-gedwongen leeninig,
over te gaan, om de kaseischen tengevolge van de
ongewone crisis-uitgaven meester te blijven. En dat
is
ten
gebleven en gaf het aanschijn aan 5 semi-ge-
dwongen . en één feitelijik gedwongen, leeningen.
992 .
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16,
November 1921
Gelukkig hebben wij bij gelegenheid ‘van de behan-
deling van deze laatste – laatste ook ‘in de rij –
vernomen, dat de Regeering meende, dat het nu met
dat gedwongen of half gedwongen leenen uit moest
zijn. Het is ook te w’enadhen, want
in
toenemende
mate werd het geforceerido leenen van ‘de gezetenie1n:
leen en van de NederI.andnke Bank, diie de stukken,
welke men half of geheel gedwongen [fihuis kreeg, onder
gunstige conditiën in heleeniing nam en ‘dus ide daar-
voor noodijge gelden door bankp:apierid.rkken in de
wereld hielp. Voor zoo,v’er het om niet gedwongen In-
disohe leenin’gen ging, aa,gen wij ‘iets dergelijks door
de Jarvascihe Bank op belangrijke schaal doen. Bij alle
verschil van meening over de beruchte inflatie is
men het wel hierover eens, idat voor soover het god
voor lenin,gen van dien Staat door ide ciircuiatieba,nk
(‘trouwens tot op izekere hoogte ook door andere ban-
ken) wordt geleverd ibij wege van vergrooting der
geldeirculatie, ‘zulks tot ongewensc’hte inflatie leidt.
Is het ,intusscdie,n wensdhelij1, dat er niet meer half
of heel gedwongen leeningen ‘wonden uitgegeven en
dat niet meer (zoowel bij, geheel vrijwillige als ‘bij de
gedwongen leeiiiingen) extra gunstige beleeningsbepa-
knige’n worden gemaakt tdoor de eirculatiebank(en),
met het uitspreken van die wenschelijkheid alleen
komt men’er niet; er moet ook georgd worden, dat de
schatkist niet in, de positie geralce om daartoe toch •te m o e t e n overgaan.
Hoe stat ‘het nu hiermede ten onzent? Helaas, kaii
het antwoord niet ‘bevredigend luiden. De .v.lotte.njde
schuld is honger ‘dan ooit opgeloo’p:en en het ziet er
niet naar uit; dat het bedrg daarvan gemakkelijk te
verminderen aal zijn.
In ‘de miJlioenennota ‘becijfert ‘de Minister per 5
September een vlottende schuld van
f
726.7 nzillioen.
Dit bedrag was op 7 Novenber reeds tot
‘f 823 mii-
lioen gestegen. Het aal binnenkort afnemen met het-
geen gestort wordt op de Indische leening.
Blijft
het
in Indië geteekende en gestorte bedrag van die lee-
uing ‘in Indië. (waar ook ‘schuld van ‘den Lande
(Indië)
bij
de Jarvasche Bank iiá af t’e doèn) dan ‘geeft
die storting hier een vermindering met
f
38 millioen, dus tot 785 mjillioen, waar echter tot 1 Jauua’rti nog wel
wat stijging tegenover aal staan. Blijven wij echter
bij’ 785 nxiflioen per 1 Januari 1922. Wij willen er
dadelijk aan herinneren, dat dit bedrag wèl ten name
van den Staat loopt, maar ibij verre niet geheel .een
werkelijken kasaciht’erstand van den Staat beteekerit.
Op 7 November was ‘daarvan
f
343 inzillioen ‘ten laste
van de koffoniën, terwijl er vorderingen van tde scihst-
‘kist op ClriaisinsteUiiingen en op ibuiteulandisohe mo-
gen’d[h’eden tegenover stonden van rond
f
150 mii.11ioeri.
Wij ‘willen ook erkennen, dat er nogal veel pleit voor
het betoog, in het joihgste jaarverslag ‘van ‘de Nederi.
Bank te vinden, dat de omstandigheden reden geven
om niet tot snelle eonsoli’dabie ‘van de vlotteude schuld
in vaste .leeningen over te gaan. Momenteel gaat het
met de plaatsing van scihatkistpapier – zoo ter ver-
vnmging rvajn dat wat afgeloropen is, als om in nieuwe
kasbehoeften te voorzien – wel naar rwensch, al is het
feit, idat er
f
130 millioen aan schatkistpapri’ex reoht-
streaks bij ‘de Neder’lan’dsche Bank is geplaatst, waar
door de gel’cicdrculatie dat bedep.g grooter is, een don-
kere ‘vlek ‘in de weikelijkische opgave ‘van den stand der
Rijiksikas.
laa’r het sdhatk,istpaipier – de vlotteude öhul’d –
kat toch niet altijd blijven toenamen. En het zal
groote moeite kosten hiertegen te waken.
Bezien
wij
hoe de gang van zaken in 1922 ‘zich laat aanzien..
Volgen de ingediende ,betgrooti,ng van Nederland
zal
er iin 1922 voor
f
207 ‘niiiiliio’eri aan ibuitengewone
(kapitaals-) uitgaven kunnen wonden ‘gedaan, tot een
1be
draig van
f
15.8 nvil.lioen te dekken door ‘buitengewone
on’vaugsten en ‘cl’us tot een bedrag
f
191.200.000 door
leening (op korten of langen termijn) ‘te ‘dekken.
Huierbij zal allicht ‘komen een tekort van ruim
f
28
mtillioe’n op dien gewonen dienst, zoodat er tin het ge-
heel
f
220 miii]ioen
zal
rzijin op te nemen. Voor Indië
wordt er over 1922 geraamd een teikort ‘van
f
129 mil-
liroeil op jden buite,ngeiwonen dienst en dien vloc tbouiw
en een van
f
61 nvilltioe’n op dien gewonen dienst, te
zatmen
f
190 ‘mallioen. M.’a.iw. er aal in 1922 in een
bedrag van pLm.
f
410 miillioe,n aan nieuw leen.’i’ng-
gelid voor iden Staat oh Indië zijn te ‘voorzien. Indië
krijgt wel ‘wat geld ‘d’aarigdods, doek Ireunt
in
hoofdzaak
op ‘s Rijks schatkist. Ten einde eenig inzicht te geven
in de kansen’ op mogelijkheid, dat een
a
oeda,nii
j
g ‘bedrag
wordt geconsolidreerd ‘in blijvende leeningen, ‘zooidat
de vlottende schuld per saldo niet nog verder toeneemt,
kunnen wij slechts vermelden, wat er in den laatsten
tijd op het gebied ‘van cori’soiliidatie ‘is gezien. De Staat
contsolideerde l’aatstelijlk ‘door een gedwongen leening
in Mei 1920. In Mei j.l. is een wat aangenomen, waar-bij ‘de Minister van ‘ko’loniën wordt ,gem.achtrigd om
voor Indië
f
250 ‘miuioen te. leenën, tegen ten hoog-
ste 7 pOt. Terecht heeft men ,beslrsten, zulks ‘in ge-
deelten te tdoen en uitgegeven werden ‘in Juli’ t 75
millioen ? 7 pOt., ‘bedrag; ‘dat zeer ruim o
v
e
r
teekend
wer’d en in Octobor
f 100
‘m’i’ll,inen
á
61% pOt., wna.r’vnn
slechts
t
56 niilliioen genomen ‘werd; te zamen dus
f 131
m,iUio;en. Gaarne willen wij aannemen, dat dit
laatste bedrag, indien het tegen 7 pOt. uti’tegeven
ware, ‘wederom geheel geplaatst sonde zijn. En wij wii
lan desnoods ook aannemen, dat als de Staat nog daar-
eniboiven voor zijne rekening
f 100
,mdillrio’en uit wilde.
geven ‘in liet begin van 1922; ook daarvoor, als de
rente-voet niet te laag ‘wordt gekozen, plaatsing te vin-
dien ‘zal ‘zijn. Zoo,dat er idan
t
275 ni’illioan in een
jaar tijds geoonsolideerid zonde zijn. kLaar wij geloo-
ven veel te optimistisch te ‘worden, als ‘wij ‘wilden aan-
nemen, dat er in het dan ‘volgende tijdperk ‘van ‘een
jaar weidrerom
t
275 millioen aan Indische en Neder-
lan’dsche sdhu’ld geheel rvrijwi’llig zouden vonden opge-
nometa, ook al wordt de uitgifte ‘zeer aanlokkelijk ge-
maakt. De o’nzstantdiighedren waren dezen zomer en
dit najaar zeiker niet ongunstig voor het uitgeven van
staats- (inc. ‘koloniale-) lean’ini’en. Het publiek heeft
een, vermoedelijk overdreven, schrik voor de, geduren-
de eenige jaren zoo geliefde, aan’deelen gekregen. Er
is veel gelid van de aantdeel’eniinaiikt naar de oibligatie-
markt overgegaan. :Maair door ‘de bijna twee ‘milliard
aan Nederlandsdhe en Indische ‘leen’ingen, in ‘zeven
jaren tijds uitgegeven is er qv’erverzadiging ‘ten aan-
‘men van staatsschul’d.
Ongetwijfeld is er een sterk v’ennreerdealde belang-
stelling ‘voor ‘sclhaffleirstpapier, doch het aantrekkelijke
daarvan is, ‘dat men, met een niet te lage rente en
met ‘zelceriheid’voor ‘zijn ‘volle kapitaal, otvei een jaar
de beslissing, hoe men ‘beleggen ‘wil, terug krijgt. Die belangstelling voor sdhatktistpnpier kan in zeer korten tijd verdwijnen en ‘zal zulks ook ‘doen, al’s er reentige
verbetering -iintreedt tin het. heclrjfsleiven, ,d.r.z. als
datgene’ geschiedt, vat noodig is’ om de tekorten op
den ‘gewonen dienst van Nederland en Indië (en daar-
mede de behoefte aan ‘kusigeld)’ n’iet uog veel grooter
te doen worden id.anzij thans ger,aaand zijn.
Het is dus neer beden’keljk cru er op te rekenen,
dat men ide
t 400
millioen aan nieuw geld (‘buiten
de ‘Iroorge belastingen) noo’du’g wel idoor uitgifte van
sdhatkiis’bpapi’er bij. het puïbliek ‘zal kunnen krijgen en
sidh dus over uitgifte ‘van lee.ningeia geen ‘zorgen be-
hoieft te maken. Voor een’igsiains optimistisch gestem-
den omtrent de wederop’levinig van handel en indus-
trie is er eerder reiden om te twijfelen, of er wel voor
een ‘bedrag aan scbatkistpapier, als thans ‘bij het pi’-
bl-iek is geplaatst, t..w.
f
620 m’il’l’ioen,
Op
den duur
liefhebberij zal bestaan, en of dit dus niet meer en
meer naar de Nederdan’dscihe Bank zal -verhuizen, d.w.a.
tot creatie ‘van bankpapier, met ide gevolgen van dien,
aanleiding aal geven.’ Slotsom dezer beschouwingen
‘is, dat er alle reden is om ‘de ibuiteugewonie uitgaven
zooveel mogelijk ‘in te krimpen’ en tevens door forsche
bezuintigingen te waken ‘tegén tekorten op denge-
wonen dienst. G’elulekiig is de Regeenting met’ betrok-
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
993
king tot de Zujidenzee reeds dn die rticditixug gegaan.
Zij zal wel inzien, dat ooik biij de oploseing van het
woningvraagstuk behalve. naar weinig ,;bijdragen”
moet gestreeM wonden naar ‘weinig ,,vonrsehobten”.
Men ‘zegge niet, ‘dat dit niet helpt,, omdat ‘er dan
toch van elders •lQapitaa1 moet komen voor den al of
niet igesnbsi’ddeenden ‘particulieren ‘bouw. Want in.
schiet menigeen, diie reeds veel ‘staatsschiuld bezit, lie-
ver het geld voor ‘woninbouw voor ‘op hypotheek, al of niet idoiox bemiddeling van
hyiiotlïeekbanken
en
2o. wonden er van elke
f
100 ‘nzillioen voor woning-
bouw bestemd allicht 5000 woningen méé.r gebouwd
door particuliere ‘bouwers dan idoor wo’nngwebver-
eenigingen of gemeenten.
• Er ‘zijn echter meer posten onider d.e buitengewone
uitgaven, die nog eens goed bekeken moeten wonden
uit het oogpunt, of ‘de aangevraagde bedrs,g’en ‘beslist
noodzakelijk uijn; wo bv. de posten ,,voorscihotten aan
het Bouwfotnjds voor Bininenilandsche Zaken en voor
Ondenwijs, Kunsten en Wetenisehappen” (tihans go-
raanrd op
f
8.025.000) en voorschotten tot uitbrei’-ding van het kapitaal ven het Staatsbedrijf der Pos-
terijen, Telegrafie en Telefonie (thans geraamd op
f
26.985.000). Voor izoover dc v’ermindnsing van diie
posten zoude leiden tot’ minder bouwwerken van
staatswege, zonde zulks tiivens ten goede Ikomen aan
den zoo noocligen woningbouw, welke zwaar zuht
ouder de – naar nagenoeg nilgenieene meaning tè
zeer – opgedreven bonen der boiiw’vakarbuiders.
Er is echter nôg een punt ten opzicihte waarvan
groots zorg’v
–
ubddigiheid noodig is, t.w. ‘het uitleenen
door den Staat (en door ‘zijn filialen) van groote som-men aan het buitenland. Deze crediietoperntiën kopen
niet over de’ Staatsbegr.00tin’g (zelfs niet waar de Staat zelf rechtstreeks de nitleener is) doch alleen
over de kasrekeni,ng van den Staat en trekken daar-
door minder de aandacht, maar zij belasten de kas op
gelijke wij’ze als de buitengewone uitgaven en de te-
korten op den gewonen dienst. In dit vei4banid nu
moge er op worden gewezen, dat in de Tiwede K’aimor
de kasmoeilijkheden van dan Staat weinig of niet de
aandacht schijnen te ‘hebben.
1)
Of dit te wijten is aan
de omstandigheid, dat niemand der ‘leden er zich
rekenschap van geeft of weet te geven, dan wel, dat
men de zaak niet bel’angrij!k genoeg acht naast de
vele ‘belangrijke – en ook onlbel:angrij’ke zaiken – die
‘veel ‘tijd vorderen, is ‘moeilijk te zeggen. Maar zeker
is het, d’at er bij- voorbeeld bij de behandeling in
de afdeelingen van de verlenging met 5 jaren van het
aan Frankrijk verleende crediet van
f
25 millioen )
niet de minste aandacht schijnt te zijn gewijd aan
den invloed daarvan op den stand der kas. A1’goen
was men met de verlenging inigenosnen, een opmer-
king werd slechts gemaakt (y
y
er de veranderdé be-
stemming; dat echter deze verlenging de Franscihe
schatkist ontlast en in staat stelt om de papierciir-
culatie aldaar wat kleiner te houden, maar daaren-
tegen bij ons ‘de moeilijkheden vei-groot en allicht tot
een wat omv’a’ngrij’keae ‘gelidoirculatrie ‘zal leiden, dan
wij zouden hebben als het voorschot op tij’d terug be-
taald werd, schijnt, te oondeelen naar het Vo’or’loopig
Verslag, geen punt van overweging te zijn geweest.
Het is mogelijk, dat in dit speciale geval niet-toe-
staan van de verlenging om politieke redenen het
ergere kwaad zoude zijn. Maar ‘dan had het juist op
den weg van de Volksvertegenwoordiging gelegen
eens flink te doen uitkomen, welk een belgrij;k
offer wordt gebracht door een kleinen Staat, welke
schatkist ook voor groote moeilijkheden staat – al-
thans met de’ mogelijkheid van het ontstaan daarvan
‘) Hierop wijst ook Ide sterke oppositie, welke (trlijkens
het Voor!. Vers’l.) bestaat tegen ide afwachtende houding,
die ‘cle Regeering in zake het groots Zuiderzeeplan wil aan-
nemen. ‘
2)
Waarbij nog wel
f 30
aniullicen zuilen koimen ‘door een
filiaal van dan Staat aan Frankrijk tot
1922
voorgescilio-
ten en die hij niet ‘verlenging van dat voor,sohnt op een
of andere wijze in de schatkist zouden rv,loeien.
ernstig heeft rekening te houden. Als ‘het Neder-
landsche Parlement blijken ‘geeft dat niet te gevoelen,
is .het geen wondea-, dat ‘in Frankrijk de legende blijft
bestaan, dat
wij
geen raad weten met onzen kapitaal-
rij’kdom en dat men. er
daar ‘zelfs geen flauw vermoe-
den heeft, dat de Nederlaazdsc’he Staat en Nederl.-
Indië te zamen in 1922 méér nieuw kapitaal in hun
zaak moeten (1) steken dan het gansehe Nederland-
sche volk waarschijnlijk in staat is in één jaar (‘door
iuinder te verteren dan het produceert) vrijwillig te
vormen. ‘
Te oordeelen naar de jongst bekende cijfers van de
Ver-mogenabelasting is er tussdhen 1914 en 1919 in het geheel geen kapitaal gevormd in Nederland. Wel
is ‘het
geldelijk
‘bedrag van ei de vermogens van
f
16000 en meer, iets meer dan verdubbeld, doch dit
weegt maar even op tegen de halveering van de waar-
de van het geld. En sedert 1914 is de wijze van be-
rekening van ‘de waarde van het onroerend ‘goed z66
gewijzigd, dat gelijkbljven van de totiaalcijfers der
‘belaste vermogens feitelijk beteekent: adhte’ruitgang.
De
cijfers
‘van 1 Mei 1920 ‘zuilen wel ‘weer ‘gunstiger
zijn, maar die van 1921 weer minder, terwijl die van
1922 allidht zullen achterstaan bij die van 1919. Waar
moet dan het kapiitaal ‘v’anid,aan komen, ‘dat in 1922
noodig zal ‘zijn voor de altijd noodige ui’dbreid’in’g van
de tienduizenden kleine bedrijven en van sommige
groots bedrijven, voor den woin’gbouw door parti-
culieren en eindelijk voor de
f
320 miuioen, die No-
derla’nd en Indië in uitbreiding van hun ‘zaak willen
steken, alsmede voor de
f
90 milli’oen, die zij boven
hun inkomen zullen ‘verteren?
Het antwoord kan niet an’ders zijn ‘dan: door ‘het-
geen Scihum’peter noemt ,,’ged,wongen kapitaalvor-
ming”. Wanneer de ‘Staat tb.v. ‘min of meer gedwon-
gen leeningen uitgeeft, doch daarop feitelijk voor d,e
w
inteekenaren ordt ‘gestort door de harilken, d
i
ie neuv
geld kunnen scheppen, of wel, wanneer de Staat recht-
streeks bij de Nederlandsche Bank geld opneemt en deze daarvoor gelid creëert, dan krijgt d’e Staat wel
de nooçlige koop’kr’ac’ht om zijn buitengewone uitga-
ven en het tekort op zijn gewonen dienst te dekken,
doch zulks geschiedt door de koopkraclvt vaus alle
geld, dus van alle vaste iv)coinens te vern,,iuzderen,.
Zij,
die juist ‘konden rondkomen van hun inkomen,
mioeten dus
minder
gaan
verbruiken
en
dit mindere
verbruik
stelt den Staat in de ‘mogelijkheid méér te verbruiken. Lieden, die er niet aan ‘zouden ‘kunnen
‘denken om minder te verbruiken, ten ein’de
voor zic1
zelf
‘kapitaal te vormen, moeten nu minder gaan ‘ver-
bruiken, opdat er kapitaal gevormd wonde, waarvan
de geldfabrikanten – Banken of Staat – de rente
genieten. Voor zoo’ver de Staatskapitaaluitgaiven lei-
den tot een d’adelijke verh’ooginig van de productie
der natie, is het niet zoo erg, want dan wordt ‘de
‘grove onibillijkiheid spoedig gedeeltelijk goed gemaakt
door de waardestijging van het geld, waartoe ‘de groo-
tere productie leidt. Maar al zullen op den duur alle
kapitaals’uitgaven van den Staat tot ver(h’ooging der
productie leiden (anders worden ze geheel ten on-
rechte gedaan), het is zeker niet te verwachten, dat ‘de meeste ‘der thans voorgestelde tot een spoedige
verhooginig der productie voeren zullen en zeker is
zulks niet het ‘geval met de gewone uitgeven, die ‘met
geleend geld gedekt zullen worden, omdat de belas
tingen tekort shieten. Zoodat ten slotte wederom
zij
liet sterkst onder de zaak lijden “zullen, die reeds het
meest onder de waardedaling van het geld geleden
hebben!
Beperking op buitengewone uitgaven die niet ter-
stond zeer prod’uctief zijn, is mitedien
even
noodiig
als op de gewone uitgaven.
ANT. VAN ‘GUN.
INDUSTRIALISATIE VAN DEN WONING-
BOUW.
1
)
In den laatsten tijd worden in Ko’llamid o,p min of
moer groote schaal woninigiblokken in. ‘beton ge’zet
1)
Zie pgns. 517, 547 en 575 van dan jaargang 1919.
994
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16 November
1921
,Zpowel in teøhuische kringen als daarbuiten wordt
hij ,voo.i•tduri9
g
devraag gesteld, welke verwachtingen iiieidaarânxnag koesteren. Voor zoo’ver de vraag in
enigeren zin geste1d wordt, kan ‘het antwoord in •het
,kort1iii4en,.”dat iiomenteel de vo,or:deelen van beton-
bo’i4win ,boofdzaak voortvloeien ‘uit cle mogelijkheid .om rnet,,wiuder geschoolde bouwvakaiheiders, dan bij
çte ,hak taen,woningen noodig zijn, den bouw tot stand
•
te br,ngen. Zonder ,deze werkkrachten van den ge-
,wonenhksteenbouw af tehouden, kan •dus door ge-bruik van beton de woniiigprod’uctie wordep opge-
,voerd. Ia
1
rbij ,kan .dan de onafhankelijkheid .van de
p ,hoogen prijs gahepden baksteen als twe,de voor-
deel genoteer,d worden.
%
Gqeft ,wen.aan ‘de vraag eohte een wijdere strak-
iilmen.zioh,rekenschap er van geven of den
.betonwoningbow al dan riet nog een ,groote ontw-ik-
ke1j in,de toukoanetwacht, dan blijkt dat het ant-
)
woqnd
1
opdie vra
4
agniet te geven is,,onder ‘deee.ont-
-,wkkeling.teein’als,onderctçetl.vaneen veel omvang-
rij 1er vdangstuk.
