Welkom 1990!
D.J. Wolfson
Vorig jaar dankte ik 1988