,0v’er
q
dit omvianigrijke vraagstuk, 1dat in ‘het kort
.ais ,, dustrialisatie van den woningbouw” betiteld
1
kn woren, een en ander te vermelden, is loel -van
dit artikel. Ik beperk mij daarbij tot hoofd,kan.
.Vorop gesteld wonde, dat hier sleQbts behandeld
,ondt de bquw vanoningen, welke in groorte hoe-
veelheclen ,steed ,vereischt worden, ‘d.i. dus in hoofd-
zaak de volkewonipg en 4e kl.eire miiddenstarids-
-yqin’gin die groote ‘stad.
Geschiedenis véôr 1914.
Als Ipen ‘in het kort nagaat de ontwikkeling ‘van
dei woriingibonw in ide laatste 3
a
4 eeuwen, ‘dan valt
het yoigende te constateeran:
.
:
de .hp’uw is in hoofdzaak .gehaeard gebleven op dezelfde technieken. Hoofdtinaterialen: ‘baksteen voor de muren, hout voor vloeren, ramen en ‘deuren. Alleen
in de dakoostructie kwam eeuige wjzi,g’ing, doordat
.het paen iak yeelal vervan,ige’n wad door het platte
hnutcemint of ‘mastick dak.
• Topasing van ii zerconstructies eerst en ‘betoncon-
structies latbr, ,welke in de 19e en 20e eeuw achtereen-
v’plgenis bij dan utiliiteitsbouw in al aljn vormen zoo’n
oèrwcgende roil ingen spelen, vindt bij dan woning-
bo nit ,plats.
1n den ealrijfsvorm treedt geen -wijziging in.
Al mogen -in het eind der 19e en begin 20e eeuw en-
jçale boi,aw&r cens ‘een 100-tal woningen tegelijk ge-
beuwid hebben, het organisatorisch karakter -blijft
,yerwegend dat van het klein-bedrijf. D,e timmermans-
baas lidt dit nu renals in ‘dan renadssancetijd. Ge-
buik yen etensclappe)ij,k meer igsohool.e krachten
oit niet
vioor;
da woningbouw onidrgaat tot v66r
den o9r]og niet ‘de invloeden, welke in ‘zoo tal vani
indnsf,rieele en banidelsondernemingen leidded in de
riofiiin
é
vn ontwikkeling
naar
groot-bedrjfs-vormen
akverdeeJiiig onder de leiçinide prsonen en –
speadaljering in onder deelen;
de ,woningri.aimte wordt voor de onderste klassen
gaan
ver
deweg
groot, gevolg ‘eenerzij’ds van het rijker
•wqrn der ma4schappij, anderzijds ‘doordat de bon-
•yers hoe langer ‘hoe meer Wat men noemt uit den buw allen uit Wisten te halen. Dit laatste echter ten
kote van de kwaliteit. Deze daalde zaozeei, dat vn
overeidsvege door middel der bogwverprdeningen
grenen gesteld ‘moesten worden;
de achteruitgang van de kwpliteit vindt o,w-
zijn oorzaak in den achteruitgang van het handwerk.
War d wonipgbouw in tegenstelling met zoo tal van
anicleLe producten nog voor een belangrijk deel hand-
werksproduct is (al hët metselwerk o.a.) en het hand-
product sedert den gildetijd regelmatig in kwaliteit
daalde, draagt de kwaliteit der woniingconstructie
hiervan noodzakelijk de ,gevp’lgen.
We zien dus zoowel in techniek als in organisatie een belangrijke afwijking met hetgeen bij het over-
groote deel van andere producten valt waar te nemen’.
In plaats van een steeds ‘beter worden.d en in het
algemeen goedkooper woaiden.d machinaal product, als
gevolg ‘van een hand in ‘hand gaande ontwikkeling van
techniek en bedrijfsorganisatie in stijgende lijn, zien
we in den woningbouw een ontwikkeling, ielke in
teohnischen zijn in hoofdzaak dalend ‘genoemd moet
worden.
Aldus de gang van zaken tot Augustus 1914.
‘Ingrjpende verandering door dec oorlog.
Met den oorlog komt, zooals bij tal van artikelen
de groote prijsstijging van het. woningproduct. De
hieruit ontstane moeilijkheden zijn echter van een
omvang en een aard als vermoedelijk bij geen enkel
ander product het geval is. De woning is, beoordeeld
naar haar belang voor de maatschappij, bijna op één
lijn te stellen met de eerste levensbehoeften (graan,
kleeran enz.). Wel kan men redeneeren, dat gemis aan
woning voor ‘den betrokkene nog geen levenskwestie
is, omdat hij immers bij anderen kan gaan inwonen,
,maar welke gevolgen dit heeft, indien, het euvel op groote schaal aan iden dag treedt, blijkt reeds thans
duidelijk. –
Daarbij komt nog de-ze bijzonderheid, ‘dat bij’v. voed-
sel en kleeren eenerzijds bij groots rvraag binnen af-
zienbaren tijd in voldoende kwantiteit geproduceerd
kunnen worden, terwijl anderzijds ‘dergelijke artikélen
in korten tijd verbruikt worden, waardoor een te
hooge aanschaffingsprijs geen gevolgen voor langen
duur geeft. Met de woning is ‘dit net andersom. De pro’ductie vordert veel meer tijd, terwijl de periode
gedurende welke de -woning haar ‘dienst moet doen,
wel 50 1 100 jaar bedraagt; Gedurende al dien tijd dus
‘drukt een hoog bouwbedrag op de ‘exploitatie, waar-
van de kosten verre boven de te vragen huur uitgaan.
Het gevolg hiervan moet dus zijn: òf hooge overheids-
bijdragen op ‘de huren bf nog grooter vermindering
van kwaliteit. Aan de overhei’dsbijdraigen komt echter
een eind, terwijl een verdere Jcwaliteitsverniiidiering,
afgezien nog van de bezwaren, welke daaruit voor de ‘bewoning voortvloeien, tot zoo a’bnormaal hooge af-
schrijvings- en onderhoudskosten moet leiden, dat de
verlaging van het huurcijfer weer grootendeels te niet
• gedaan wordt.
Uitweg noodzakelijk. Niet te vinden in opheffing
van het ambacht.
Er moet dus een uitweg gezooht worden. Er zijn er
die erop speculenren ‘dat het ambacht, meer speciaal
het -metselaars- en timmermansvak, gaandeweg weer
omhoog gebracht kan ‘worden. Zij zullen bedrogen uit-
komen. Het mag ‘denkbaar zijn, ‘dat het peil van het
werk iets omhoog gebracht kan worden, een opvoering
in werkelijk he’teekenende mate is ondenkbaar. Toch
zou dit noodig ‘zijn om in financieel opzicht een eeniijgs-
zins beteek-enende vermindering -van kosten, zich af-
spiegelende in minder afschrijving en onderhoud, te weeg te kunnen brengen. Het is bovendien de vraag
of ‘de bouwkosten en ‘daarmede de annuïteit niet nog
omhoog zouden gaan. Er zou toch meer materiaal –
noocliig zijn (zwaarder houtafmetingen bijv.) en de be-
tere kwaliteit handwerk zou nagenoeg zeker bedui-
dend meer arbeidsuren vei-gen. De bonen zouden dus
heel sterk moeten dalen en de arbeiidslust belangrijk
verrneer’deren om de hoogere ‘kwaliteit werk tegen
minder kosten te krijgen. Maar afgezien hiervan is
een dergelijke gedachtengang te veel in strijd met de
ontwikkeling, welke wij överai om ons heen waar-
nemen.
De oude bouwmethode geeft bovendien slechts wei-
nig ‘kansen tot verdere ontwikkeling meer. Zij lijkt
om zoo te zeggen haast uitgestudeerd en men zal dus naar nieuwe wegen moeten ‘zoeken, om op den duu,r
te kennen komen waar men wezen wil, d.w.z. den
bouw van bij de exploitatie zich zelf bedruiipende wo-
ningen.
Bij
het zneken van die nieuwe wegen doet
men dan verstandig de meest natuurlijke te zoeken,
dat wil in dit geval zeggen, zooveel mogelijk aanslu.i-
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
..
995:ij
ting te zoeken bij, datgene wat om ons heen in alle
andere takken ‘van nijivei,haid ‘valt waar te’ nemen.
Geïndustrialiseerde woningbouw.
Men komt dan tot een ‘zoogenaamden geïndustria’Jji-
seerden woningbouj’w, waaronder te ‘verstaan een
wo-
ningbou,w, welke in tegenstelling met den’ ouden klein-
bedrijfsv’orm in tedhndsh.en en organis’ato:risohen zin
meer het karakter der industriëele g’rootbedrijven aan-
neemt. Om daartoe te komen, moet een geheel ontwik-
kelingsproces doorgemaakt orden, waarvoor jaren
noodig zijn. Er zal daarbij nooit een moment komen,
waarop men een juiste vergelijking kan trekken tas-
sohen de kosten van het geïii,dustrialiseerde wo’ning-
product – om het
Wo
nu maar te noemen – en het
orude (in hoo€dzaak) handwerkaproduct. Bij geen na-der arrtikel heeft men de vergelijking ooit zoo kunnen
stellen, de ontwikkelingstijd is daarvoor te lang. Zelfs
‘zal in den aanvang van het proces het oude ‘handwerks-
product liet in den regel in prijs nog wel winnen van
liet product, waarbij de eerste pogingen tot meer mo-derne werkwijze worden toegepast. Hierin ligt bij het
woningbouwvraagstuk thans weer een eigenaardie
moeilijkheid, ‘welke in het bijzonder in on land na’ar
voren komt. Gaat de ontwikkeling van productie-
systeem ibij andere artikelen gewdonlijk ‘biiit’eii het
ig van ‘de ‘rnaatsohappi, hiar gang, bij ‘den woning-
bouw is dit anders. Hier ‘wordt ‘in letterlijken en fi-
guurljken zin aan den weg gètiimm’erd, terwijl de
noodzakelijkheid van ingrijpende overheidsbemoeienis
in de laatste jaren’ (men kan dit goed- of îkeuren,
daarover gaat het thans niet), in öns landje in het
bijzonder, het woningproductie-vraagstuk midden in
de politieke arena gebraoht heeft. Dit staat eèfn rusti-
ge ontwikkeling van het bouwbedrijf ‘in bovenstaaai-
den ria in den weg. Welke rol de politiek daarbij
speelt, blijkt o.a. hieruit, dat zelfs ‘dagbladen, wiér
redacteuren gewoonlijk ‘voor de ontwikkeling
v
:
an
groothandel en grootinciustriie in ‘de bros springen,
zich terughoudend to’onen, zoo’dra zij over onderwer-
pen betreff end de ontw’ikkeling van het woningbouw-
bedrijf schrijven. Politiek vartroebelt dan çl’e ‘helder-
heid van inzicht.
Is ‘de weg naar een geïndustrialiseerd woniingp’ro-
duct dus een lange en een moeilijke, niettemin is•
cle’ze in de laatste jaren bijna onopgemerkt; als nood-
zakelijk gevolg van ‘d’e toestanden, reeds ‘betreden, zoo-
wel. bij ons, als in 1d6 omiringe.nde landen (Duitsekland
en Engeland):
De verschijnselen, ‘welke tot deze moering aanlei-
ding gevbn, aullen’ elk op zichzelf lietohouwd ‘v’iij
onbeteekenend lijken, maar te zam geno’niei en on-
derling met elkaar in verband geliraalat, wjen zij er
op, dat het b&awvaik zich ônniiskenbaa,t aan liet los-
ma.km is van den v
‘vorm an uitsluitend klein-bedrijf,
waarin het zich tot dusver ‘bevond.’ in het kort komen
diie verschijnselen op’ het volgende neer.’
Blok bouw.
le. In de plaats van ‘den bouw van enkele panden
tegelijk, gelijk, tot v66r 1914 gebruikelijk, is op groote
schaal ‘de blokbouw gekomen. Als ‘gevolg hiervan
heeft naast iden kleinbouw.er, ‘de ‘kanndmer zijn in-
trede in het woningbouw’vdk gedaan: Onder dezè aan-
nemers ‘zijn er thans •meerderu, die izich tot ‘dusver
bezig hielden met ‘de uitvoering ‘van groote wei-ken,
buiten het terrein van den woningbouw gêleg’e. Zij
brengen gaanjdmweg op het woninçbo’uwvak ‘ôvei dat-
gene,’ wat organisatorisch en techni’soh ‘tôeassing
vond bij ‘andere groote werkén.’ Om’ enk’elè kTei.n’e
voorbeelden te noernm: zij gebrinkeji o
,
m’dkibeid te be-
sparen machinale hijs’chw’eiktuie, machinaaY gedre-
ven mortelmolemi, trns’pôrtmateriee1 enz., hetgen de
kleinbouwers ri&h in liet algemeen niet veroorldven
kunnen, omdat äè opzet en omvang ‘van hün ‘werk daar-
toe méestal te klein zijn, terwijl ‘omekeerd de zieèsten
van hen ‘dooi gebrek aan routine oli gr’ote’ werken’ te
behandéin, geen gelegenheid hb’dddh bxn te ,zieb langs
.*
–
..
–
.’
welke wegen op den duur het bedrijf tot ontwikkeling
gebracht wordt.
Van belang ‘is ‘dus ‘vooral ‘dat in ‘de ‘bouwwereld
nieuw bloed onder de uitvoer’ders gekomen is. Ter-
loops
zij
hierbij opgemerkt, dat ook on’der de bouwers
lieden zijn, diie de zaak grooter bezien. Hetlis er hier
natuurlijk niet om te ‘doen, om een scherpe ljii tus-
scihen bouwers en groote aannemers te trekken’.
Continubedrjjf.
2e. Geheel naast de genoemde ontwikkeling ziet
men hier en daar een ontwikkeling naar het continu-
bedrijf heen, ‘d.w.z. een bedrijf dat zich er zooveel mo-
gelijk ôp richt, om jaren achtereen, zonder tusachen-
poozen woningen te bouwen en dan bij voorkeur tot
een groot complex te zamen. Hierdoor on:tstaat de
mogelijkheid, om met succes een nieuwe werkorgani-
setje in practijk te brengen, welke zich om. uit in cle
wijze, waarop ‘het materialen-transport wordt inge-
‘rioh’t,’in het op gunstige tijdstippen inkoopen van ma-
terialen in het groot, in het beheer ‘van vaste maga-
zijnen, in de opleiding van en in het zooveel mogelijk
binden van goede arbeidskrachten enz.
Nieuwe bouwwijzen.
3e. In Nederla,nd ,zoowel als in het buitenland,
worden’ ontelbare pogingen gedaan om naast de tot
dass’ver in zwang zijnde bouwmethb’den nieuwe in pra,c-
lijk te. brengen. Het oveogroote deel hiervan zijn cru-
eis-producten, welke in den regel even snel weer ,ver-
dwijnen als zij
zijn
ontstaan. In Duitschland zijn o.m.
onder den invloed van bran’dstofgebrek twee jaar ge-
leden ‘vele zoogenaa.mde ,,sparsame Bauweisen’ in
zwang gekomen, waavan een verlaging ‘van bouws6m
‘verwacht werd. Ook in Nederland zijn de zooigenaam-
de uitvin’dingen van nieuwe bouwsystemen, waarvan
er vele op het gebied van betonbouw liggen, legi6.
Afgezien nu van ‘de verdienste, welke sommige dezer
systemen hebben, is van ‘deze vindingen op ‘zichzelf
weinig nut voor de toekomst te verwachten. Daarvoor
moeten zij eerst een tijdlang aan ‘de praotijk getoetst
worden, alvorens zij op eeni,gssins beteekenende schaal ‘met succes toegepast kunnen worden. Het
gaat er bovendien in ‘den regel minder om, door de
een of andere vinding tot een wat andere constructie
van een muur, een vloer of een ‘dak te komen, dan wel
om door een bete’ren opzet van het werk tot ecoi:iormi-
scher resultaten te komen. ‘Na ko’rten tijd hoort uinén
dan ook’van de meesto ‘v’ind’iugen niet meer.
Van belang ‘zijn daarom diie enkele bouwtehnieken,
welke zich leenen om ‘door krachtige bouwonderne-
niinge’n tot ontwikkeling te worden gebracht en waar-
van verwacht kan worden, dat haar toepassing gaan-
deweg tot een won’ingproiduct ‘zal leiden, ‘dat goed-
kooper is dan en van minstens even goede kwaliteiten
al’s ‘de woning volgens oude beproefde methodes tot
stand gebraclit. Dergelijke .bouwtechni’ekein
zijn
in den
regel geen nieuwe, zij zijn geen incidenteele uitvin-
dingen. Gewoonlijk
zijn
‘zij reeds jaren lang ‘bij andere
bouwwerken ‘dan ‘den woningbouw, welke technisch
achterlijk is, in zwang. Dit verhoogt haar waarde, zij
hebben de proef van ‘de practijk ‘dan grootendeels
reeds doorstaan. In hoofdzaak liggen de hier bedoelde
bouwmetihoden op het gebied van ijzer en beton,bou,w
en wel naar ‘vi.ij u’iteenloopende stelsels.
i)
TI1’eer wetenschappelijke bedrijfsleiding.
4e. De hooge bonen in ‘het ‘bouw’va.k l.ehben, ook
in ons land, het vraagstuk van een meer oddelige
ben)ltting van ‘de arbeidskrachten on’er de andcht
gebracht. Taylor en Gilbreth zijn in de iboasyereld
geen onbekende namen meer. Op een bijeenkomst ‘vin
‘den Bond van Grondeigenaren en Bo’nwkundigen werd
1)
Ook ‘in ons laad wordt kier en daar op gebied van
betoawoniingbouw op verontrustende
wijze
geliefhebberd.
Dit is vooral ook bedenkelijk omdat de tegenvallers, welke
niet uit kunnen blijven, ook de erustige ondernemingen
bij het publiek in cliscrediet zullen brengen.
996
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16 November 1921
kort ‘geleden ‘dit ivraagstu1k ter tafel gebracht. Inmiid-
dels aijn ook alle toepassingen van een Taylor-stelsel
slechts denkbaar bij een groot ‘min of meer continu-werkend ibecllijf. Kan een juist inzicht in dergelijke
zaken, welke behalve practij’k ook wetenschappelijke
kennis ei.sohen, niet van den klein-bouwer verwacht
worden, het zou ‘hem bovendiiein in ide ps’actijk oo’k on-
mogelijik vallen het nut ervan te trekken, zonder zich
zelf schade to berokkenen. De kosten welke hij aan
proefnemingen en eerste loepassingen zou moeten be-
steden, zullen ‘veelal zijn krachten -te -boven gaan en
mochten zij tot eeniig succes leiden, dan zullen zijn
talrijke concurrenten er ‘wel voor zorgen, dat de be-
trokken werklieden kern spoedig ontnomen worden.
D.at uit de Taylorsche gedacihtenwereld voor het bouw-
vak wel cenig profijt te trekken ‘valt, indien zonder
to ‘veel getheoretiiseer en niet veel pactischen zin te
werk wordt gegaan, tstaait ‘want ‘voor ieder, diie zijn
oogen -op een ‘bouwwcrk open zet. Maar ‘evenzeer staat
vast, dat het bouwbedrijf eerst eenige stappen iiooger
opgevoerd moet worden, a]Jvorens een ‘plan bereikt is,
waarop in Taylorschen zin ‘vruchtd.ragen’d werk ver-
richst kan worden.
Ontwikkeling naar groot bedrijf.
Beschouwt men nu nader hetgeen in de hiervôôr
genoemde vier rubri-eiken korte1’inigs is atngeduii’d, idan
valt te constateer-en, idat elk punt op zieih zelf niet van
zoo’veeil ‘beteeikenis is ‘dat hieruit een opos’sing van
het ‘vraagstuk: goedikoopeir bouw ‘zonder prijsgeving van dcwaliteitseisciheio,, te ‘wachten is. Maar wel kan
gezegd worden, idat alles te zanien genomen en met
elkaar in verband gebracht, positief wijst op een nieu.
wen koers. Een ontwikkeling van klein- naar grootibe-
drijf bij ‘den woningihouw is momenteel in gang, zij
‘t nog in het allereerste stadium en nog zeer gebrek-
kig. Maar iinid’ien men ziet in hoe weinig jaren deze
ommekeer, ni’ettegenstaan’cle g’roorte moeilijkheclein to-t
stand kwam, is er aanleiding niet te .pesaiimiistiisch
voo’r de toekomst te ‘zijn en het vnaagstuk om tot een
weer reniclaibele ‘solide gebouwde rvolikswouiinig te ko-
men, niet als een ‘voor ‘de eeuwigheid onoploshaaT pro-
bleem te gaan zien. Men late zich ‘ook niet v-ain cie
wijs brengen idoor t-ij’deijken terugkeer, welke als ge-
volg ‘van politieke invloeden ‘wellicht, waaraan het
woniirugvzaagstuk onJderka’vig is, ‘kan plaats vinden. Een dergelijke nooidzakelijko ontw’iikkelirig raakt
op
den duur
niet ‘door zulke invloeden uit haar koers.
Evenmin rake men in twijfel door het feit, dat u’it
den aard ider zaak- vooreerst de fiinancieele resultaten
‘niet groot zullen zijn. Zooals reeds gezegd, geldt het
hier een proces, dat den tijd tot ontwikkeling moe-t
hebben..’ Bij,. -geen ‘enkel product is ‘cle overgang van
klein han’dwerhsibed’rijf tot industrieel ‘g-rootibedrijf
kortstondiig geweest. Steeds ‘heeft in iden ‘aanvang
elke poging om tot een meer inidustrieele werkwijze
over te gaan een karden dobber gehad.
Als slot o’p ideze beschouwingen omtrent de OfltW-]ik-
keliing in het bouwbedrijf, lijkt een concrete vraag op
Mair plaats. In Engeland en meer rvolimaakt in Ame-
rika worden woninigbouwsystemen in toepassing ge-
bracht, waarbij de woningen uit ijzeren geraamten
met gebetonneerde netwer-ken bespan-nen,-, worden op-
getrokken. Dergelijke stelsel’s leenen ,zicih goed voor machinaal inassawerk.- De te stellen vraag luidt nu of
het voor sommige Hollandsohe industrieën niet zou
bonen pogingen ‘in het ‘werk te -stellen om in deze
ricihtiin.g van woningbouw iets te ondernemen. De slap-te in menig bedrijf kan toch langdurig worden.
De vraiag naar woningen idaaTentegen zal jaren aan-
houden.’ Het moet iets waard
zijn
na te gaan of het
kapitaal in de fabriek vastgelegd
;
niet rendabel te
houden is ‘door op woningihouwigebied een nieuwen
afzet te zoeken.
Ir. A.
PLTE.
EEN- TWEEDE DUITSCHE ELECTRO-
MONTAAN-TRUST.
III.
2. De uitbreiding met de wagonbouw-branche; de
transactie LinIe-Ho fmann.
Slechts enkele -maand-en war-en sindsdien verloopen,
toen men – in Februari
191 – –
de eerste berichten
vernam, volgens welke de AEG een nieuwe ‘schrede
had gedaan tot -aansluiting bij -een onderneming, die
een leidede plaats innam -in een afzonderlijke tak
van industrie: den wagoubo-uw, n.J. -de
LinIe-Hof
–
man.n-Werke A. G. te Breslau.
Deze -stap -was het, die
vervolgens de on.middeljke ‘aanleiding bracht ‘tot om-
zetting ‘van.het AEG-oonce,rin in -een -electro’montaan-
trust. – – –
‘Eenige mededeeuingen om-trein-t -di-t nieuwe lid van
het concern zijn in dit verband- niet overbodig: Deze
maatschappij (welker officieele naam -tot
1917
nog
verder luid-‘de: Breslauer A. G. für Eisenbahnwagen-, Lokomotiv- und Maschin-enbau) kan terugzien op een
reeds vijftigjarig bestaan, -daar zij werd opgerich-t op
den 30sten Maart
1871
met een kapitaal van
M. 2.880.000.
Inmiddels werd di-t reeds in het volgen-
de jaar verhoogd -tot M. 4.110.000. Bij het, einde van
1919
bedroeg het kapitaal der maatschappij no
slechts M. 16.000.000 gewone en M. 3.300.000 4Y2 pOt.
preferente aa-ndeelen, welke laatste in
1897
waren uit-
gegeven tot verschaffing van -de middelen voor den
bouw van een nieuwe machinefabriek, en v-oorts
M. 16.400.000 obliga-tiën. De fabrieken der onderne-
ming lig-gen ten Westen van Breslau (Mochbern,
Pöpelwitz); filialen te Köln-Eh-renfeld en Köln-Mün-
gersdorf. De beide laatste bestaan uit de bezittingen
der tegen einde
1917
-overgenomen Waggonfabrik
A. G. vormals P. Herbr-a-nd, wel-ker geheele -aand-eelen-
kapitaal van M. 3.600.000 door Linke-Hofmann werd
verkregen door middel van omwisseling der aandee-
len. Bovendien bezit de maatschappij -de M. 3.000.000
aandeelen der Eisenbahnmateri-al-Leiha.nstalt A. G. te
‘Berlijn; eveneens door omwisseling van -aandeelen
was in
1912
de Waggonfa-brik Qebr. Hofman-n & Co.
overgenomen. De maatschappij vervaardigt personen-,
goederen- en t-ramwagens. De jaarlijksche productie bedroeg ongeveer 1500 personen- en 6000 .goedren-
wagens, alsmede 300 zware locomotieven. In de laatste
jaren was men ook begonnen met de fabricatie van
electrische locomotieven. Het fei’t, -dat Li-nke-Hof-
rnann -de voornaamste Duitsche wagonfabriek was en
de AEG zich sterk op de productie’van locomotieven
1
ha-d toegelegd; evenals -dat zij een van zelfspreken-d
belang hebben møest bij den bouw van tramwagens,
voorts de – omstandigheid, dat zoo -al niet de electri-
ficatie der groote spoorljnen, dan toch die van vele
locale lijnen is -te verwachten, heeft zeker een beslis-
senden invloed uitgeoefend bij de besluiten -der AEG,
-die streefde naar inwendige cousoli-d-ait-ie en uitbrei-
ding der zaken ook in het eigen 1-and.
Inmiddels moet men ook niet over het hoofd zien,
-da-t Linke-Hoifmaitn zich eerst in Augustus
1920
had
aangesloten bij een -der voornaamste Duitsche bruin-
kolen-ondernemingen, welke bovendien beschikte over
groote ijzergieterjen en constriictiewerkpl-a-atsen, n.l.
der
A.-0. La.uchhansmer, Riesa-Lauchha.m-nver,
en al-
dus was medegegaati in het algemeene streven naar
onafhankelijkheid ten opzichte van de benoodigde
grondstoffen.
Deze maatschappij, welker kapitaal v66r de -aan-
sluiting bij Linke-Hofmann M.
25
millioen bedroeg,
bezit mijnen en fabrieken -te Lauchh’ammer, Riesa,
Gröditz, Burgh-ammer en T-orgau en had nagenoeg
700
beambten en
7000
arbeiders in dienst. Zij ver-
tegenwoo-rd-igt op zichzelve een ,,rverbmndiing van
bruinkolen, staal, electniciteiit en afgewerkte arti-
kelen” en produceert ongeveer
250.000
ton staal.
Deze ondeineming kan dus ook voor de grondstof-
fenvoorziening van de AEG van zeer groot belang
zijn. De toetreding van de Linke-Hofmannwerke be-
teekeide in verband met het ‘vorenstaande niet slechts
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
997
een verdere schrede op den weg der horizontale con-
centratie – aansluiting van een industrieele onder.
neming bij een andere gelijksoortige -, doch ook
op dien van de verticale.
Terwijl de meeste •aaneen.sluitingen, die hierboven
werden vermeld, tot stand kwamen door omwisseling
van aandeelen, was zulks bij het verkrijgen van den
overwegenden invloed door Linke-Rofmann bij Lauch-
hainmer niet het geval geweest. Eerstgenoemde firma
schijnt zich n.l. dezen invloed te hebben verworven
deels door aankoop van aandeelen op de open markt,
deels door overname van een op M. 8,5 â 9 millioen getaxeerden post dezer ‘aandeelen van den Boheem-
schen kolen-industrieel Weinmanu te Aussig. Ook
zou instemming zijn verkregen van de zijde der Dresd-ner Bank, die tevoren bij Lauchhammer een zeer groo-
ten invloed bezat. In verband met deze transactie
ging Linke-Hofmann over tot een verdere kapitaals-
verhooging van M. 32 tot M. 64 millioen, terwijl
tevens M. 25 millioen nieuwe 434 pOt. obligatiën
werden uitgegeven. Een deel der daarmede verkregen
nieuwe middelen diende tot betaling van den koop-
prijs voor een andere onderneming, de
F’üllner Werice
ie Warrnbrunn,
een machinefabriek, die eenige maan-
den te voren in het bezit van Linke-Hofmann was
overgegaan.
Toen, nu de belangengemeenschap AEG—Linke-
llofmann tot stand kwam, geschiedde zulks doordien
elk der beide firma’s M. 30.000.000 nieuwe aandeelen
van de iandere overnam.
Daarbij werd de waardeverhouding AEG: Linke-
Hofmann bepaald op 2 : 3 en het verschil in waarde
door de AEG in contanten bijbetaald. De Linke-Hof-
mann-Werke verhoogden het kapitaal, .dat eerst kort
geleden, zooals vermeld van M. 32 op M. 64 millioen
was gebracht, nu tot M. 120 millioen; M. 30 millioen
gingen over aan de AEG, van de resteerende M. 26
millioen werden den aandeelhouders M. 16 millioen
aangeboden tot den koers van 200 pOt. in verhoia-
ding van 1 : 4, ide daarna overblijvende M. 10 millioen
werden door een bank-consortium ,,volgens overeen-
komst met de maatschappij voor eigen rekening
verkocht”. Door dit consortium, werden tevens
M. 30.000.000 5 pOt.-obligatiën der Linke-Hofmann-
Werke overgenomen.
i)
3.
Verdere financieele maatregelen.
Reeds de doorvoering van deze transactie had een
nieuwe kapitaalsuitbreiding van de AEG nooidig ge-
maakt; zij vond evenwel plaats in veel grooteren om-
vang dan hiieriniede oivereenicwaim, daar .de AEG haar
kapitaal, tot dnsverre bedirageude M. 300 mili. gewone
en M. 250 miii. preferente aan’deelen, verhoogde met
niet minder dan M. 50 millioen gewone en M. 250
millioen preferente aandeelen, waardoor het in totaal
werd gebracht op M. 850 millioen. Van de M. 50 mii-
lioen nieuwe gewone aandeelen waren voor de Linke-
Hofmann-transactie M. 30 millioen noodig; de andere
M. 20 millioen werden vast overgenomen door ,,on-
dernemingen welke tot de AEG in nauwe relatie
1)
De groep AEG-Linke-Uofmann, die in het nieuwe
electromontaanconcer.n een groep op zichzelf schijnt te
vormen, bleef ook verder op het •gebied van den wagon-
bouw in actie.
Zoo
kwam de laatste dagen in de pers het
bericht voor, dat deze combinatie door bezit van de meer-
derheid der aaiideelen de Kommanditgeseilschaft Goossens,
Lochner & Co., Brand bij Aken, en het Rhein. Waggon-
kontor Rud. Lochner & Co. in de belangengemeensohap op wagonbouwgebied heeft betrokken. Voorts werd de fabriek
Hennigsdorf van de AEG door de .groep omgezet in een
afzonderlijke A.-G., met een kapitaal van M. 50.000.000,
waarin ook de A.-G. Lauclihammer voor een groot bedrag
zal deelnemen. De fabriek Rennigsdorf zal worden uitge-
breid tot een technisch op de grootste hoogte staand staal-
en waiswerk, en daardoor aan het concern grootere zelf-
stan4igheid iverleenen met betrekking to.t de benoodigd
grondstof fen ijzer en staal, die steeds moeilijker te verkrij-
gen werden. Men ziet dus, dat de logische ontwikkeling
van den economisehen uitbouw van ihet concern zich voort-
zet: deze leidt tot versterking van de grondstoffen- en tus-
schenproducten-basis.
staan”. De emissie vnu preferente nandeelen diende
tot bestrijding van de geldelijke kosten der transac-
tie met Linke-Hofmann en tot verdere versterking
der bedrij±smiddelen, voornamelijk tot bevordering der
zaken met het buitenland. Van deze preferente aan-deelen ,,B”, die recht hebben op een preferent divi-
dend van 5 pOt. en een super-dividend van
1/
pOt.
voor elk procent, dat de gewone aanideelen boven
10 pOt. ontvangen (een in Duitschianid tot dusverre
weinig of niet gebruikelijk, in Holland welbekend
type), nam het consortium der AEG M. 150 millioen
over voor introductie ter beurze, terwijl de resteeren-
de M. 100 millioen voor dochter-ondernemingen wer-
den gereserveerd. Deze preferente aandeelen zijn van
1925 •af te ellen ‘tijde aflosbaar tot den koers van
115 pOt.. Deze nieuwe kapitaalsverhooging werd in
den kring der bezitters van oude gewone aandeelen
niet met onvea,deelden bijval begroet, niet zoozeer om-
dat zij nu nog M. 500 millioen praferente aandeelen vddr zich kregen, die een aanmerkelijk bedrag voor het primaire dividend zullen vereischen, doch voor-
namelijk omdat zij weder geen voorkeursrecht op
nieuwe gewone aandeelen konden uitoefenen.
Daartegenover scheen het slechts een magere scha-
deloosstelling, dat de gewone aandeelen in verband
met het overwegende bedrag der preferente nandee-len van toen af een drievoudig stemrecht verkregen.
Ook dodr deze bepaling had de AEG gebroken met
een systeem, dat in den laatsten tijd in Duitschland
gewoon was geworden: n.l. den ouden aandeelhouders
practisch ,ail.e rechten te ontnemen door uitgifte van
preferente aandeelen met meervoudig stemrecht,
zulks naar aanleiding van werkelijk bestaand of
slechts aangenomen gevaar voor overgang iii buiten-
landsch bezit.
Terecht schreef het ,,Berliner Tageblatt”: ,,Het
tempo waarin de AEG haar kapitaal verhoogt en de
afmetingen, welke de daarbij betrokken transacties
aannemen, moeten zelfs in dezen tijd van kapitaals-nood bewondering en verwondering wekken.” In de
algemeene vergadering, welke omtrent deze kapitaals-
uitbreiding had te beslissen, werden evenwel deze
transacties op zeer redelijke gronden verdedigd. ,,Do
stijging van de balanstelling van 1919 op 1920, die
in werkelijkheid nog kleiner is dan de toename der
feitelijke spanning bij de onderneming – want de
voorrnen zijn uiterst conservatief gewaardeerd –
wordt slechts gedeeltelijk gecompenseerd door de in
die periode plaats gevonden hebbende kapitaalsver-
hoogingen. Het tegoed bij banken der AEG is zeer
sterk, op den balansdatum zelfs tot M. 26 millioen ge-
slonken, men heeft voorts zijn toevlucht moeten ne-
men tot de dochter-ondernemingen, welker positie
volgens aloud gebruik
bij
de AEG buitengewoon liquide
‘as gehouden, een nieuwe töestand, die geenszins
beantwoordt aan de wenschen van het Bestuur. Men
wil den dochtermaatschappijen hare bewegingsvrijheid
teruggeven om ook, niettegenstaande de zeer goede betrekkingen tot de banken, niet aangewezen te zijn
op hun crediet. Ook de wederopbouw der zaken in
het buitenland vereischrt aanzienlijke middelen. . .
Daarmede was ook de doorde ,,Prankfurter Zeitung”
gestelde vraag beantwoord ,,of de AEG werkelijk een
beroep doet op de markt ten gevolge van werkelijk bestaande en duidelijk gebleken behoefte of dat zij
slechts haudelt uit onzekere gevoelens, volgens een niet geheel omljnd programma” en tevens werd ge-
tracht de vraag te beantwoorden, of wederopbouw
der zaken in het buitenland mogelijk is oiet de nieu-
we middelen, die slechts in papier-Marken kunnen
worden verkregen: ,,(Weliswaar) klinkt het zeer
vreemd, dit te willen volbrengen met onze -valuta. Het
is echter slechts schijnbaar zoo, want het gaat in
hoofdzaak daarom, de mogelijkheid van credietverlee-
ning bij leveringen naar het buitenland te garau.
deeren. Hiertegen nu bestaan geen bezwaren, ook niet
zoolang onze valuta zoo slecht staat als thans.” Dien-
overeenkomstig werden de voorstellen van het Be-
stuur aangenomen, en is de AEG de Duitsche maat-
1
ECONOMISCH-STATITÏSCHE B*.RICHTEN
16 November 1921
sliapij geworden met het grootste aandeelen-
kajiitai.
4. De afsltiling de overeenkqnssten AEG-Krupp-
Rheiaetall Wolf f.
Dat de AEG bij deze transacties wel degelijk, een
bepaald doel voor pogen had, wand, weder slechts.
enkele maanden later, duidelijk, toen ‘verluJjclde, dat
de meermalen opgedoken en tegengesproken ge-
ruchten over een belangengemeenschap met Krupp
op waarheid berustten en dat het Bestuur der
AEG erin was geslaagd, •zeer zeker als bekroning
vaû langdurige voorbeTeidende maatregelen, in hau-
were relatie te treden tot deze machtige onderneming,
die hare kolenbasis eerst kort geleden door een be-
diijfs- en belangengemeenschap met de Gewerkschaft Vreinigte Konstantin der Grosse en de G-ewerkschaft
Vereinigte Helene und Amalia had verbreed. De brug
voor deze samenwerking vormde de Rheinische Me-
tailwaren- und Maschinenfabrik.
S
,De ,,Rheinmetall”, eertijds een concurrente van
Krupp in •de geschutfabricatie, was na den ,00rlog
ovrgegaan tot den bouw van locomotieven. Daardoor
werden ook gemeenschappelijke interessen geschapen
met de to’t’ •dusverre sterkste Duitsche locoirotief-
bouwgroep, als hoedanig sedert de belangengemeen
schap int Linke Hofmann die van de AEG kan wor
den beschouwd. De capaciteit van de Rheinmetalt
wordt aan.gegeren met 350 locomotieven pei jaar, die
va de geheele’groép de aaneensluiting met oge-
veer’ 1200. Sedeit het einde van den oorlog had deze matschappij welker technische leiding als uitstekend
wordl belhouÇvd, doch waarvan de commercieele fou-
te’ hdt te hebben gemaakt, geen dividend meer
kuen ‘uikeii en zelfs op de preferente ‘aandeelen
had zulks in deze •drie jaren niet meer kunnen ge-
schiedèn.’ Dmaatsciapij stond aldus voor fian-
cieele’ moSihjkheden de veischaffing van nieuw ka
pitat ‘oôl’ hij hai”in krei’band met de wáard
*
e’vermin-
,
dering van de M’rk diiignd ;n’oodzkélijk, sche
t
M’
niet gemalkelijk te zijn
1
Toen kwamen de ALG,
KiiJi’ ‘erV Otto Wolff met het ‘aauibod nieuwe “aiïh
deelE va’ae’maatschppij ovr te neen. Otto Wblff’
mèt”zih’redds’vroeg vain’een grootèn post ‘dz’ef
aa’ncÏeêlr{‘ ‘verzekerd hebbé. Daar de maatschappij
we’èl{t”ni’ét alletn. e fin.ncieelè, verhoudingen
t
oiieuw te regelen en deze te consolideeren, maar zich
ook voorg’oed van haar ‘nieuwe productiegebied te vei
zekeren’ wdr’d op dit aanbod ingegaan Wie hierbij
beiid’deiin’g hfte ‘AE
ee vrleéiden wie de
G en Krupp
sateegebrh heêf t, of dat het van den beginne aa
ging om dirècte onderhandelingen tussôhen de Rhei’n-
metali end nieuw beianghebbedden is tot nu toe’
niet’ beiend geworden.”
Dé nieuwe regeling der financieele verhoudingen
getiihiedt als volgt: Het kapitaal der maatschappij
w
d
r
dt verhdogd van M. 25,75 millioen tot M. 120 mii-‘
lioe; bovendien wordt het Bestuur ge’machtigd ook
n6g M:50 millioen preferente aandeelen uitte geven;
uitgifte van nog M. 50 millioen gewoneaandeeldn
binnen de eerstvolgende drie jaren ligt in het voor-nemen. Van het nieuwgeëmitteerde kapitaal neêmt
Krupp bver M. 25 millioen, de AEG en Wolff elk
M.’ 1214 millioen, de overige M. 44.250.000 worden
overgenomen door de Deutsche Bank, die hier-
van den ouden aandeelhouders van de Rheinmetail
M.’25.750.000 ter inschrijving aanbiedt (op elk oud
prefereizt of gewoon aandeel een nieuw stuk): De
Deutsclie Bank zal wel de aan haar komende overige
•aandèelen hebbe’ verrekend tegen de’groote bestaan-
de bankschuld der maatschappij. Ook zal een uitgifte
plaats” vii:iden van obligatiën, waardoor de thans on
–
geslf M. 27,5 millioen bedragende schuld
stijgen
zal
tot M. 75 millioen. Uit de groep Kiupp wden viei,
uit di ‘der AEG en Wolff elk twee personen ‘in den
R
a
d “an Commissarissen van de Rheinetall be-
n’ond,’en’dai’riede de invloed der nieuwe’gtoote be
laxî’ghbbberi’dbn’,00k voor de buitenwereld in het licht
gestld; ‘Bij de’ beslissing kwam voor’ de ‘Rheinmetall
nat itrelij1’ook de ‘mogelijkheid in aanmerking’ ‘van
K,i’4p’ e”Wolf
so,feua en ‘halffabricaten te
verkrijgen, evenals het zich vezekeren van e mede-
werking der AEG bij de te verwachtçn .electrificatie
der, spoorwegen. De aans1uting bij deze technisch en
financieel krachtig’ groepen was derhalve, voor ‘de
oÉderneming eigenlijk ,wel vanzelfsprekend. Voor de
andere deelgenooten beteekende zij een afronding van
hunne bed,r,ijen, de
3
opname van, een nieuwe belang-
rijke ondernemiijg op het gebied der afgewer1te arti-
kelen, en tevens ,de. brug, ,die van het eene groote
cqnpern werd geslagen naarandere ,en hen in
hunne, hoe’el, nog, lose,,samenvatting meer en meer
eetegenwicht 1a,at,v9r,nen ten opziçht van het even
geweldige eerst Duitsche electromontaan-concern.
Na doVoeng’,v, de ,geaiiieilijke ‘nog voo’rge-
nomea kapitaaltranscties
mi
de
kapitahsatze
van
het, eonc,ejn ,,er,, pngeveer als volgt uitzien:
K4itaat
‘
.
1
” ,u
–
wut,
,J
•
pref.
gew.
Obligaties
Reserves’
Totaal.
Maatsé’happij.
.
,Iu
rnillioenen
……….
A.E.G
500
35,Q
‘
20;’
05.
1147,
Kip
……..
—’2
24ë
3
52′
–
31′
12
40
10
173
……………
Rheinrnetall….
124
1
78
3
2d
627
..7,21.
:
560
143
2051
1348
III.” Slobschoii’ûir&:
a De”richtzng “dei oritwilcicelrivg
Wanieer me’n tÇu’ziet op de’ geheele serie van
transacties zoalse’ze in het vooigaari’de uiteengezet
zijt en tra’cht
daarin
ljepa’lde”hjnen te’ ontdekken
dan ‘.a1’111ei wel béke’n,’dat;d “— hoewel onder-.
broken – lijn der oiitwikkeling zich bewoog’in die
richtinwè1kevéi”eë’i ‘mbestkdm’eui mt’ de plkii’nen
en”beddëlinen’dér ‘AEG:
2
)
V.dn ‘de onderrialW’ voor” het – eihdproduct’ in gröotstè,olkonkeid’ uit’heMt’ zich het cocérn dooi’
tubénbed5iji,’ei en” doo’,i” ‘ oiînaifié “vaji ‘andere oièr
ijjke bi’onen voor grondstoffen beschik1ende eind
prd&it’en,”v&iv’o1g’eris ‘ok’ddo, halffâbricath ‘ver-
vaardigende onddrnemingen, meer” e”mèer .’uti’tgé-
breid. Zoo ontwikkelde zij zich tot een combinatid,
die wat ‘de branche dezer eindproducten betreft, het
Stin’nesëoncern zeker’ in – de schaduv stelt, ,wat. tus-
schenproduc’ten aangaat, daarbij nauwelijks. ten ,ach
ter staat en, ‘daar, ,waar, zij, ten, slotte, ,weliicbt achter,
blijft, in de grondstoffenv,00rziening,. eads, een ster-ke positie ,inneen t, welke zij zeer, zeker, zal iraclten
nog krachtiger ,te,maken.,e,grQep, is 41is een anderen
weggegaan, dan de’meeste gropt,e Diitsche, cpicer,ns,
der
1
laa,tste jaren;,dait de,ze,,jinder,, tot succes heeft
geleid,,zal,men, niknpen,bewe,ren. ,
‘Iiusschen dit tw,pde .jeetroniontaan,-oncern, en,he
eersle estaan een aantal betrekkingen, die voorna-
i) Voge
de laat eicen’d geev’ de”b,edageh,
war,de de
y
eserv,
q
,
n
uit l,t agio der joqgs,te emjssies.ver-
mede
,
,zijn, konden lierbijni,et,,iin aanmerking worden
geomen, daar 4ze’nbeken,,ijji.
,,,,
1′
2)
Voigensde lp,atste be,Hchten Ja 1e, agblaen ‘wil tha.ns
de
4..
d,i
44.
&enst, Tephopn-, &,Telegraphen-,
werke,,Rerjin-Schönpberg” in,,’haar ,conern oppemen.,
Zij,
is ,,en p
,
van insè,s ,,6
eii
oogtns
15
millipen mark ,Mij & ,Genet-aaudeelen eververven. De
ovcrna’n’e ‘aal ptg’ende rijz,e,
gecbie4ç:.
Dp ,Ber-
l’iner Elektj17itjftsverke had bij de laatste emzssie an de
AEGool ,ei post’va h1.20 mil1ion
,
gewone aaiee1en
overgei1om4, ,vaarn,men,e,’st1ate’r gebriiiik dacht te
mal4il. ]iais’ zal, doo’r be- dling va,i, eea hankconsor-
tiurnlk ‘iyoloden,omgeruild iii een,,
gewoon aandeel AEq
p1us
714
pOt in contanten Het ka
e
pit1′.yan,4ix,& 41.25.2.0,0.000, de reserv
der”, .ielethp,pij
LM.
2,3 .,j}lion, terwij
1
.ibovendiep
te
d
1920″e
414
1i.
7
ri1Fioen
is uitggevqn
e TnaatScbai)pij had niet steads,zeer bevre
digd ‘gtî4ikt ‘
y
en ‘
,
e
i
isf sedert,
,
eenie,,,jarei was daarin.
verl14tri’og gekocheit; ‘zij ‘is gemnteiksseerd hij een,ie doch-
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
991
II
melijk loopen over ‘de AEG en Siemens & Haiske; her-
innerd werd reeds aan de gemeenschappelijke belan-gen op het gebied der gloeilampen-industrie, evenals
aan de daaruit voortgekomene bij de Vereinigte Lau-
sitzer Glaswerke. Naast deze ,,Osram”-belangen be-
staan er nog gemeenschappelijke bij de Elektro-Trcu-
hand A. 0., die door de AEG en S. & H. te zameu
werd in het leven geroepen, evenals bij de Deutsch-
lJeberseeische Elektrizitiitsgesellschaft; bij vele groo-te werken, voornamelijk bij tramwegen, hebben beide
samengewerkt en insgelijks hebben beide belang bij
de Akkumulatorenfabrik Hagen. Of daaruit een ver-
dere en nauwere samenwerking zal volgen; of deze
samenwerking misschien ook zal leiden tot die van de
beide grootse concerns, waartoe zij behooren, blijft een
vraag. Gemeenschappelijk werken op het gebied der
electriciteit schijnt wel mogelijk, een bestendige -of
zelfs nauwere ‘samenwerking der beide electrûmon-
taanconcerns op ander gebied veel minder. Zulks
schijnt reeds dan minder waarschijnlijk, wanneer men de persoonlijkheden beschouwt, die aan het hoofd der
beide groepen staan: Dr. Walther Rathenau en Hugo
Stinnes,’ die in -opvatting omtrent het economische
leven en omtrent de maatschappij, in politieke betee-
kenis en politiek streven, de scherpste tegenstelling
doen zien: Dr. Rathenau heeft weliswaar na zijn be-
noeming tot Minister. van Wederopbouw zijne func-
tiesin het AEG-concern nedergelegd, doch dit doet
niets af aan het feit, dat dit in hooge mate zijne
creatie is en aan de verwachting, dat hij wellicht nog
eens tot dezen werkkring zal terugkeeren.
b.’ Dr: Waither Rathenau.
1)
Zoo mogen dan nog enkele woorden worden ge-‘
wijd aan de persoonlijkheid van Dr. Waither Rathe-
nau. Reeds van zijn jeugd af had hij andere idealen
gekoesterd als slechts de zoon te. willen zijnvan zijn
vader; den schepper, oprichter en leider van de AEG;
zoo leerde hij werken en eigen wegen gaan en werd
hij een man. die in geestelijke beteekenis in den besten
zin •vanhet woord den anderen groote op het gebied
der industrie, Stinnes, zeer zeker ‘in meerdere mate
overtreft dan laatstgenoemde wellicht hem in handig-t
heid -op zakelijk terrein. Hij leeft voor andere ‘idealen
dan alleen die van te willen heersehen en een .grhöt
man te zijn op het gebied der industrie. Zijne talrijke philosophische en economisch-politieke werken leg-
gen daarvan getuigenis af. Evenals hij daarin wees
op de neiging tot ,,meehaniseeren” van, onzen tijd
en zich verzette tegen ,,mechaniseering” van den
geest, zoo hebben hem ook theoretische overwegingen
en practische ervaringen gebracht tot de gedachte van een .planmatige indeeling der economie, zooveel mo-
gelijk door autonome groepen van belanghebbenden,
tot de ,,Planwirtschaft”. Zijne organisatorische talen-
ten heeft hij doèn zien,.toeu hij de grondstoffeivoor-
ziening verzorgde van Duitschland tijdens den oorlog
– op welkj langen duur men niet had gerekend –
en het grootste deel bijdroeg tot de ,,Ustelli,ing”
iran
het economische leven en tot de nieuwe orinteering
daarvan. Deze op ,,Planwirtschaft” gerichte beloeIid-
gen hebben aan de politieke overtuiging van Dr7Ra-
tenau een sterk sprekenden socialistischen grondtdon
gegeven, hoewel hij zich in politiek opzicht rekent tot
de leden van de Démocratische Partij. Resumeerende
een man, wiens
–
beteekenis ‘niet in de ‘weinige regelen –
van- een slotwoord’voldoende kan worden in het licht
gesteld en die wel geroepen schijnt in het economische
en politieke’ leven van ‘Duitschland nog een voorname
rol te spelen. – Dr, W.
MÂUTNER.
LONDENSCHE CORRESPONDENTIE.
De daling van de maric en haar in-
vloed op de, schadevergoedingslcwestie
1)
Sedert ‘dit artikel werd geschreven, is Dr:’ Rathenau
– zooals den lezers waarschijnlijk wel bekend zal zijn –
bij ‘de jongste wijziging in het Duitsche ‘Rijkskabinet als
Minister afgetreden en heet hij -‘Zijne werkzaamheden ‘bij
de AEG hervat tte hebben.
en het’ vraa’siulc der ‘internatioiilile”
schulden; Sir ‘Rob êrt Home’s ‘redé o’ijèi –
den toestand hari4elsbevieging over ‘Oc-‘ –
tober; geringe tden,’eming vâ, deposito’s;’
Sz’r C’harle” Addis” m,’éeni’ oiiër de.-
flatje.’
Onze Lo’ndensc,h eorrespoxiJdeait schrijft ‘dJd’. ’12
Nov. 1921:
It is more than ord’inarily,diffictilt at–t
1
he -moment –
ofwritin’g to ‘express ansopinion on tihe trend of’
events. On the one ‘hand, the improved -trade returns:’
on the other, no su:bstantia,l improvOment in unem-
ployment, and t-he cotton industry.; again discussig.-
organised sho-rt ‘time
T he’ week’s» fluctua’tion’.s. in’,t’he. Oer- ‘
m u n e x c h a n g .e.’hawe’ left – the pôsit-ionvery- msiclh
what’ it was: but the first feeii’ngof ‘coolness at- the’
situation is, T think, ‘beginning ‘to give -way, to a -eer:
‘tain feeling of ,uneasiness::,The idea’-t,hdt th
e
t
s
l
um
p,’
was engineered by the” German Go’vermnent. is -too”
obv’ious a ‘solution for the-man in -the’ street to ‘want –
its ‘defenders ‘in thé- City land ‘the ‘Presi,’ thoug’h”a –
powerful -blo’w has been given 4o the’ theoiy.. by.its’
contemptuous rejection-by M
r
.:J.’ M.: -‘Keynes in- he–
Manchester Gua’rdian. It . ‘is now beginning ‘ to
realised that whether idue- to pa-nic sales orto the
action ‘of the ‘German Government, the mark at,over
1000 to the pound. will make-ha’voc -with’the schedule
of Rep-arations Payments:’T-he’ journ .-
ey.of the Repa
rat,ions:Commission to Berlin is at least’ a confessicyn
of so much.. The fall in’ the’mark affects the’ situation
in- at least two ways.
In the first ‘place;’ Ft’here ere .t’he
in
-ter na’l
squ’a.b’bl:e .on’tthe dist-ribution of the”
Rep a r a t i 0_ns –
Peym’nts. This week-there bas
appeared ;tlïe . Report of ‘the British -Represen’tative’
en the’Reparations Com’mission,’ Sir John Bredlbury,r
with rega.rd to ithe attitude to ‘be’ ‘taken up on the
Loueh’eur-Rathenau «agreement.’ Up ‘to an aimo’unt’ of
1000 ‘million geld-.mar-ks ‘per annuan Germany ca’n
un-der’ ‘the Versailles .Treaty,. ‘pay,. ‘in kind ‘and be
credited un-der thegeneral Reparations Account. Any
sums paid in kind:’ above’ this a-mount must be
acounted for by the Power recaivin’g the’m, so that
ther represent ‘a -net addition to the burden ‘ whici ‘
(3ermany ineets, ‘and es such must bo’repaid by ‘the
receiving power to the other Allies. The prôposals-
w’h,ic-h Sir John makes are -as ‘followa:
The’ èxtent to which France-sihall receive’ -sums’
w’hich she must repay to the other: Allies are to be
limited to a sum of £ 200 millions gold..
The’ period ‘for which deferment’ o’f paymet’ of
such’su,rng is to be allowed -is’to1be ‘limi’ted t,o’a t
o
tal.: of’ seven’ years’
3.” ,,That
provision should «be ‘inserted ‘for»the’-‘
paymnt”by Franê”to -the general -repdrâti’on’acc’o’unt”
fröm -time”to time.’… of any .amountsn
1
hic-h’ may ‘be»
necessary to secure that the other’Allies’shail’iec’di+e
th-‘eir ‘proper proportio-ns of’th’e”am&un’t -due-fr&’-
Germany ‘under the
,
schednle of ‘-Payen.ts.”
I& other’ ‘words,’ ‘if ‘thë’.paymeit’ ofgoodtn ‘kind”
to Fiancep l’u th& anou’nts-
pa’id;in
‘ca” ito’ the”
other allies ‘ieov’e’s the last’with”a deficit, it is ‘Fr’ane” wJaich is to be asked to make up the differenc’e.’
It is ‘quite dear, ‘if Germany ‘defau-lts, :assu,niing
tihë ‘payments in- kind dtili’continue’to b made, that’
und’er”this ar-rangenent”it ‘would be imlios’ible’tfor Germany “toplacaté th most&bittef’of:,iher ene
i
x
i
i’ès.’t
For that ‘enemy would be.»bourid’ todistri-b-ute the’
monetary equi’valent of – thè pa-‘ineiato in ‘kind-to
,
the”
other ‘Allies.
1f this interpretatio’n of’thea’grèeiitent is ‘ito’hold,
therefore;.it is quite useiés&to imdgineJthat& sp’éciâl’
treaty ‘betweeu Gdrmdy and’.Fiaè:’wilp-save
,
the’
financial world from :all
ces -of
a
march to the ‘Ruhr. –
The -second matter which is affectedbyt ‘the:eo1
1000
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16
November 1921
lapee is the movement for tke cancella-
t i o n o f d eb t. The British National Committee of
the International Ohamber of Oom;merce has resolv-
ed to bring ‘before the Government the desirahility
of negotiations for the cancellation of inter-Allied
debt. Nothing is said about the reparations payments.
No doubt the easily to •be understood anxiety of
business men not to be tarred with the least sym-
pathy with the enemies or former enemies of ‘the
country accounta for this silence, but it will make
the whoie movement look absurd, ii, at the nioment
when other ‘de1bt is beiing cancelled, the reparntionis
pay’ments are to be oontinued in full f’orce, in spite
of the actual position ‘of the mark.
As regard the American debt, there is no Ido’u,bt
that any lingering illusions oix the wiilingness ‘of
America to cancel have been blown to pieces by Mr.
McKen’na”s statement en bis return from the United
State. This particular portion of our burden is not in the least likely to be lifted from our shoulders.
These are all matters of the future. 1 analyse tihem
because 1 do not believe that the renewed optimism of the last few days iis really justified. To ‘bring out
the situation fuily, ‘however, one must go into the
cluestion of the national finances.
Si’r Rober’t Horne has this week made
his promised stateme’nt. It is not a ‘very
brilliant result w’hich he ihas to convey. His original estimate was that tihere would be an agigregate sur-
plus ‘of £ 177 millions. Of this amount, £ 80 millions
would be required for ‘sinking fund and depreciation accounts, the remaining £ 97 ‘mills. was a really free
a
i
m:ount, aivailable for contingencies. The free surplus
has -vani’s’hed, and were it not for the fact ‘that the
Government has been able to save £ 20 millions else-
where, the £ 80 millions ‘wo’u}d he reduced to £ 60 mii-
lions on this head alone. But the £ 80 millions bas
alimost all •gone toe. Owing ‘to the failure of Excess
Profits Dutty, and the much greater volume ‘of repay-
ments than was anticipatd, ‘and to the further faiilure
of the 551e of Exces’s Storen to come up ‘to expectaition,
there would be a deficit of more than £ 80 millions,
wére it not for the fact that some £ 30-40 millions
is due ‘to this country for Reparations Account, main-
ly, in fact repayments for the cost of the Armies of
Occupation. The ‘mon’ey bas of course been spent in
the past, but will not now figure as an expense to
the country. –
Ano-ther small con’solation was also offered by the
Ohancel’lor. Excess Profits Duty can ibe paul by the
tender of bon’ds. The procedure, thonigih this was not
stated, seems ‘to be to cancel these bonds iby fresh’
borrowing in the market, since the bonds of course,
do not rapresent freah xnoney. As ‘this resu’lts in a
loss to the Government, represented ‘by the difference
between the aim’ount at whic’h the bond’s are received
for payment o’f taxation an’d the oriiginal aimount of
cash received for thea, a c.heck to ‘painent of excess
profits duty does not inci’ease the aimoixnt of fresk
inklbtedness ‘by ‘the volume of bohds not so coming
in. In any oase, the Government believes that it will
haive to éborrow some £ 60 millions by the end of the
year. Phis will increase floating debt, but will red’uce
other debt, so that on bal ance the dead-weight dtht
remains the same.
Unfortunately, the outlook for the next year is
blacker than for this. Sir Robert did not attempt to
disguise the blackness of the pr’ospect. Excess’ Profits
Duty will be ‘lees even than ‘this year. The trade de-
pression will aff eet the income tax y’ield ‘by lowering
the a.vera’ge earnings upon wbich so laiige a porti’on
of the tax is assested. Further, uext year’ the Amen-
oa dobt will begin to cu’t into the pudding even more
than has been the case hitherto: th’ough even this
year, as Sir Robert too’k a justifiable pride in ex-
plaining, external debt was .wiped out to the extent
of £ 80 millions, it is true, only because more was
borrowed at home. ‘
Now let us look at the Trede figures.
October
’21
compared with September
’21
linports
– . . £ 2,4
mi’l’ls. less …. 3 pOt. decline
Enports
…,,
7,1
more ….
13′
,,
increase
Re-exports ..,,
1,8
……21
October
’21
compared
,with
October,’
’20
Imports ….£
64,9 milils.
less
– . . . 43
pCt. ideellue
Exports
…. ..
50,0
,,
, .
….
45
Re-exports ..
5,8
,,
……36
This
year compared wijth last year.
Imports . .. . £
738,4
fmálls. lees ….
45
pOt. Klecline
Exports
…….
538,7
,,
,,…
48
Re-exports ..,,
108,6
……36
Oonsiderinig that there has been a contin
–
uous decline
in prices, the figuros for October are not at all bad,
so that the Premier was ‘perh’aps jus’tified in ‘beinig
optimistic in ‘his Guildlaali speech this weok. A
remarkable feature was the growth in the exports of
cotton goeds, which in quantity represent an lintrease
of 80 per cent as comparod’ to last October so far
as yarn a’nd twist are concerned, and a rise of 12 per
cent so far as piece goods are concerned. Flax and
kamp yarns, raiw wool, woellen yarns and worsted
yarns also show ‘heavy increases ‘of quantity. Coal is
140 per cent up in qua.nt’ity. Unfortuna
–
tely, other
articles still show only ‘half the .quantitr exported as compared to a year ago. We may therefore conuiude that though ‘there is a very real inprovement, it d’oes not do to exaggerate the extent to which the position
‘has recoivered.
T ‘h e b a n k i n g p os i t i o n also shows that
Depoeits are again increas’ing. In September of this
year, the volume of the nine largest clearing banks,
exclusive of the National Bank, was 1771 millions, at the end of this month the total ‘had risen to 1802
millions. Acceptances had also shown a slight rise,
from 47 to 51 millions.
The deflationist controversy shows no
signe of coming to en end. The new President of the
Ban’kers’ Institute, Sir Charles Addis, chose the sub-ject for his presidential aiddress. His conclusiön was
that we should go back to the ‘gold standard’, but
that so forced a policy of deflation as would reault in
a reduction of the world’s raw material supplies
shoul:d be deprecated.
INDEX-CIJFERS.
Na een kleine stijging in Augustus en September
is er in October voor de groothanidelsprijzen een
scherpe reactie inge.treden. Het totaal is nu 4588,
hetgeen het laagste punt is sedert September 1916
bereikt. Het cijfer 4588 staat tegenover 4924 aan het
eind van September, dus een vermindering van 336
punten, en 7175 aan ‘het eind van October 1920 en
2565
bij
het uitbreken van den oorlog. Zooals blijkt
uit ‘de onderstaande – aan ,,The Economist,” out-
leende – tabel, vertoonen alle groepen vergeleken met de vorige maand, een daling, terwijl deze het
meest tot uiting komt bij granen en ‘vleesch.
Vreem’d6 en binnenlandsche tarwe rzijn beide sterk
gedaald. Van de eerste soort is dit voornamelijk het
gevolg van de berichten, ‘dat ide voorraden in de Ver.
eenuigde Staten grooter zijn, dan men verwachtte en
van de gunstige oogstberic’hten van het Zuidelijk
halfrond. De overige graansoorten noteeren lager, om-
dat de meelprij:zen lager zijn. Aardappelen lager, run-der- en schapenvieesch zijn iets makkelijker en ‘voor-
namelijk varkensvleeseh is gedaald. Onder de andere
voedingsmiddelen is boter gestegen, ‘maar ‘dit is ruim
te niet gedaan door de verdere idaling der suiker-
prijzen.
In de weefstoffengroep was er wel een reactie in
de katoenprijzen na de plotselinge stijging van Sep-
tember, risaar toch izijn de noteeringen nog een eind
‘hoven de Augustusprijzen. De prijzen voor garens en
stoffen zijn in het geheel niet in die mate gedaald
als katoen, maar dit is niet te verwonderen, wanneer
men bedenkt, dat de spinners en fabrikanten lang
‘genoeg gewerkt hebben met prijzen, welke niet ‘of
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
am
Andere!
1
Granen
ece-
30fl:
i
Alge-
Data
en
diego- Wee!-
Dolf-
oliën,
l
meen
oleeocli en ge- otoffen etoffen
hout,
index-
nolm.
Totaa
1
1
rubbor,
cijfer
cnz.
Basis (gemidd.
1901-5)
500 300 500 400 500 2200 100,0
1Januari1914 563
355
642
491
572 2623 119,2
1 April
,,
560
3504 6264 493
567 2597 118,0
1 Juli
,,
5654 345
616
4714 551 2549 115,9
1 October ,,
646
405
6114 4724 645 2780 126,4
EindeDec.1914 714
4144 509
476
6864 2800 127,3
1915 897
446
731
7114 8484 3634 165,1
1916 1294 553 11244 8244 1112 4908 223,0
1917 12864 686 16844 8394 13484 5845 263,2
1918 1303 7824 18054 816 1337 6094 277,0
1919 14414 8814 24424 1145 14534 7364 334,7
Jan.1920 1461
8574 27024 12114 15354 7768 353,1
Febr.,,
1454
8864 29514 12534 16144 8160 370,9
, Mrt. ,,
1508
914 29744 1246 17094 8352 379,6
, April,,
14984 908 29384 12324 16544 8232 374,2
Mei
1484
9814 2819 12954 1619 8199 372,7
Juni
1511
9294 2562 1289 15554 7847 356,7
Juli
1499
934 2594 1308 1541 7876 358,0
, Aug.
1438
927 2521 13024 15544 7743 352,0
Sept.
1504
928 23624 1311 15394 7645 347,5
Oct.
15604 9004 19514 13164 1446 7175 326,1
Nov.
1478
8694 1651 12594 1336 6594 299,7
Dec.
1344
805 1284 1216 1275 5924 269,3
Jan.1921 12954 797 1187 1128* 1209 5617 255,3
13
Febr.,,
11764 771 1038 1053 11374 5176 235,3
,, Mrt. ,,
1212
727 1030 1003 1126 5097 231,7
,, April,,
1196
723 1031
936 1043 4929 224,0
• ,, Mei ,,
1195
691
996
963 1065 4910 223,2
Juni ,,
11744 6654 9734 973 10234 4810 218,6
Juli ,,
1165
7074 9584 937 1030 4798 218,1
Aug. ,,
1184
7164 998
9204 1000 4819 219,0
Sept. ,,
11194 688 1258
871
9874 4924 223,8
Oct. ,,
956
685 1171
816
960 4588 208,5
nauwelijks de productiekosten konden dekken. De
vo1prij’z.en zijn nog iets gestegen en ook zijde staat
weder hoojge’r, alleen jute en hennep’ zijn gedaald.
Men zegt, dat de stijging in Septemher ‘van imanilla
hennep een gevolg was van Ameri’kaansch’e aankoo-
pen, welke nu minder groot zijn, hoewel men in Anne-
rika meent, dat de reactie slechts tijdelijk is.
De n’oteering vo6r ruw-ijzer en ij-zeren staven is niet
veranderd. Stalen rails noteern nu £ 10,10/- per ton,
tegen £
14.-/-
‘per ‘ton ‘aan het ein;d ‘an Septemiber. De prijzen voor kolen zijn lager, maar bij de lagere
metalen is de eenige belangrijke verandering een
schei-pe daling der koperprijzen. In de diiversengroei
daalden hout, olieza’den en talk, maar rubber is weer
iets hooger.
Hieronder volgt een’ tabel, welke ide groepen ver-
gelijkt met den stand van eind
Juli 1914,
waarij de
laatste gelijk 100 is gesteld.
–
Data
Granen
en
vlcetch
Andere
voo-
dinga-
en g
notm.
Wee!-
oioffen
Dolf-
abu
en
30fl:
oliën
hout.
,
rubl,er,
ene.
-:
Totaal
Juli
1914….
100
–
100
100
100 100 100
December
1914….
124 117
82
103
124
109
Juni
1918….
220
220
294
186
250
238
December
1918….
226 222
293 186 241
236
Juni
1919….
231 227 284 202
247
241
December
1919….
249 250
396.
247
263
287
Maart
1920….
26E
260 484
269
309
325
Juni
1920….
‘261
263
415
278
281 305
December
1920.
..
233
229 209
261
230
231
Maart
«
1921….
209
206
167
216 203
198
Mei
1921:…
206 196
162 207 192
391
Juni
1921….
203
188 158
210
185
188
Juli
1921….
202 200
156′
201
186 186
Augustus
1921….
205
203
162
398
180
188
September 1921 …
193 195
204
189
178 192
October
1921.. ..
166
194
190
176
173 178
De’d’a’ling der laatste maand van granen en vleesoh
brengt deze afdeeling 66 pOt. boven
Juli 1914,
ter-
wijl andere voedinigs,middelen nog ‘bijna
100 pOt.
hoo
ger zijn.
De stijging van
78
pOt. van het totaal staat tegen-
over
225
pOt. aan het eind van Maart
1920
en
131
pOt. aan ‘het eind van
1920.
Algern.
Gein. pon-
1
Herleid
indcx-cijf.
denkoers
algemeen
van ,,tbe
over de
index-
Datum
Economist”
afg. mnd.
cijfer.
1
Januari
1914 ………
119,2
12,111
119,6
1
Januari
1915 ……..
127,3 11,78
124,1
1
Januari
1916……..
151,6 11,02 138,3
1 Januari 1917 ……..
223,0
11,68
215,6
1
Januari
1918 ………
263,2 11,06
240,9
1
April
,.
……..
266,6
10,395
229,4
1
Juli
,.
……..
277,5
9,37 214,4
1
October
, ………
283,5 9,86 228,1
1
Januari
1919……..
277,0
11,19
256,6
1
April
,.
……..
259,4
11,60′ ‘
249,1
1
Juli
, ………
293,2
11,70
284,0
1
October
..
……..
308,1
11,06
282,1
1
Januari
1920……..
334,7
10,14
281,0
Einde Januari 1920.
.
353,1
9,83 286,7
Februari
,…..
370,9 8,985
275,9
Maart
379,6 10,125
818,2
April
374,2 10,65 329,9
‘Mei
.
,…..
372,7
10,655
328,7
Juni
,…..,
356,7
‘
10,905
322
Juli
,…..
358,0
11,107
329,2
Augustus
,…..
352,0
11,01
320,8
September,.
….
347,5
11,21
322,5
October
,…..
326,1
11,209t
302,49
November ,……
299,7 11,37
282,08
December
,
…..
269,3
11,31
252,1
Januari 1921
255,3 11,37
1
/1
240,4
,,
Februari
,
…..
235,3
11,34
220,9
,,
Maart
231,7
11,36
217.9
11
April
224,0
11,30 209,5 11
Mei
,…..
223,2 11,17
194,8
11
Juni
,…..
218,6
11,34’/4
205,3
11
Juli
218,1
11,42 206,2
Augustus
……
219,0
11,77
224,9
September,…..
223,8
11,77
•
229,7
October
,
…..
208,5
11,59 217,3
AANTEEKENING.
Keijnes over de daling van de-nvarlc.-
In
eeii artikel in ‘den ,,M’anohes’ter Guaridian” betoogt
Keyues, dat de laatste daling
–
van de mark in haar
latere stadia wel in hoofdzaak het go-zal ‘zijn ge-wenst ‘van het feit, dat speeulanten definitief den
moed lieten zinken, waarin tot uiting komt, hoe ge-
vaarlijk het voor een land is, wanneer groote bedra-gen van zijn ru’ilmi’ddel in liet buitenland gehouden
worden.
De toekomstige wai-de van ‘de mark, zoo betoogt
hij, hangt nu af van de politiek der geallieerden, ten
aanzien waarvan hij het niet waagt, een voorspelling
te doen. • ‘
Het is echter nuttig, meent hij, enkele feiten in
het oog te vatten. In de eerste plaats dan is het een
weinig misleidend, de bestaande inflatie in Duit’scih-
land af te meten aan ‘den omvang van de ‘ban’kbiljet-
tencircu’latie van ‘de Rijksbank. Men moet nl. ook
rekening ‘houden ‘met het sehatki’stpapier ‘dat, indien
houders dit verlangen, ‘bij verval in geld moet worden
omgezet.
Zoo
de prijzen in Duitsc’hland
zich
aanpassen aan
de huidige wisselkoersen, ‘zal een veel grootere hoe-veelheid ruilmiddol noodig zijn en zuilen de banken,
welke ontaagljke posten schatkistiwissels h&uden, een
deel hiervan in contanten dienen om te zetten, het-. geen zich uiten ‘zal in een toeneming van het schat-
kistpapier bij de Rijkabank ‘ondergebracht en een daar-
mee corres’ponideerende toeneming van ide biljettencir-
culatie. Aldus zou de uitzetting van de circulatie ‘veel
grooter ‘kunnen zijn dan de inflatie, door het loopen-de deficit ontstaan en de reeds bestaande potentieele
inflatie, op grond van in vroeger jaren aan.gegane
vlottend’e schuld, ïweerspiegelen. De uitzetting v.an ‘de
circulatie zal daarom beter beseliou’wd ‘kunnen wor-den al’s resultaat dan ‘al’s oorzaak -van de daling van
de wisselkoersen.
1002
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16
November
1921
Het volkomen buiten staat zijn van de bestaande
circulatie, om bij een koers van
1200
mark voor 1 pond
sterling in de verkeersbehoeften te voorzien, indien
eenmaal de binnenlandsche prijzen zich aan den wissel-
koers beginnen aan te passen, wordt aangetoond door
het feit, .dat de waarde ‘van de geheele circulatie bij
dezen koers minder dan 80 millioen pond sterling is,
hetgeen minder is dan
115
van de Britsche biljetten-
circulatie, ofschoon Duitschiand bankbiljetten veel
meer en chèques veel minder gebruikt dan Engeland.
Een verder paradoxaal resultaat is dan nog, dat bij
een waarde van den goudvoorraad van •de Rijksbank
van
bijna
60 millioen pond, de totale biljettencircu-
latie, ongefundeerde schulden buiten rekening gela-
ten, voor
75
pOt. door goud gedekt is, een cijfer, dat
slechts gehaald..wordt door de Federal Reserve Banks.
In totaal zijn ‘voor ongeveer
215
milliard mark
schatkistbiljetten uitgegeven, waarvan meer dan
90
milliard al
bij
de Rijksbank is ondergebracht. Zou het
saldo dus in geld worden omgezet door de houders,
dan zou de waarde van de circulatie tegen den wis-
selkoers van
1200
mark voor 1 pond
stijgen
tot niet
meer dan 180 millioen per pon.’d. In dezen wisselkoers
schijnt dus wel een behoorlijke dosis toekomstige in-
flatie verdisconteerd te zijn, welke een gevolg is van
den druk der geallieerden en de Duitsciie pogingen
om te betalen.
Nog een ander cijfer,zegt Keynes, is van belang.
Vroeger in het jaar werd het totaalbedrag aan Duit-
sche bankbiljetten in het buitenland op
50
milliard
papieren marken geschat, tegen den toenmalig, gel-
denden wisselkoers van
250.
mark per pond, £
200
millioen waard. Thans zijn deze weinig
meer dan 40
millioen pond waard, een veel handelbaarder cijfer.
Indien deze bui tenlandsche tegoeden gekocht zijn tegen
den gemiddelden .koers van
200
mark per pond (en
een groot deel werd gekocht tegen een lageren koers),
hebben de buitenlandsche speculanten tegen den hui-
digen prijs ongeveer
200
millioen pond sterling ‘ver-
loren.
In zooverre hebben zij dus niet slechts de geheele
tot op heden betaalde schadeloosstelling, maar nog
veel meer betaald.
OVERZICHT VAN TIJDSCHRIFTEN.
De Socialistische Gids – Amsterdam,
Augustus/September
1921.
bevat o.a.:
Dr. 0. H.. Ketn.er,
Geestelijke stroom
;
ingen, VI.
Religie en socialisme;
J. v. cl. Wijk,
Wetmatigheid in
natuur, en maatschappij, III;
R. Kuyper,
Nogmaals
socialisme en socialisatie, V (slot);
P.
Olber.g,
Het
Russische landboiiwvraagstuk, III (slot).
Sociale Voorzorg.— Amsterdam, Septem-
ber
1921.
Mr. Dr. A. A. van .Rhijnt,
Maatschappelijke bedrijfs-Organisatie;
C. J. P. Zdaiberg,
De 8-urendag in Ne-
derland;
Mr. A. C. Josephus JiUo,
De Arbei4swet en
de collectieve regelingen betreffende den
j
arbeidstijd.
Zeitschrift f ü r
S
ozialw-issenschaft.
– Leipzig,
22
Augustus
1921.,
E. A dier,
Die Frage der Kommunalisierung als
Problern der tlnternehmungs-Organisation;
G. ,Stryk,
Das i Grundeigentum;
B. Simme’sbach,
Die neuere
Entwickiung des Woilhandels.
Jo urnal de la
S
c ité de
S
tatistique
d e
P
a r i s. – Parijs, October
1921.
A.Neyrnarck,
Les émissions. et
rembQuisements en
1920,
,d’obligations de,chemins de fen.
P.
L.
lvi.,
Est,
Midi, .Nord et Orléazs;
G. Rouiiea.u,
Ohionique.des
bartques et questiois mon6taires.
MAANDCIJFERS.
ONTVANGSTEN VAN SPOOR- EN TRAMWGMA.ATS
JUNI,
192.
(Ontleend aan ,,de Ingeniur”.)
–
Namen der Maatschappijen,
Personenveryoer.
Goederenvervoer.
Totale ontvangsten.
Juni.1921,,
Juni 1920
Maatsch.tot.ExpL van:.S.S.
N. C.-S., Noord
Brab.
Duitsqbe ,Spoorwegrnaatçppij,,en,
f
7.355.112,—
/
7.825.370,—.
f
15394.629—
.
/
17.038:966,-
1
)
rrarnwegwaatschappij ,,De ,Meijerij”
– –
–
,,
31153.10’12
,,
32236,49-‘
Roll. IJzerep Spoorwegiiaatchappij
…….
Nederlandscha Tramwegmaatschappij …….
61.311,53
,,
74877,36
,,
141 34312
,,
1299’24,86
Rotterdamsche Electrische Tramwegmij ….
,,
565.341,9
–
,,
565 341 89
,,
495.069,43’Ii
95.899 30
1
12
76.648,13
‘1,
,,
172 547.42
,,
162.590,671/,
Westlandsehe Stoonitramwegmaatsehappij ..
32.807,20
19.591,03
1
12
,,
59.916.36’1,
,,
48.382,06.;
Rotterdajische .Trarnwegmatschappij
.
…………..
,
12.81 S,54ij,
12.646.62
27.431.12
,
27;493,3O’/a
,,
10807,11
5.957,02
,,
17.442,15
,,
17.095,14’12
t’Jederlaudcb-Indische Spoorwegniaatechappij
,,
646.000,—
,,
1.400.000,—
,,
2.077.000,—
1.396.090,-
Zuid-Nederl. Stoomtramwegmaatschappij
‘……
DostJaya,Stçomtamwçgmaatscla,ppij
36.700,—
25 900,-
ljnSoerabaja–Krian
–
,,
98200,—
83.400,-
Zuider Stoowtramwegwaatschsppij ………..
BemarngCheribon Stoomtramwegmaatsch
–
-….
,,
676
8 0,
–
,,
525,700,-
lijn Mqdjokrto–Ngoro
………………..
arnd.r._:Jôana Stoomtramwegmaatschappij
–
-.
,,
466.300,—
,,
400.000,-
Serajodal Stoomtramwegmaatschappij
–
130 400,—
100.600,-
–
-.
,,
18800,—
,,
14.800,-
lijn Maos—Bandjarnegara ……………….
Deli-Spoorwe9
7
Maatschappij ……………..
-,
,,
788 000,—
,,
658.000,
lijn
Bandjarnegara—Wonosobo…………..
lHdoera Stoomtramma,atachappij ………….
–
-.
,,
169.000,—
,,
128.000,-
1odjokerto Stoorntramwegmaatsclappij
– .
– –
–
Nagekomen over April.
Twentsche Electrische Tramwegmaatschappij.
.
1
f
7.629,96
1
/21.
f
25,84
.1
f
7.655,80112I
f
10.083,63
1
1,
Mei.
Twentche,E1ectrische,,Tramwegmaatschappij..
/
9.195,02
f
30,06…
t
9.225,08
f
11.020,00Ia
Staatso’or.veken in ?’ed,Indië.
,,
2.583.R95,—
,,
2.740.435,—
.
,,
5641.723—
4.56R.29,-
II. Spoorweg ter Sumatra’s Westkust ..
117.089,—
,,
65.877,—
,,
204.655,—
,,
174.719,- III. Tramwegen in Zuid-Sumatra.
I.Staatsspoorwegen op Java
………..
,,
80.193,—
,,
95.954,—
,,
130.721,—
100.550,—
Palembanglijn
………………..
,,
18.575,—
.
,,
6.792,—
,,
26,731,—.;
,,
2&486,—
Lampon
g
‘ija …………………
IV.
Atjeh
Stoomtam ………………..
.
84.319,—
.,,
,
57.068—
,,
145
290
e
—.,
,
149.882,7…..
De ontvangsten der
groote
maatschappijen, die in
de Ingenieur” ontbreken,, zijn aan.het
~ehrift
Ceutr. Bureau Statistiela’ ontlend.
;
1)
Definitieve opgave.
ii..
-.
‘.i.’i…
.•’
t•
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
1003
EMISSIES IN OCTOBER 1921.
Staatsleeningen ………………
f
55.440.000,-
zijnde:
Ned.-Indië f56.000.000,- 611
0/
obi.
99
0
/0.
Provinc. en Gemeentelijke leeningen ,,
6.471.250,-
zijnde:.
‘s-Gravenhage
f
5.000.000,- 6
0/
obi.
, 99l/
0/,
Roermond f1.500.000,- 611
2
0/
obi.
99
3,
d O
lo.
.
Hypotheekbanken …………….,,
500.000,-
‘zijnde:
Vuderlandsche Hypotbeekbaek
f
500.000,- aand. D. 100
0
/0.
Industrieele Ondernemingen …….,
500.000,-
zijnde:
N.V. Observatorf 500.000,- 7
0/t,
cum.
pret. wcl. aand. á 100
0
/o.
Oultuurondernemingen, Handeisver-
eenigingen en Handelsvenn…. ,,
200.000,-
zij mle:
NV Exploitatie M,atschappij van
Onroer. Goederen ,,Riju en Gouwe”
f
200.000,-
6%
°
/o obi. á 100
O
lo.
Totaal ….
f
63.111.250,-
Totaal’ der emissies in Jaiivari ..
f
49.295.330,-
Februari . ,,
29.964.250,-
Maart…. ,,
69.463.000,-
April …. ,,
19.416.000.,-
Mei ……,,
36.48,6.931,25.
Jijui …. ,,
49.850.500,-.
Juli, …… ,,
104.801.800ç-.
Augustus..
,, 13.217.000,-.
Spternber.
,, 10.603,662,50
October . . ,,
63.111.250,-
Algemeen Totaal
. . f
446.209.723,75
Bovendien:
.
f
44.750.000,-
3fm. Schatkistpromessen
ft
f
988.38
5.250.000,- 6/m.
,;
.
979,36
STATISTIEKEN EN OZiTEN$’
N.B.
beteekent Cijfers nog niet
ontvangeh.
GELDKOER.SEN.
BANKDISCONTOS.
N d fVrach.inR.C.6,1
190et.
Disc.Wissels.
ij
1Juli ‘1.5
Zweeds.R.ksbk 5
19Oct. ’21
Bk Bel.Binn.Eff.54
19Oct. ’20
Bk.v.Noorw..-64
6Juli ’21
’20
Zwits. Nat.Bk.4
13Aug.’21
Bk. van Engeland 5
3Nov.’22
Belg.Nat.Bk.5-54
19Mei ’21
Duitsche Rijksbk.. 5
23Dec. ’14
Bank v. Spanje 6
4Nov.’20
Bk. van. Frankrijk 54
28Juli ’21
Bank v. Italië. 6
20Mei
1
20
Oostenr. Hong. Bk, 5
25Juli ’21
F.Res.Bk.N.Y.
4/
t
,
2Nov.’21
Nat. Bk. v. Deneni. 5
6Nov.’21
Javasche Bank 3
1Aug.’09
OPEN MARKT.
Data
Amsterdam
Londen
Part.’
Berlijn
Part.
P
a.
N. York Cail.
“
•
‘ort.
Prolon-
disconto
galte
disconto disconto disc.
moner,i
12
Nov.
“214
/8
3
8
11
2)
3718
‘
4_8;
–
41/_5
2)
7-12 ,,
’21
48/s
3’14-’12
3
1
18-4
4
-5
18
–
4’/8-6
31
0.-SN.’21
4
34
381_718
4_
8
1
–
4-6
24-29 0. 21
4
8
/8
3_11
31/
4
_81
4
451
411s-6
8-13
N. ’20
41/_8/a
618-I4
4_1/
–
7-10
10-15
N.
‘
19
411
,
13t/z-5.
4.11t
5’/4-6
4_
5
1-
,
6-25
20-24Juli’14
3111/j
211_8/
211
4
_8/
4
918_l1
2’1d
.
51/_71/3
‘) Noteering ven II November 1921:’
2)
Dito van 10 November.
WISSELKOERSÉk’
WISSELMARKT.
De stemming op de wisselmarlt- was voor’ de ‘meeste
wissels wederom flauw. Londen liep terug. .tot ca.. .11,36.
Vooral Parijs en ‘België liepen sterk ter
1
ug. België. het
meest. Geopend op 21,324 en 20,62, ‘werd,aan’bet einde
der week niet ‘meer ‘dan 20,824 en 19,92>’ betaald. Daar
entegen waren dollars tamelijk atationnair, het laagste punt
was 2,88, maar meestal werd dichter bij 2,89 genoteerd.
Marken liepen niet verder terug. In het middeu der week werd, op geruchten, dat de Rijksbank goud af zou geveu tot steun van dec wisselkoers, tot 1,25 betaald Maar ver-
-der bleef de, koers tamelijk prijshoudend, omstreeks 1,0.
.Skandinavië was wederom zeer onzeker. In deze wissels
gaat reeds meerdere maanden weinig ‘meer om. De notee-
ringen worden steeds onzekerder en zijn meestal nominaal
en niet gebaseerd op gedane ‘zaken. Zwitserland vester,
evenals Spanje. Daarentegen. Indië ën Buenos Aires lager,
98.983,en.93 9.
93>.
Bucarest, dat reeds’ weken laag
sterk terugliep, en in prijs langzamerhanicl gelijk was ‘aan
de marken, werd deze week plotseling sterk gevraagd en kon van 1,20 opkomen tot ca. 2,-, met groo.te schomme-
lingen en hoogst onzeker.-
–
– KOERSEN IN NEDERLAND
Data
Londen
,
•
Parijs
S)
Berlijn
5)
Weenen
5)
Brussel’
$5)
‘
Ne
York”)
7 Nov.
1921…
11.39
,
2109
0.97
0.10
20.47+
2.8818
8,,,
,
1921..
11.36
8
20.6
4
+
9.96
0.09l
19.97+
2.8821
s
9
1921…
11.39
.
21.17,
1.15
.
0.10
–
,
–
10
..
1921..
11.38+
‘20.92
1.06
0.09l
20.02+
2.88
11,
,,
–
12h..
11.36+
2092+
,
1.02
0.094
19.96
2.8881
4
12
..,,.
1921..
11.36+
20.87+
1.03
0.09+
–
Laagsted.w.
1)
11.36
20.60
0.87.
0.08
19.90
2.87
Hoogste
,,
,, ‘)
11.41
21.32
,
i
1.22
0.12
2.89
3
1
5
Nov.1921..
11.41
21.37+
1.19 0.11
20.624
20.f5
2
2.88*’
29 Oct.
1921..
11.54
21.37+
1.66
V
1
0.14
2.84
8
2.94k’
Muntpariteit..
12.10
48.-,,
59.26
1,
50.41
48.-
24814
)
Noteering te Amsterdam.
)
‘Nôteering te Rotterdam.
Particuliere 000ave.
2)
Noteering van
28
October
Idem van 21 October.
D
t
00
Stock.
/lolm
5
)
Kopen.
hagen°)
Cbr!,.
liania)
Zwitzer-
)and)
Spanje
1)
Batacia
i
telegrafisch
7 Nov.
1921
67.20 53.90 39.25 53.95
3910
98
1
1,-99
8
,;
1921
66.65
52.75
40.55
53:95
39.15
984-98*
1921
68.70
51.80 40.10 54.20
40.40
984-9q
10
,,
1921
‘66.50.’
62.-
40.10-‘
.54.25 ”4030′-
98+ 98+
11
,,
1921 66.60
53.-‘-
41.05.
54.50
40.15
98+-984
12
1921
66.55
54.25
43.-..
54.40
40.10
9-984
L’ste d.
w.
1
)
68.20 51.90
39.30
ö&85-‘
39.-
98
–
H’ste
,,
,,
)
67.-
54.25
43.-
.54.50
.
4fl.60
98/
5 Nov.
192i
66.95 54.05 39.50
.
53.951
39:10
98
1
1,-99′
29 Oct.
1921
87.50
–
56.20 38.75 54.05
39.-
i8’12-99
Muutpariteit
66.67
66.6766.67
48.-
48.-
100
‘.
&.M•ICrc UPSflVC.
– Termijnnoteeringen ,der. Valuta-Kas.; ..
Ecarts tusschen termijnnoteer-ing en contanten koers.
(week van 7-11 November 1921.)
Londen.
Uit. Nov.
Ult. Dec.
Ult. Jan.
Hoogste B Koers
agio
‘/4ct.
.agio
1
1
14ct.
agio
211
4
ct.
Laagste B
,,
disagio
8/
4
1/
,, ,,
8/
. 11
Hoogste,..
,,
agFo
1
2
Laagste L
,, disagio
11
4
,
8/
4
New-York.
Hoogste B Koers
disagio
1
18 ct.
,disagio
l/
ct.
disagio
1
1
/8
ct.
Laagste B
,,
,
‘/
,,
.
,,
1
,, ,,
1 11
Hoogste L
,,
–
t/
,,
,,
1
18
,,
,
l/
,.,
Laagste
-L
,
1/
,
8/
4
,,
,,
1
,
14
Parijs.
Hoogste’B Koers
,
Pari
Pari
disagio 2
1
1
ct.
Laagste.
‘B
disagio 5
ct.
disagio 712 ct.
,,
10
HoogsteiL
.-
agio
2
1
13
,,
Pan
2
1
12
Laagste L
disagio 2
1
12
,, disagio 7t/
10
Brussel
Hoogste B
Koers
agio
2
1
12 ct.
agio
7
1
12 ct.
agio
1211 ct.
Laagste B
,
disagio4
-‘
Pan
,,
2
1
12
Hoogste L
,,
agio
5
agio
712
15
Laagste L
disagio 3t/ Pan
2
1
12
Berlijn.
–
Hoogste-B Koers
agio
‘ 1
ct.
Pari
Pan
Laagste.-B
,,
disagio
1
,,
–
Pari
Pan
H00g8te4L
,,
.
Pani
agio
1
ct.
agio
1
ct.
1
diaagio
1
Laagste L
,,
disagio
1
,;
disagio
1
,,
I1
1004
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16 November 1921
KOERSEN TE NEW YORK.
D
a a
CableLond.
Zicht Parijs
Zicht
Eer/tin
Zicht Amsterd.
(in
per £)
(in
cl,. p.js.)
(in ci. P. Mrk.)
(in ci,. P. gid.)
12 Nov.
1921
3.94.37
7.22
0.36
34.71
Laagsted. week
3.94.37
7.22
0.33
34.53
Hoogste;,
,,
3.94.75
7.28
0.41
84.71
5 Oct.
..
1921
3.94.62
7.37
0.39
34.56′
29
,,
..
1921
3.93.62
7.31
0.56
34.06
Muntpariteit..
4.88.87
61814
95114
405/
KOERSEN VAN DE VOLGENDE PLAATSEN
OP LONDEN
Plaatsen en Landen
Noicering,-
eenheden
28
Oct.
1
1921
4Nov.
1921
7-12
Nov
.
2
1
Laagste Hoogste
12
Nod.
1921
Alexandrië..
Piast p. £
97/,o
971s0
9771je
971,6
971io
•B. Aires’)..
d. p.
$
441
445!
44
“
14
45
1
18
45
Calcutta
..
. .
Sh. p. rup.
1I4
1
1
1141i6
114 /s
114
8
19
11411
4
Hongkong
..
id. p.
$
219
1
12
2;9
1
/g
217hf
219
1
1
218
1
12
Lissabon
..
. .
d. per Illil.
581
4
511
4
4514
511
5I1
Peset. p:
29.67
29.12k
27.90
29.18 28.79
Madrid
……
‘Montevideo’
d. per
$
41
1
18
41
40
1
1,
41
‘/,
41
1
14
Montreal….
$
per £
4.26
4278/s
4.26
1
12
4.32
1
12
4.31
8
1
‘R.d.Janeiro.
d. per Mii.
8 8
8
118
7
8
1,o
8
V’/,o.
Lires p. £
99814
96.75
93.25
97.50
9637
Shanghai….
Sh. p. tael
4
1
18
3111 7/
39
3111
1
1
319’/
Rome
…….
Singtpore
..
id p.
$.
2/128
t,
2
320
182
‘3″/,,
2
1
388′,
9
2
1
3
7
18
eValparaiso..
peso p.
34.20
35.0
36.10
37.20
37
1
20
Yokohama
..
Sh. p. yen
2
5′,,,
2
5’/
215
21581s
2.5
1
14
‘Koersen d,.r voorafgaande dagen.
t)
Telegrafisch tranefert.
1) Noteering
van 29 September.
NED. BANK 14 November 1921
(vervolg).
Beschikbaar metaalsaldo……………
f
397.371.165,40
Op de basi8 van
‘/,
metaaldekking….
,,
181.187.231,15
Minder bedragaan bankbiljetten in omloop
dan waartoe de Bank gerechtigd is..
,,
1.986.855.825,-
Verschillen met den vorigen weekstaat:
Meer
Minder
Disconto’s
9.560.604,51
Buitenlandsche wissels
328.612,-
Beleeningen ……….
..
‘
5.836.847,87
Goud ….
,’ ……….
–
Zilver
101.587.44
Bankbiljetten
14.517.025,-
Part. Rek.-Crt. saldo’s
3.224.192,58
1
12
Voornaamste posten in duizenden
guldens.
B 4.
Andere
Data
Goud
Zilver
tlfl
jeiie
opelschb are
oin
schulden
14 Nov. 1921 …… 605.969
8.527 1.039.735
41.185
7
,,
1921 …….805.969
8.628 1.054.282
456
8
3
31 Oct. 1921 …….605.969
8.921 1.056.405 ’48 855
24
1921
.
……605.169
9.149 1.020.628
54.765
1,7
,,
1921 …….605.969
9.195 1.028.634
41.362
15 Nov. 1920 …….636.141
19.615 1.084 441
94.171.
15 Nov. 1919 …… 632.160
5.350 1.048.994
84.489
25 Juli 1914 …… 162.114
8.228
310.437
8.198
Hiervan
Beschik.
Dek.
Totaal
Sc/,atkisl.
Belee.
baat
kinga-
cia
bedrag
promeuen
ningen
smetaaij-
percen.
isconio
rechtstreeks
,
saldo
lage
NOTEERING VAN ZILVER
i
14 Nov. 1921
1
312.145 121.000
112.845
1
397.371
57
Noteering te Londen
te New York
7
,,
1921
321.7061
130.000
118.682
393.864
56
12 Nov.
1921
……
38
8
/4
66e/8
31
Oct.
1921i
317.984
1
126
500
1129264
1
393.08
56
5
,,
1921
……
39
7
/8
691/
,
24
192112993601
119500.J
116.1801
399.298
1
57
29 Oct.
1921
……
41’/s
71 17
,,
19211281.9921’114.500
128.0601
400.424
1
157
22
,,
1921
……408/4
707/5
15 Nov. 19201
171.859
1
39.0
0
278.056
1
419 238
58
13 Nov.
1920
……
53t14
79
1
8
15 Nov. 19191139.4801
77.000 1266.8521
410.062
1
56
15 Nov.
1919
……67/
lOL’/s
1
‘
1
1
1
20 Juli
1914
……24″/,s
‘
54
1
18
25 Juli
19141
67.9471
14.300
61.6861
43.52P)I
75
‘)
Op de baais
van
1/
metaaldekking.
NEDERLANDSCHE BANK.
Verkorte Balans op 14 November 1921
Activa.
Binnenl. Wis-( H.-bk;
f186.09.559,08
1
1,
sels,Prom.,’
B.-bk.
52.241.516,96
–
enz. indisc.! Ag.sch.
,
73.594.082,44112
f
812.145.158,49
Papier o. h. Buiten 1. in disconto
–
idem eigen portef
f
39.864.902,-
Af: Verkocht maar voor
de bk. nog niet afgel.
»
Beleeningen
mcl. vtsch.
1
H.-bk.
f
20.145.428,63
B.•bk
16.176.269,23
in rek..crt.(
op onderp.
Ag.sch.
,,
78.523.301 18
f112.844.999,09
Op Effecten
…..
f107.350,4 73.86
1
1i
OpUoederenenSpec.
»
5.494.525,2211,
112.844.999,09
Voorschotten a. h. Rijk …………….
»
12.939.940,16
Munt en Muutmater,aal
Munt, Goud ……
f
56.238.000,-
Muiitmat., Goud ..
»
519.730.929,59
fo05.968.929.59
Munt. Zilver, enz.
•
»
8.526.788,16
Muntmat. Zilver
–
Effecten
,
614.495.717,75
Bel.v.h.Res.fonds..
f
5.344.516,25
id. van ‘/. v.h.kapit.
,,
3.885.408,87112
,,
9.229.922,1211,
Geb.enMeub.det Bank …………….
»
3.747.500,-
Diverse rekeningen ……………………
,,
19.060.764,68
1
/,
f1.123.828.904,30
Passiva.
K
apitaal
……….
.
. . …….
.
………
.
f
20.000.000,-
R
eservefonds ……………………
.5.386.728,62′!,
Bankbiljetten in omloop
.
.
, ………
»
1.039.734 820
–
Bankastsignatiën in omloop………..
,,
1.686.976,31
Rek.-Cour.
Het Rijk
f
–
saldo’s:
J
Anderen
»
40.497.834,98
2
!,
–
40.497.834,98’12
Diverse rekeningen
..00aa…
.oa.
»
16.522 544,38
fl.1211.828.904.30
Uit de bekendmaking van den Mi n i ster van F i n a n- c i ë n blijkt, dat uitstonden op:
7Norember1921
1
14November1921
Aan schatkistpromessen..
1
f
486.590.000,-
f
492.280.0
0
0,-
waarvan r
ec
htstreeks
bij
de Ned. Bank geplaatst
,,
130.000.000,-
,,
121.000.000,-
Aan schatkistbiljetten
..
2
6
3401.000
,,
268.582.000,-
Aan zilverbons ……..
34.670.369,50
,,
84.568.641,-
JAVASCHE BANK.
Voornaamste posten in duizenden guldens.De samengetrokken
cijfers der laatste weken zijn telegraphisch ontvangen.
Data
Goud
Zilver
Bank.
biljetten
.
opeischb,
sc
u den
5 Nov.
1921
18
~.25
0
291.500
94.000
29 Oct.
1921
186.50
292.000 105.500
22
,,
1921
190.750 296.000
103,500
.1 Oct.
1921…….
ï8ii82
22.057
300.560
128765
24 Sept.
1921 …….
187.213
21.640
3u0.966
120.071
17
,,
1921 ……
192.676 21.173
303.999
135.068
10
,,
202.255
20.751
306.174
14u.110
30 Oct.
225.160
8.450
370.883
220.592′ 8 Nov.
1921 …….
1920…….
1919 ……
169.053
3.164
304.382
‘
103.749
25 Juli
1914 ……
22.057 31.907 110.172 12.634
Data
Dis.
conids
buiten
N..lnd.
betaalbaar
1 Ee/ee.
1
ni,igen
1
1
D1V,Çrse
1
1
ningen
1)
Beschik-
1
baar
1
metaal.
saldo
4
pe
5Nov.1921
209.500
‘
‘t”
110.150
29 Oct. 1921
217.500
***
107.000
22
,,
1921
215.500
”
•”
110.850
1Oct. 1921
34.866
18.946
133.181
11.748
118.831
24 Spt. 192
36.68I
19.946
111.56: 12.648
25.082
L7
192,
35.043!
19.257
118.30′
19.091 126.464
10
,,
192.
35.18(‘I
19.21,
1
115.74l
‘
20.156
134.218
30Oct. 19zt
28.ô5I
29.84i
:36.18k
‘36.141
15.435
8Nov.1919
13.62′
1
14.67
173.4201
44.722
90.852
1
25
Juli
19341
7.25t
6.391 1
47.9341
2.228
4.84221
1)
Sluitpost der
activa.
1)
Op de basis van
2
1
5
metaaldekking.
Dek.
ings-
rcen. age
49 49 49
47
49
48
49
39
42
44
16, November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
1005
DE SURINAAMSCHE BANK. •
BANK VAN FRANKRIJK.
Voornaamste posten ift duizenden guldene.
Voornaamste posten in duizenden trance.
Data Metaal
Circulatie
Andere
opetschb.
schulden Disconto’e
O.re
1Oct.1921….
1.519
2.131
1.263 1.959
218
24 Sept.1921….
1.514
2.031
1.575
1.975
227
17
,,
1921….
1.179
1.992
.1.083
1.972
428.
10
,,
1921….
1.175
2.084
1.038 1.966 421
3
.,
1921….
1.136
2.198
1.007
1.972
328
27 Aug.1921.. ..
1.132
2.081.
1.113
1980
264
2 Oct. 1920….
1.053
2.157
916
1.836
896
4 Oct. 1919….
961
1.615
1:084
1.552 461
25Juli
1914….
645
1.100
560
735
396
1)
Sluitpoat der activa.
BUITENLANDSCHE BANKSTATEN.
BANK VAN ENGELAND.
Voornaamste posten, onder bijvoeging der Currency Notes,
in duizenden pond sterling.
Data
Metaal
–
Ci,’culatie
Currency
Notc,.
Bedrag
1
Goudd.
Cor. Sec.
9 Nov. 1921
,128.421
124.403
314.118 28.500
277.008
2
,,
1921
128.418 125.140 313.655 28.500
276.500
26 Oct.
1921
128.414 123.916
311.575 28.500
274.6,70
19
,,
1921
128.417
123.684 312.604
28.500
275.530
12
,,
1921
128.422 124.614
313.593
28.500
276.473
5
1921
128.414
125.667
313.347
28.500
278.182
10 Nov. 1920
123.477
127.848
354.082
28500
322.977
12 Nov. 1919
87.906 85.903 339.698 28.500 321.215
22 Juli
1914
40.164 29.317
1
1
–
–
Data
Cor.
Sec. Other
Sec.
Public
Depos.
Other
Depos.
Re-
Dek.
kins.
pere.
)
9Nov. ’21
37.302
80.834
17.893
105.834
22.488
18,27
2
,,
’21
58944
80.913
16.250 125.652 21.727
15,31
28Oct. ’21
87.576 82.203
13.533 161.509
22.948
13,11
,,
’21
79.715
86.416
14.794
156.8(19
23.183
13,51
12
,,
’21
64.851
80.372 15.016
134.790 22.258
14.86
5
’21
58.541
84.949
19.266
127.772
21.197
14,40
10Nov.’20
62.701
73.222
19.816
112.470
14.079
10,64
12Nov. ’19
42.515
79617
22.161
102.70
20.534
16,43
22 Juli ’14
11.005 33.633
13.735
42.185
29.297
52/
)
Verhouding tueschen
Keserve en L)epoaite.
DUITSCHE RIJKSBANK.
Voornaamste posten, onder bijvoeging der Darlehens-
kassenscheine, in duizenden Mark.
Data
Metaal
Daarvan
Goud
________________
Kassen.
scbeine
Circu-
Zatte
Dek..
king-
7 Nov. ’21
1.008.8911
993.639 4.580.228 92.609.995
6
31 Oct.
’21
1.007.868
993.631
4.589.992
91.527.679
6
23
,,
’21
1.063.464
1.023.632
3.310.196
88.144.195
5
15
’21
1.038.565
1.023.633
3.193.609
1;7.728.207
4
.7
,,
’21 1.039.765
1.023.699
2.850.678
87.461.651
4
30 Sept. ’21
1.039.768
1.023.704 3.128.791
16.884.286
5
6 Nov. ’20
1.098.370
1.091.658 20.160.071
63.600.113
33
7 Nov. ’19
1.113.091 1.092.835
9.458.627 30.975.284
34
23 Juli
’14
1.691.398
1.356.857
65.4791
1.890.895
93
t)
Dekking
der circulatie door metaal en Kaasenacheine..
Dato
Wissels
Rek. C,t.
Darlehenskaasenschetne
Totaal
In kas 60 de
uttgègeven
Reich,bank
7 Nov. 1921
755.207
13.860.368 11.790.800
4.473.000
31 Oct.
1921
881.474
18.302.663
11.938.400
4.501.600
23
,,
1921
1.416.646
13.387.247
10.664.000
3.221.100
15
1921
1.047 408
16.886.906 10.655.900 3.107 900
7
1921
1.092.490
11.266.875
10.438.20(0
2.765.400
30 Sept. 1921
1.142.218
19.980.295 10.773.500 3.043.900
6 Nov. 1920
49.779.073
13.292.389
33.136.900
21.160.100
7 Nov. 1919
32.264.906 9.707.802
21.271.100
.
9.430.500
23 Juli
1914
750.892 943.964
–
–
Data
Goud
Waarvan
in het
Buitenland
Zilver
Te goed
in het
Buitenland
Butt.gew.
voorsch.
a/d. Staat
10Nov.’21
5.523.967
1.948.367
278 717
611.990
25.100.000
3
,,
’21
5.523.892
1.948.3117
278.610
613.741
25.500.000 27 Oct. ’21
5.523.866
1.948.387
278.421
614.479 “5.100.000
20
,,
’21
5.523.686
1.948.367
278.075
618.023
25.300.000
12Nov.’20
5.449.767
1.948.867 270.761 661.321
26.600.000
13 Nov.’19
5.571.271 1.978.278 285.627
–
25.650.000
28 Juli’14
4.104.390
–
639.620
–
W’i,ds
Uitge.
stelde
wi,,d,
Belee.
ntng
Bankbil.
.
Jetten
RCr1.
t.
culieren
Rek.
Crt.
Staat
2.306.952
64.894
2.264.709
37.376.4992.492.361
34.772
2.709.847
65.787
2.209.816
37.522 0852.1124.942 32.567
2.472.963
66.268
2.217 303
87.154.46912
521.133
42.272 2.401.299
67.055 2.232 644
37.406.8132.644.363
29.995
CD
3
445.885
2.094.371
39.619.15413
605.817
55.201 1.202.297
855.540 1.330.325
37.394.992
3.14 6.071
44.724
1.541.080
–
.
769.400
5.911.9101
942.5701400.590
BANQUE NATIONALE DE BELGIQUE.
Voornaamste posten in duizenden trance.
Data Metaal
mcl.
buiteni.
saldi
1
Bejeen.
1
van
1
buttenl.
1
vorder.
Beleen.
van
prom.
t?.
prootnc.
1
Binn.
1
wisael
.
en
1
heleen.
Circu.
Zatte
Rek.
Crt.
parttc.
10Nov.’21
326.883
84.653
480.000
566.998
6.158.746
848.016
3
,,
’21
328.881
84.863
480.000 6″9.377
6.135.825
305.755
20Oct.’21
327.714
84.653
480.000
592.(j80
6.110.722
250.893
27
,,
’21
328.872 84.653
480.000
572.246 6.109.935 237.251
11Nov.’2()
351.196 84.853
480.0(0
749.809 5.844.418
974.926
13Nov.’19
344.217 84.955
480.0001402.099
4.697,93312.213.150
VEREENIGDE STATEN VAN NOORD-AMERIKA
FEDERAL RESERVE BANKS.
Voornaamste posten in duizenden dollars.
Data
Goudvoorraad
•
Zilver
dc.
F.R.
Notes in
circu’
Totaal
____________
Dekking
_________
In het
–
bedrag
F. R. Notes
buitenl.
laile
26 Oct.
’21
2.786.239
1.841:848
–
150,909
1
2.408.779
19
,,
’21
2.772.721
1.844.195
–
149.039
2.440.862
11
,,
’21
2.728.922
1.854.962
–
148.011
2.478.311
5
,,
’21
.
2.732.599
1.868.952
–
150.343
2.482.313
29 Oct.
’20
2.003.320
1.347.622 74.886 164.718
3.351.303
31 Oct.
‘191
2.138.000
1.309.924
129.913
67.592
2.752.876
.1
Data
Wissels
Totaal
Deposilo’s
Gestort
Kapitaal
Iiek.
kings. perc.
1)
Goud.
–
dekking
ci,cul.
‘)
26 Oct.
21I
1.371.075
1.738556
103.007
70,8
96,7
19
,,
’21
1.384 078
1.717.698
103.04
70,3
95,1
11
,,
’21
1.463.799
1.724.865
103.070
68,5 91,8
5
,,
’21
1.440.191
1.696.332
103.046
69,0
92,2
29 Oct.
’20 3.099.672
2.417.529
97.753
43,1 47,2
31 Oct.
’19 2.522.902
2.725.555
1
86.013
47,9
60,6
t)
Verhouding
tuaschen:
den totalen goudvoorraad, zilver ere.,
en de
opeiochbare
achulden:
F. R. Notes en netto depaaito’s.
t)
Na aftrek
van
35 pCt. der totale
dekkingemiddelen
als
dekking
voor
de
netto
deposito’s.
PARTICULIERE BANKEN AANGESLOTEN BIJ
HET
FED.
RES.
STELSEL.
Voornaamste posten in duizenden dollars.
Data
.
Aantal
t
Totaal
1
uitgezette
1
bij de
Reserve
Totaal
Waarvan
time
banken
1
gelden en
beleggingen
1
F. R. bank,
deposito’s
deposit.,
19Oct. ’21
809
11.477.260
1.254.799
13.349.552
2.961.392
12
’21
809
11.602.099
1.243.802 13.485.257
2.942 400 5
,,
’21
809
11.615.287 1.215.740
13.413.944
2.956.092
28Sept.’21
809
11.572.893
1.241.664
13.387.960
2.925.188
22Oct. ’20
823
17.101.060
1.333.215
14.469.628
2.814.559
24 Oct. ’19
778
15.425.8881
1.387.175
13.858.084
2.056.087
Aan het eind van ieder kwartaal wordt een overzicht
gegeven ‘van enkele niet wekelijks opgenomen banketateli.
1006
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16 November 1921
•
‘.’
:
EFFECTENBEURZEN.
Aiserdani, 14 November 1921.
De juist achter ons liggende week is vbor de beurzen, die
thans wei het meest door hun activiteit de aandacht trekken, die van Duitschiand, van buitengewone beteekenis geweest.
Scherpe maatregelen zullen worden genomén tot het belas-
ten van winsten uit beurstraasacties. ‘Een ontwerp is inge-
diend, waarbij is bepaald, dat in detoeko’mst’de deviezenhan-
del nog slechts geoorloofd zal zijn door het’intermediiair van
banken en bankiers. Deze aien zich de verplichting opgelegd,
van hun opdrachtgevers voldoende iegitimatie te eisohen
en van iedere afgesloten transactie een nota op te ‘maken,
die aan het Ministerie van Financiën ter hand moet wor-
den gesteld en die daar dient ‘als materiaal rvoor den be-
lasting-aanslag. Tegen dit ontwerp is uit de kringen, der
belanghebbenden d’adelijk een storm van Vrotesten gerezen;
het is ‘te verwachten, ‘dat niet alleen de banicwereid, doch ook de industrie ‘al hun gewicht in de schaal zuilen leggen
om Regeer’ing en Rijksdag op de gevaren van een al te
sterke belasting van de ,dev,iezen en van ‘den effectenbandel
te wijzen.. Want ook de effectenhandel dreigt aan een ster-
ker heffing, afgezien nog ‘van ide juist onlangs doorgevoerde
verscherpte beursbelasting, onderworpen te zullen wordén.
In verband met het bovenstaande is het te verklaren, dat
de deviazenniarkt gedurende de •berichtsperiode aan zeêr
groote fluctuaties onderhevig is geweest. De dollar, die zich
tegen het einde der vorige week op een niveau van circa
250 ibevond, ‘bereikte Dinsdag jd. îvoorbijgaan’d ‘een hoogte
van 330. Na de publicatie van het wetsontwerp ‘betreffende
den handel in dev’iezen zette uich een scherpe reactie in,
waardoor de dollar Woensdag slechts 247 gold. Daarna is
echter weer een ‘herstel gevolgd ‘tot 260 á 270. Men neemt
algemeen aan, dat in de laatste maanden, in verban’d met
de ‘daling van de mark, zeer groots ‘bedragen rvreemde de-
viezen ,,gehamsterd” zijn; deze voorraden, ‘nu ‘zijn (vermoe-
delijk gerealiseerd, vom-al als ‘gevolg van ‘het voorschrift,
dat de afsluit-nota’s den belasting-autoriteiten ter hand ge-steld moeten worden. Het spoedig gevolgd herstel van den dollarkoers bewijst echter, dat niet al te veel materiaal aan
d’e markt is gekomen en dat de ,,schrik” spoedig vergeten
was.
‘
‘
‘
‘
Inmiddels iis het opmerkelijk, dat de effeotenmarkt niet
meer zoo strikt hetrvoorbeald van de buitenlancische beta-
lingsmiddelen volgt. Overigens heeft tot dit verloop
de speculatie sterk medegewerkt; in ‘het algemeen wer’d
in ‘den aanvang ‘van de afgeloopen week reeds rekening ge-
houden met een rnogeljken terugslag op de deviezen-markt
en ‘had men blanco-posities opgebouwd, ‘diie door ‘liquidat.ie
op ‘het kritieke moment steun verleenden. Het algemeen
peil op de effectenmarkt is-derhalve niet zoo sterk ver-
hoogd; het bewijs is echter geleverd, dat het igroote publiek
zich ook niet laat afschrikken ‘door ‘welken maatregel van Regeeringswege ook en door alles heen ‘zijn effeotenbezit
wil ‘vasthouden.
De beurs te We e n e n gèeft met bijna vermoeiende een-tonigheid voortdurend hetzelfde beeld te aanschouwen, dat
n1 van steeds hoog’er opgevoerde waar’debepalin.gen voor
effecten in het algemeen en voor sommige aandeelea in het
bijzonder.
Opde overige beurzen van Europa ‘is een ‘dergelijke acti-
viteit verre te ‘zoeken. Overal heeft men te kampen ‘met
de problemen, die de tij’den nl den oorlog aan ‘de orde heb-
ben gesteld en die wel zijn samen te vatten in het enkele
feit ‘van de schadeloosstelling, door Duitschland te beta-
len. Want het is niet te ontkennen, dat deze omstandigheid op zich zelve ‘het grootste ‘deal van alle ‘vraagstukken van het oogeublik omvat. En de rivaliteit tuaschen ‘de vroegere
bondgenooten, afgezien van de buitengewone ‘moeilijkheid va’n ‘de kwestie, maakt het. niet eenvoudig een weg uit den, doolhof te ‘vinden. Onder den invloed van deze overwegin-
gen blijven cle beurzen te Lo n’d en en te Parijs In hun
lustelooze houding volh’ai-den. Wel is er een zekere verbe-
tering op te merken, ‘welke vooral te Londen tot uitin’g
is gekomen. En ook’ te P a r
ij
.s is men ten slotte toch opti-
mistisch, oo’k wat betreft de Duitsohe schadeloosstelling, om-
dat men zich toch steeds sterk acht in de nog onverbroken viendschapsbanden met de vroegere ‘Geallieerden. Hieruit
is het dan ook ‘te verklaren, dat,, beide beurs-centra, hoewel
rl
rnvang van den handel er uitermate gering is, toch
1
ren grond ‘van vertrouwen aan ‘den ‘dag leggen.
1la
e,van ‘bijzondere ‘beteekenis ‘echter ‘zijn niet
951
r,p.2l
1
CRE f
k.~ ,
feitelijk hetzelfde te ‘zeggen.
ve eerste pesprelcingen o de ontwapenongs-conferentie van
Wskifitdb1Ml brdenden ‘indruk gemaakt ‘en
bëdlls5
ki’
1h°lTpdi8&t? ‘eëst& tendens ‘te be-
1
1i.
v
dDq b4d IQ iges
ts a orbçi ls’téreisr-
‘houdingen, vooral in ‘de wereld der ,,zware” industrie, waar
langzamerhand de prijzen verhoogd ‘kannen worden en een
grooter afzetgebied zich vcrmt. Ook ‘de automobiel-nijver-
heid is vrijwel weder op volle capaciteit werkzâam en voor-
al deze’ wordt als graadmeter van den algemeenen stand
van zaken beschouwd; omdat ideze industrie één der eerste
was, die bij het uitbreken der crisis den stoot ‘hadden op
te vangen.
T e o n z e n t is cle markt, als gdheel genomen, uitermate
vast gestemd gewéest.
Staatsfondsen
maken hierop ‘lichte-
lijk een uitzondering. Hier waren op sommige dagen eerder reacties op te merken, welke moeten worden toegeschreven
aan ‘het feit, dat sommige. groote lichamen ‘hun bezit aan staatsfondsen realiseeren. In enkele gevallen geschiedt dit
noodgedrongen, om aan liquide kapitaal te komen; in
andere gevallen speelt het oordeel omtrent de naaste ‘toe-
komst van ‘s lands financiëa een rol.
Buit eniandsche staats-
fondsen bleven verwaarloosd; in ‘deze rubriek hangen de
fluctuaties geheel af van vraag en aanbod en deze op hun
beurt wissele met de weinig richting hebbende opinies
van ‘het vooral in laaggenoteerde staatsfondsen ‘belangheb-
bende publiek.
7 Nov. 10Nov.
,
14 Nov.
R
ijz
i
ng
5
0
/o’
Ned. W. Sch.
1918 900/
s
90
898116
–
10
/10
4
1
12 0/0
,,
,,
1916
8801
4
88/1e
88/
–
4
0
/0
,,
,,
1916
8018
80
°
/t
80°110
—
18110
3
110
0/
,,
,,
,,……
75
75i/
751/8
-1-
818
3
/o
,,
,,,,
..,
62
07
/81 690/8
62/o
1,132
‘2’/t
0/o
Cert. N.
W.
S. ……
52l
/
8/
j
52/a
52
1
1
-‘
1
1,
6
5
0/
Oot-Indjë
195
..,
91
,
91
1
12
91
,5
116
+
81
6
016
,,
1919
. . –
95
11
/i
95/oe
95
–
11
/to
4
O/
Oostenr Krorienrente
3
10
/10
3
10
/10
3
10
1i6
5
Oio
Rusland 1906′ ……7
581
6°/2
–
4
0/
Rusl. ‘bij flope & Co
.
7
6°18
6’I
1
12
i°/t
%
China’Gnud ‘1898
.
60’1
,
5’/8
59
1
110
4
°/o Japan 1899 ……..64’/s
63/o
61
–
38/8
4
0/
Argentinië Buitenl. .
551
55I/
55i1
+
I/
o
5
O
lo Brazilië 1895 ……54
h
z
54814
548/4
+
1/4
7
0
/o Staatsspoor ……..104
0
/0 10411
4
104
114
–
1
18 7
%
Amoterdam ……..104
103
8
/4
10381
4
—
11
4
De
aandeelenmarict
echter is gedecideerd optimistisch ge-
weest. Op den voorgrond hebben hier gestaan
rubbrwaar-
den, die, een opmerkelijk vaste tendens vertoonden. Reeds
weken aaueen is dan ook een ruimere vraag voor het arti-
kel rubber te aanschouwen en vooral ‘het feit, ‘dat ,,smolied
sheets” boven ,,crêpe” wordt geyraagd tis een bewijs voor de
realiteit van de vraag.
‘ÇTa
,,snioked sheet” ‘wordt alleen
gekocht voor ‘direct verbruik, is niet zoo houdbaar als
,,crêpe”, die ‘dan ook vaak door de speculatie wordt gekocht.
Bovendien bewijzen ‘de statistieken, dat de ‘zichtbare voor-
raad voortdurend ‘afneemt en dit, gevoegd ibij het feit, dat
oo,k ‘de productie zeer veel geringer ‘belooft te worden, heeft
op de markt voor het artikel rubber, en dientengevolge
ook op die der aandeelen een veste tendens doen ont-
staan. Bijna zonder reactie zijn dan ook de betrokken fond-
sen gemonteerd en zij verlaten de. week op het hoogst be-
reikte peil.
De tweede rubriek, die de aandacht ‘door groote o’pge-
wekt’heid heeft getrokken, was die der
petroleumwaarden.
Zonder sensationeele fluctuaties, doch uiterst gestadig, is
de koers van ‘aandeelen Koninklijke Petroleum Maat-
schappij gemonteërd, met zich nemende ‘de prijzen van de
overige petroleufi-aandeelen. De beweging is dezen keer
zuiver van Amsterdam uitgegaan; ‘zelfs werk’ten de buiten-
landsohe beurzen op sommige dagen nog tegen, doch op het
61a’n van onze markt had ‘dit geen invloed.
Tabaksioaarden
waren aanvankelijk ook opgewekt van
toon, doch al spdedig daalde hier de kooplust. Wel konden de ‘hoofdsoorten zich op het bereikte peil handhaven, doch een sterk geanimeerde tendens viel toch niet op te merken.
De
suikermarkt
was vast; doch zonder bijzondere facto-
ren, waarop de aandacht gevestigd dieir& m worden. De
resultaten’van de maal-campagne op Java ‘zijn gunstig en
de prijzen, clie regelmatig voor de ‘afdoeni.ngen worden ge-
meld, voldoen aan de verwachtingen.
Van
industrieele soorten
‘vielh,et interesse ‘op aandeelen
Insulinde Oliefabrieken. Herhaaldelijk is hier tegenspraak tusschen officieele en ‘niet-officieele berichten op te mer-
ken, hetgeen natuurlijk voor de speculatie een welkome
aanleiding’vormt in het fonds te ageeren, ook omdtt het
zeer laag genoteerd is. Per saldo echter bleef de afdeel’ing
vrij ‘verlaten en het aandeel ‘zonder groote koersveiriatie.
–
‘
7Nov. 10Nov. 14Nov.
°
A.msterd,amsche Bank
….
149
150
150
+
1
0Jr.nc..M ‘ous
i,
‘
j.,oloniaie pank
….
………108
i
107
1
18
107
1
12
–
‘I
11f10
9
11
0
i ei>2
na
j
hrof
}f,,T, ee
16 November 1921
‘ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
1007
7 Nov. 10Nov. 14 Nov.
Nèd.Handel-Mij.cert.v.aand.
.132hI
4
r132i,4
133′!,
+
71
Rotterd. Bankvereeniging..
99
?95’1
9421,
–
421
t
Amst. Superfosfaatfabriek
.
45
.
58
1
/
54
+
9
Van Berkel’s Patent ……..50
46’/,
50
1
14
+
114
Insulinde Oliefabriek ……
.
11
‘/s
12
1
I4
11
+
1/
Jurgens’ Ver. Fabr. pr. aand.
i
86
1
Ig
.
85
81
,
14
5
/2
Hollandia Melkproducten ..
160
J
175
175
+
15
Philips’ Gloeilamp.nfabriek 240
.
2441
23514
–
411
4
R. S. Stokvis
&
Zonen
…
578
.
578 578
Vereenigde Blikfabrieken..
7011
2
70
69
–
1
1
12
Compania Mercantil Argeût.
60
64
5
I8
62
1
12
+
212
Cultuur-Mij. d. Vorstenland 129
–
13111
8
13318
+4/8
Handelsver. Ai:nsterdam. ..
331
P
i
333
337
+
6
HoIl. Transati. Handeisver.
25
25 25
Linde Teves
&
Stokvis ….
[72
2
14
79V2
771/s
+
4
8
1
Van Nierop&Co’sHandel-Mij.
11
11
9214
–
121
4
Tels
&
Co.’s Handel-Mij….
444
1
I.’.4
47
43
–
Gecons. HoU. Petroleum-Mij. 141
141
8
1
144214
+
31/4
Kon. Petroleum-Mij. ……. 409’/,429
436
+
26’I2
Orion Petroleum-Mij.
Afgest. Aand.
36/4
36
.35
–
114
Steaua Rornana
Petroleum
Mij.
.
Afgest. Aand.1
36214
37’18
392/4
+
3
Amsterdam-Rubber-Mij.
..
9714
101’/4
110
2
/4
+
1392
Nederl.-Rubber-Mij ……..
.50
.
56 62
+
12
Oost-Java-Rubber-Mij……
155
163
1
12
179
1
1,
+
249
Deli-Bstayia…………300
!
304
..
Deli-Maatschappij …. .. …..240
1
/,
243
308
+
8
261
+
2012
Medan-Tabak-Maatschappij
.
286
.
286 280
–
6
Senembah-Mastschappij….
369
366
377
1
1,
+
8
1
12
De
scheepvaartmarkt
was kalm en zonder animo.
7 Nov. 10Nov.
14 Nov.
of
E611an1-Amerika-Lijn
..
– .
140
8
1,
156
158
+17
1
/
4
.,,gem.eig. 133
142
144/,
-1-
11’/,
HolI.ndGulf-Stootnv.-Mij…
95
95 95
Hôllandsthe ‘StoornbootMij.
52
50
50’/
–
151
JavaChiha-Japan-Lijn …. ‘160
1116
•
102
+
2
:Kdn. llollandsche Lloyd.
. –
25
25′,
26’/4
+
194
Kon. Ned. Stoomb.-Mij…..88’/
8612
8611,
–
2
KöniikkPaketvaa,-t ‘Mij. .. ’99’/2
8
1
2/,
6
98’/4
–
1’14
Maatschap’3ij Zeeart ….
64
64
64
Nedel. ‘Stheepvaart-tJniè..
10214
105214
105
1
1,
+
221t
N.iëeltGÖudriaan-.
…. …..
133
132
135
+’2
1
Röttdarnsche’Ll6yd …….
1311/
g
133 136
+
4214
Stbo.Mij.,,Hilleersberg”
6321
2
1
60 63
–
,,Nderlaüd”
. .
156
1
1
‘1601/,
1611
1
1,
+
4’1
•,,
,,Notiizee”
. ..
30
31
31
1
/2
+
Pl2
,;Oøstzee”.
. …
’60
62
63
1
11
+
32/t
De
AAnorikaansoiie markt
trok ‘als gewoônljk slecht.s
ia-
tige belangstelling en fluctueerü aileen in
.verband met den dollarkoers.
7Nov. 10Nov. 14 Nov.Riizirlg
Of
daling.
Americaii Car & Föundry
156
156
156
Anaconda Copper ……..96
1
/26 97
99
+ 2
11
11
Un, States Steel Corp. …. 93
1
/,
94111
26
95
+ 1
12
1te
Atchison Topeka………..100
100
100
Southern Pacific ………. 93
92
91
– 2
Union Pacific …………141
141
142
1
1, + 1
1
12
Int. Merc. Marine orig. Corn 12
5
1
12
2
18
13
1
18 + 118
prefs 56
57’/4
58
+ 2
De
gcldm.orkt
was aanvankelijk ruim, doch werd tégen
het slot stroever; het einde der berichtsperiode gaf een
notieering van 434 pCt. te aanso.houwen.
GOEDERENHANDEL.
GRANEN.
14 November 1921.
Oogstberichten blijven algemeen gunstig. Wel schijnt de achterstand bij den najaaisuitzaai, die in Europa door
het droge weder was teweeggebracht, nog niet geheel te zijn
ingehaald, ondanks den eindelijk gevallen regen. De koude,
die daarop in eenige landen onmiddellijk is gevolgd, vormt
namelijk weer een nieuw beletsel. Ernstig is de toestand
echter in Engeland evenmin als in Fiankrjk, terwijl de
stand der najaarsgewassen in Duitschland bevredigend is.
De graanmarkten toonden overal in de afgeloopen week eene vrij vaste stemming. Het meest gemotiveerd leek ons
die stemming in Europa voor voedergraan. De verschepi.n-
gen van maïs uit Noord- en Zuid-Amerika zijn nu reeds
eenige weken matig en veel kleiner dan in September en
de eerste helft van October. Daardoor i4 hdt dringende
aanbod van stoomende partijn verdwenen en bêsteat we-
der een beter evenwicht tusschen vraag en aanbod. Daar-bij werkt het koudere weder het verbruik en den kooplust
in de hand, zoodat eindelijk ook in Engeland de vraag is
verbeterd en eenige ladingen mais, die van Argentinië en
Zuid-Afrika aan de Engelsche kust waren aangekomen,
daar konden worden ondergebracht. Ook verschillende
vastelan.dsche markten, waaronder Spanje, Antwerpen en
Rotterdam, koohten eenige spoedig verwachte ladingen
La Plata- en Donaumaïs en deze verlichting der markt
had eene prijsiverbetering ten gevolge, die den prijs weder
bracht op het Argentijnsehe niveau. Indien de verschepin-
gen niet weder worden opgevoerd tot de overdreven afme-
tingen van eenigen tijd geleden en de consumptie in ‘Europa
zich blijft handhaven op den tegenwoordigen omvang, dan
zullen overladen markten, zooals wij in September en Octo-
ber hebben meegemaakt, verder kunnen uitblijven. De mo-gelijkheid van groote verschepingen blijft echter steeds be-
staan, want de export-overschotten van
Zuid-
en Noord-
Amerika zijn zeer groot. In de Vereenigde Staten is het
weder gunstig voor het binnenhalen en dorschen van den
nieuwen oogst, die in omvang vrijwel gelijk is aan den
vorigen. Daarbij komt, dat de oude voorraden veel grooter
zijn dan in vorige jaren en de binnenlandsohe vraag niet
in overeenstemming is met het aanbod. Dat in Argentinië
nog zeer veel mais voor uitvoer beschikbaar ligt, is bekend,
terwijl de nieuwe pas gezaaide mais er uitstekend voor
staat. In dit alles liggen geen oorzaken voor vaste mais-
markten in de uitvoerlanden, terwijl bovendien de lage
koers van de mark Duitsche inkoopen belemmert. Toch be-
gint in de laatste dagen ook ‘in Duitschiand de belangstel-
ling voor mais weder te herleven en ook onder den in-
vloed van vraag uit andere midden-Europeesche landen kon
speciaal voor La Platamais de prijs zich daar herstellen
tot nabij dén prijs aan de wereldmarkt. De maïsprijs te
Chicago was in de afgéloopen week vrij stabiel en het slot
op Zaterdag was, mede onder den invloed der zeer vaste
tarwemarkt, 1 á 134 dollarcent per 56 lbs. hooger’ dan eene
week tevoren. Heden giig van clie verhöoging echter weder
de helft verloren. Ook Argéntinië was iets ,vaster en steeg
20 centavos per 100 Kgr.
Gerst was ook ‘ditmaal weder moeilijker te plaatsen dan
mais. Haver vond in verschillendeEuropeesche landen
betere vraag tot eenigszins hoogere prijzen wegens het kou-
dere weder.
Vinden wij voor voedergraan ‘in Europa aanleiding tot
eene beter marktstemming wegens kleinere verschepingen
en het koudere weder, voor tarwe lijkt ons de vaste stem-
ming minder gemotiveerd. Koude kan nauwelijks als reden
gelden voor prijsverhooging van tarwe en de statistische positie van dit artikel is in de afgeloopen week niet ver-
anderd. Op eenige uitzonderingen van weinig beteekenis na
blijven de oogsten zich overal gunstig ontwikkelen en de
berekeningen van uitvoeroverschotten in de exportlanden
en de behoefte van de’tarweinvoerende landen, die nu en
dan verschijnen, blijven steeds wijzen op een teveel aan
tarwe in de wereld, waarvoor in dit seizoen geen koopers
te vinden zullen zijn, tenzij een ‘der oogsten op het Zuidelijk
halftoad zeer spoedig een sterkeii tegenslag ondervindt. Dat
dient echter spoedig te gebeuren, want in Australië en
Argentinië wordt de tarwe geoogst in December/Januari.
Voorloopig staat in beide landen de tarwe er nog uitstekend
voor. Juist in de afgeloopen wèek verscheen eene bereke-
ning van een bekend Engeisch statisticus, die tot de con-
clusie komt, dat de uitvoerlanden in het loopende seizoen
bijna 534 inillioen ton meer taiwe zullen ‘aan te bieden
hebben dan de invoerlanden behoeven.
Dit is eene veel grootere, hoeveelheid dan tot nog toe
werd berekend. Zooals wij echter reeds in een onzer vorige
overzichten opmerkten, werd tot nog toe naar onze mee-
ning te weinig rekening gehouden met den grooten om-
vang der eigen oogsten van de Europeesche invoerlancien.
Voor de berekening van de invoerbehoefte van die landen
werd eenvoudig het cijfer der eerste drie &aándeh van het
loopeiide seizoen vermenigvuldigd met vier, hetgeen ons
onjuist voorkwam, omdat in die drie maanden en ook nog
ddaina ta’rwe naar Europa is verscheept tegen inkoopen,
die ha’dde’n ‘plaats gevooden, toen nog niet bekend was, hoe
goed de èigeû oogsten zouden uitvallen. Sir Jaenes Wilson,
die d nieu’we berekening heeft opgesteld, is van diezelfde
en hat, dat Europa reeds in de eerste drie maan-
den hiii’a de helft
–
heeft ingevoerd van zijn geheele jaar-
behoef te. –
In de afgeloôpen week vertoonden de versohepingen van
târwe edne belanijke vermindering tegenover vorige we-
ken. Zoowel Australië alé Noord-Amerika ‘melden kleinere
cijfers, doch men zal nog eenige weken dienen af te wach-
ten, vÖÔr hieruit conclusies mogen worden getrokkeh. Toch
1008
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
16 November
1921
Noteeringen.
Chicago
Buenos Aijre.s
Data
Torwe
Mars
Haver
Torwe
MaFs
L(Jnzaad
Dec.
Dec.
1
Dec.
Nov. Nov.
Nov.
12 Nov.’21
109
4619
32814
12,50
7,50 16,93
5
,,
’21
l01t/
45
7
18
31
1
12
12,30′
7,30 16,50
12Nov.’20
18481
4
741
48’/s
18,950
9,-
)
20,952)
12Nov’19
227
1
I
130
8
18
71’/8
14,202)
7,152)
25,7,0k
12Nov.’18
224
11811
4
70’/
–
–
–
20Juli’14
82
5518
36
1
It
9,40
5,38
13,70
1)
per’ Februari.
2)
per December.
Locoprijzen te Rotterdam/Amsterdam.
Soorten
14 Nov.
192
7 Oct.
1921
IS Nov.
1920
Tarwe’
…………..)
13,-
121/
8
29
1
I
Rogge (No. 2 Western)
1)
11,75
11,-
2712
Male (La Plata)
……
8
)
188,-
176,-
315,-
Gerst (48 ib. malting)
..’)
208,- 205,- 402,-
Haver (38 ib. white cl.).
.1)
11,-
10’1
18,50
Lijnkoeken (Noord-Anieri-
ka van La Plata.zaad)
8
)
17,50
15,75
22,-
Lijnzaad (La Plata) …. ‘)
365,-
344,-
595,-
1)
p. 100 K.G.
8)
p. 2000 K.G.
8)
p. 1000 K.G.
4)
per
1960 K.G.
8)
n.o. ‘) Nr. 2 Hard/Red Winter Wheat.
AANVOEREN in tone van 1000 K.G.
Rotterdam
,
11
Amsterdam
Toto0′
Artikelen.
1
1
1
Ii
7112 Nov.
1
Sedert
Overeenk. ,
7112 Nov.
Sedert
1
Overeenk. II
1921
1920
1921
1 Jan. ;921
i
tijdvak 1920
1921
1 Jan. 1921
1
tijdvak 1920 II
1.331.977
542.414
–
37.502
117.521
1.369.479 659.935
Tarwe ……………..2.248
Rogge ……………..1.0R6
140.826
168.194
217
542 752
141.368
–
108.946
Boekweit
…. ……….’ 281′
7.082
2.825
–
576
–
,
7.658 2.825
871.916
358.024
3.475 90.051
56.840
981.967
414.864
219.392
61.932
45
8.549
3.613
227.941
65.545
68499
25.248
940 4.285
–
72.784
25.248
Male
……………..8.559
134.499
48.581
–
105.735
34.823 240.234
83.404
Gerst
……………..9.864
Raver ………
………-
Lij’nzaad ……………..846
97.60936.396
2.472
28 823 2.608
126.432
39.002
Lijnkoek ……………2.448
50.125
25.877
345
2.787
–
52.912-
25.877
Tarwemeel ………….
939
Andere meelsoorten
…
30
36.567
30.154
87
1.750
100
38.317
30.254
steeg de Noolld-Afnlerikaa.nsche tarweprjs belangrijk. Chi-cago hei
–
stelde zich na het laagte-record van 3 Novsmbei.
eerst langzaam, ‘daarna sneller en op 12 November was de prijs voor den Decemberter.mijn reeds
93%
dollaroent per
60 lbs. of. bijna evenveel percenten boven liet laagste punt
gestegen. Als redenen daarvoor vinjdi men afname van de
aanvoeren, geregelde vraag ‘naar Britsch-Indië en Italië en
bovendien nu en dan de gebruikelijke, ciodh ditmaal slechts
schuchtere ongunstige oogstberioh.ten uit Kans’as en het
verdere Zuid-Westen. Italië’s vraag schijnt zich de laatste
dagen minder sterk te laten voelen, en ‘zool’aizg de groots
Europeesche invoerlanden zich niet sterker laten ge1den
kan B.r.itsch-In’dië niet genoeg gewicht in de schaal leggon
oni eene blijvende vaste ‘stemming teweeg te brengen. Op
het oogenbii’k koopt slechte Engeland geregeld tarwe in
Noord-Amerika. Het deed dat zelfs tot stij’gende’prjzen, doch
bepaalde zich bij’ -geheel tot het koopen van Canadeesche
tarwe. In Canada blijven ‘de a.anivoeren ibij vocrtidurin.g
z
e
el
groo’t en terwijl in de Vereenigde Staten reeds een zeer
groot gedeelte van de tarwe ter markt is gebracht en ok
de uitvoer van zeer groote afmetingen is geweest, ‘heeft
Caada ‘eerst een veel kleiner deel van zijn zeer g.rooten
oogst kunnen afzetten. Het is dan ook ‘vooral het Oana-
deezohe aanbod, dat in Noord-Amerika tegenwoordig vooral
stijging van den tarweprjs tegenhoudt. Daarbij komt de
omstandigheid, dat Argentinië nog altijd, ondanks ‘zijn
grooten voorraad, zoo goed als niets verscheept en een zeer
goeden nieuwen oogst verwacht, evenals Australië, en
Europa onvoldoenden kooplust toont.’ De Amerikaansohe
prjsverhoogiingen houden dan ook gewoonlijk viiet lang stand
en heden daalde te Chicago de prijs weder ‘belangrijk. De
vêriaging bedrôeg voor den December-tersnijn 3%, voor den
Mei-termijn 3% cent per 60 lbs. In Argentinië blijft de
markt veifelend en de Noord-Ameri’kaansche prjsverhoo-
ging had daar geen vaste markten tengevolge. De prijs
bleef vrijwel on’veraiidercj, met uitzondering van den No-
vember-termijn’te Buenos Aires, die van 5 tot 12 November
20 centavos per 100 Kgr. kon verbeteren. Zaken naar
Europa blijven nog steeds zeer zeldzaam. Wel wenden aan
de Londensohe markt eenige ladingen van den nieuwen
oogst verhandeld, doch deze zaken betroffen dekking van
‘verk’oopen van geruimen tijd geleden.
Lij nzaajd was in Engeland, ondanks het koudere weder en
betere vra’ag voor koeken, niet vaster. Groote Argentijn-
sche verschepiagen met onveranderljk gunstige oogatvoor-
iiiitzichte’n en steeds weder ruimen aanvoer naar de Argen-
tij usohe havens werkten daartoe mede, en vooral ook ruimer
aanbod uit B.ritsch-Lndië. De zeer bevredigende vraag voor
boeken kon echter
01)
het continent leiden tot vermeerde,
ring der vraag naar lijnzaad en hoogere prijzen.
N ede r 1 and. In de afgelo’open week toonden de Ne-
derlandsche meelfabr.i’kanten meer belangstelling voor bui-
tenlandsche tarwe en er ‘werd geregeld gekocht uIt de’ be
kende Belgische overvloedige ‘voorraden Noord-Amerikaan-
sche tarwe. In maïs was de handel de geheele ‘week gean!i-
meerd voor spoedige positis. Geringe voorraden, kleine
aanvoeren en de verwachting, dat deze niet spoedig zullen
vermeerderen, ‘hadden eene belangrijke prjsverhooging ten gevolge. De consumptie-vraag blijft levendig en de bezwa-
ren, om voor aankomende partije’n maIs plaatsing te vin-
den, behoor.en tot de geschiedenis. Voor sponli’ge maIs wor-
den belangrijke premies betaald Dit kwam ten goede aan de
voorraden van Donau- en Zu’id-Afrikaansche mais, die tot
nog ‘toe zoo weinig -belangstelling ontmoetten en nu gemak-
kelijker koopers vinden. Gerst profiteer.t echter niet van
deze pôsitie en de prijzen konden zich niet verbeteren.
Goede vraag voor koeken in verbnnd met het bende weder
bad uitbreiding der zaken in ljn.zaad tengevolge, waardoor
de prijs in den loop der week
f 10,-
á
f
15,- per last kon
stijgen. Vooral voor spoedig zaad bestond belangstelling en
bij gebrek aan direct aanbod op Nederlandsche havens
kocht man de laa.tste dagen geregeld Argentijnsch lijiizaad,
‘verwacht in En’gelsche havens, ter overlading naar Neder-
land. Ook -via Antwerpen kwamen ‘verschillende inkoopen
‘tot stand.
SU!KER.
Aangeziad men in de Europeesche ibietsuiker.districten
met liet rooien der -bieten -vrijwel geëindigd ‘is, heeft de in-
trede van vorstweder na den sterken lieerslag geen nadee-
lige gevolgen gehad voor den hietsuikeroogs’t.
In D u i t s cli 1 a a d zijn de fabrieken in volle rwerking
en zien sommige reeds spoedig ‘het einde ‘der campagne van
‘dit jaar tegemoet. F. 0. Licht vindt ‘in het tot (heden toe
opgeleverde resultaat geen aanleiding om ajne rami.ng
van
de Dui-tsche productie ivan dit jaar van onguveer 1.300.000
tom ruw,e sui’kei ‘te veranderen. Hetzelfde ‘geldt -voor
Tsjecho-Slowakye, Hoi.la-nd en België, ter-
wijl’men ‘in F r a n -k r ij k nog iets ten ‘aehter
45
en -de op-
brengst aldaar niet aan de gekoesterde verwachtingen lie-
antwoordt.
De E n g els ch e consumptie blijft zich verder op een
belangrijk hooger peil handhaven dan in het vorige jaar,
hetgeen uit ‘de laatste statistiek van den Board of Trade
blijkt.
October
Januarj.October
1921
1920
1921
1920
Import rietsuiker .. . – 33.508
80.560 689.878 1.000 913
biet
geraffineerd .. 23.178
‘
105 403.695 119.620
Totaal: …..
–
58.686
80.665 1.093.573
1.120.533
Voorraad in Entrepôt..
180.900
300.700
–
–
,,
,,
Raffinader.
27.200
34.350
–
–
Productie
,,
67.808
72.822
657.725
682.898
Biunenlaüdsch verbruik
113.961
80.922 1.156.404
984.017
Totale export ……..
,
399
1.738
2.995
1.456
16 November 1921
ECONOMISCH-STATISTISCHE BERICHTEN
1009
De zichtbare voorraden bedragen volgens F.0. Licht:
KOFFIE.
1921
1920
1919
(Mededeeling van de Makelaars G. Duuring
&
Zoon, Kou t.
Duitschiand 1 Sept.
63.863
84.959
217.798
tons
&
Wit.kamp en Leonard Jacobson
&
Zonen).
Tsjecho Slowakye 1-Sept
70.073
65.596
215.000
–
-‘
Noteeringen en voorraden.
Frankrijk 1 Sept.
.:
30.834
75.738
8.058
Nederland 15 Oct
8.667
15.720
4.723
Rio
Santo,
België 1 Oct.
……..
4.644
12.627
20.336
Data
1
Wltaeiko.ra
Engeland 1 Oct.
……
307;577
356.861
325.320
,,
Voorraad
1
J
Ç’
I
Voorraad
prus
Totaal in Europa
485.458
611.501
791.235
tons 12 Nov. 1921
1.793.000
1
12.400
2.966.000
1
15.500
7″
V. S. v. N. A. 6Oct.
61.072
71.311
55.686
,,
5
,,
1921
1.749.000
1
12.450
2.968.000
1
15.500
8
Cuba, alle havens8 Oct
1.150.000
293.674
284.152
,,
29 Oct.
1921
1.753.0b0 112.450
2.994 000
15.400
8h,.
Totaal ……1.896.530
976.486
1.131.073
tons 12 Nov.
1920
473.000
1
7.825
2.468.000
9.800
11
11
/,
•)
Raming.
.
.
Ontvangsten.
De suikermarkten bleven in de afgeloopen week vrijwel
1
onveranderd. Op de A m e r
i
k a a n s c h e markt werden
Data
Rio
Santo,
verdere kwantiteiten Cubasuiker door de regeeringscom-
.
Afgdoopen
1
Sedert
1
Afgeloo pen
Sedert
missie tot 2
c. c.
&
f. New York verkocht. De .noteeringen
week
1
1
Juli
1
week
1 luit
bleven onveranderd
12 Nov.
1921…
.1
86.000
1
1.748.000
185.000
3.327.000
De laatste Cu.ba-statistiek luidt:
.
–
12 Nov. 1920…
.J
61.000
1
819.000
4.543.000
1921
1920
1919
.Weekontvangst t. S Nov
10.000
1.428
12.181 tone
VERKEERS WEZEN.
Tot. ontv. 1 Dec.-5 Nov. 3.264.860 3.543.439 3.892.639
Werkende fabrieken
1
.
.
–
–
.
SCHEEPVAART.
Weekexport tot
5 Nov.
59.000
2.870
55.911
GRAAN.
Tot. exp. 1 Jan.-5 Nov. 2.161.740 3.537.185 3.596.917
Totale voorraad
5 Nov. i.ios:000-
292.232
240.422
.
Petto.
Ad. Kust
San Lorenzo
Op J a-v a ‘verkreeg de markt een iets flaawer aanzien
grad
Odessa
Ver. Staten
‘door
herver.koopen
van
Britsch-Lndië.
Omzetten
blijven
Data
Rotler.
dam
Rotter.
Brtstol
Retter-
Enge-
echter zeer beperkt. De Vereenigde Producenten weigerden
.
dam
Kanaal
dam
land
biedingen van
f
12,-, 11
Y2
en 11,- voor Superieur uit
den niieuwen oogst, resp. ApriJ
Mei en Juni-levering en
7-12 Nov. 1921
–
–
13cts.
313
201-
201-
f
9, 9,- en 834 voor bruine suiker zelfde levering.
ai
0.-5 Nov. 1921
—
–
41-
41-
20/-
201-
Op de H 011 a n d s cli e termijnmarkt bleef de stemming-
8-13 Nov. 1920
– –
–
–
751-
761-
kalm met vrijwel onverander-de .noteer-ingen.
.
10-15 Nov. 1919
–
–
f75,-‘)
816
2
)
1951-
651-
Juli
1914
lid.
713
1/11′!.
1111t1g
121-
.
121-
NOTEER-INGEN.
mster-
Londen
New York
.4
KOLEN.
________________
Data
dam per
Tat
Whlte Java
Amer. Gra.
96pCt,
Cardtff
1 Oo,tk Engeland
Rivier
es
f.o.bper
nulatedc.t.f.
Centrt.
ende Cube,
fugals
Bar-
Gcnua
Port
L
Rotter. 1Colhen.
maand
No. 1
Nov/Dec.
Nov./Dec.
deaux
Satd
dom
burg
loop
Data
9Nov. ‘2i f 2i81,
5516
1716
21/3
4,1114,06
7-12 Nov. 1921
719
131-
16f-
211-
518
—
9/-
Sh.
5h………….5h.
$ ets.
2
,,
. ’21 ,, 205/g
.55/6
1716
2113
4,1 114,06
310.-S N. 1921
716
131-
151-
221-
518
813
9N6v’20
-. . 1001-.
511-
–
7,27
8-13Nov 1920
201-
2716
2716
3716
–
–
9 Nov; ’19 ,, – –
-72/.-
591-
. –
7,28
10-15 Nov.1919
601-
7718
701-
so/-
110,-
Kr. 40
4 Juli’14 ,,11″/v, 48/-
.
–
–
3,26
Juli
1914 Ir. 7,-
71-
713
1416
312
41-
DIVERSEN.
—
KATOEN.
.’
.
Bomba,, 1
Btrma –
Vladtvo.Chtit
Noteering voor Loco-Katoen.
Data
1
West
1
West
1
,tock
1
Wat
(Middling
Jplan’dB).-‘
–
.
1
(d. w.)
1
(rijst)
1
Europa
1 (salpeter)
1
Europa 1
Europa
1
We.,t
1
Europa
–
1
.
1
.
4Nop.’21 7Nov.’21- lNov.’21I 12Nov.’20 14Nov.’19
New York voor
Middling .. 17,- c 18,90e 18,75e 19,40c 39,66e
New Orleans
-. –
voor Middling 16,25e 18,25e 18,50e 18,75e 39,75e
Liverpool voor .. -. …. …….. d
Fy Middling i1,28d,) 12,51d) 12,72d°) 16,06 d 25;83
1) 12 Nov. ’21. ‘) 5 Nov. ’21. ‘) 29Oct. ’21.
Ontvangsten Tin- en uitvoeren van Amerikaansche havens.
(In duizendtallen balen).
1 Aug. ’21
Overeenkomstige perioden
•
tot
-.
12 Nov. ’21
1920
1
1919
Ontvangsten Gulf-Havens..
1765
•
1656
1201
Atlant.Uavens
561
–
:
387
976
Uitvoer naar Gr. Brittannië
429
. –
511
703
‘t Vasteland..
–
567 –
– – —–481
428
Japan etc…
Voorraden in duizèndtallen
1
14Nov. ’21
12Nov. ’20
14 Nov. 19
Binnland……………
1445
1248
1117
Amerik. haven
‘
s …………1570
1288
1632
N
ew York ….
………
–
22
92
New Orleans.
.;
—
.
–
;.
–
.
–
i
—
.
–
–
–
–
357
458
Liverpool
……………852
855
658
7-12 Nov.
1921..
201-
–
–
3716 –
31 Oet.-5 Nov. 1921..
2716
–
–
88/6
8-13 Nov.:
1920..
801-
112/6
–
1001-
10-15 Nov,
1919. 1201- – 175/-
–
2301-
Juli
.
1914,..
1416
1613
251-
2213
‘) Per ton stukgoed. ‘) Voor Britsche sehepen.
Graan Petrograd per quartet van 496 163. zwaar. Odessa per untt, Ver. Staten
per quartet aan 480 16,. zwaar.
Overige noteeringen
per ton van
1015
K.G.
–
RIJN VAART.
Week van 1$ tot 12 November 1921.
In de afgeloopen week was meer aanbod -van, dan vraag
naar saheepsruimte. De vracht van Rotterdam naar de
Ruilirhavenis bedroeg
f
1,- tot 75 cents per last. Tegen
‘claghuur werd geen scheepsruinite bavracht.
Het sleeploon Rotter,dam-Ruhrliaivens bedroeg het 50
tot 55 cents tarief.
De vracht van de Rulir naar ‘den Borv’enrj-n (Mainz/Mann-
Jieim) werd in -het’ begin der week met Mk.per ton,
de laatste dagen ‘der week -met
Mk.
1,– per dag pet ton
genoteerd, terwijl het sleeploon Ru’hr-Mannheim gemiddeld
Mk. 30,- per last bedroeg. Door groot aanbod van scheepsruifnite werd de ‘vracht
voor exportkolen van de Ruhrhavens naar Rotterdam me-t slechts 25 tot 50 cents per ton met vrij slee-pen genoteerd.
In den waterstand op den Rijn viel in de afgeloo.pen week een aanzienlijke was te con.stateeren. Cauber Pegel noteerde einde der week M-tr. 1,83.
1010
16 November 1921
DE, TWENTSCHE BANK
AMSTERDAM – ROTTÉRDAM – ‘s-GRAVENHAGE – DORDRECHT UTRECHT – ZAANDAM
Maandstaat op. 31 October 1921
S
—
DEBET
Aandeelhouders nog te storten 90 pOt. op aandeelen B, waar-
voor
effecten
gedeponeerd ………………………..
–
Deelneming in de firma’s: B. W. BLLfDENSTEIN
&
Co., te Londen;
B. W. BLIJDEN-STEIN Jr., te Enschede;
LEDEBOER
&
Co., te Almelo,
f
7.400.000,—, waatvoor in
geldgestort
………………………………….
waarvoor effecten gedeponeerd
……………………f
1.550.000,-
Deelneming in bevriende Bankinstellingen..
f
7.059.503,14
waarvoor
in
geld
gestort
……………………….
waarvoor effecten gedeponeerd ………………………
1.707.300,
Effecten van Aandéelhouders
gedeponeerd
bij bevriende instellingen
…………….,,
3.000.000,-
ten
eigen
gebruike
……..
………………………..
,,
35.008.320,-
Kassa, Wissels en Coupons
Nederlandsche Schatkistbiljetten en Schatkistpromessen
Daggeldieeningen
…………………………………..
Saldo’s bij Bankiers:
£
beschikbaar voor eigen gebruik
…………………….f
2.592.884,11
voor rekening van derden
……………
,,
13.465.485,26
Prolongatiën gegeven ………….. . ………………….
..::
Eigen Effecten en Syndicaten ………………………..
Credietvereeniging
…………………………………
f
77517446,4334
Al: loopende Promessen ……………….. . ………….. ,, 15.017.500,-
Voorschotten tegen Onderpand of Borgtocht en Saldi Rek. Ort.
f 66)757.645,20
Af: loopende Promessen ……………………………..,,
82.144.645,20 1.698.566,80
4.224.730,4834
Totaal ……
f
298.701.944,5034
CREDIT
Kapitaal ……………………………………………
f
35.500.000,-
Reservefonds ………………………………………
7.922.057,06
Buitengewone Reserve ……………………
………….
1.000.000,-
Waarborgfond8 Credietvereeniging …………………….,, 6.618.240,-
Reserve Credietvereeniging ……………………………,,
4.226.989,62
-f
55.267.286,68
Aandeelhouders voor .gedeponeerd als waarborg voor 90 pOt.
• . storting op aandeelen B:
Effecten ……….
………………..
.f
1.768.100,-
•
Contanten ……………. . ………….
,,
.16.600,-
in Leen-Depôt .Effecten ……. . …… . ……………… ,, 39.497.520,,-
Contanten ………………………..,,
1.083.930,
Totaal Effecten
……………..
1
. . •,,
41.265.620,-
Totaal Contanten ……………. . …………
,,
1.100.530,-
Zieken
–
en Pensioenfonds ……… . …………………..
,,
1.429.147,59.
Deposito
‘
s
………………………………………..
,,
47.381.229,31
Prolongatie-Deposito’s ………………………………….
…1.347.100,
Saldo te ontvangen en te leveren fondsen
,,
1;138.587,0634
Saldi Rekeningen Courant ……………….. . …………
f
.93.444.006,1834
voor gelden in het”Buitenland ,, 13.465.485,26
Credietvereeniging …………
7.518.638,95
114.428.129,7934
Prolongatiën en Daggeld genomen-
………..
……………….
,,
900.000,-
De Nederlandsche Bank …………………………………
.
,,
1.815.420,77.
Te betalen Wissels …………………………………..
,,
28.548.019.56
Diverse Rekeningen ……………………
……………..
.
..,,
4.080.873,7334
Totaal ……
f
298.701.944,50
f
1.784.700,-
11
5.850.000,-
5.352.203,14
41.265.620,-
45.445.869,8934 .31.961.126,76
700.000,-
16.058.369,37
12.567 695,-
7.153.471,42
62.499.946,4334
Voorschotten op Oonsignatiën ………………………..
Gebouwen…………………………………………
)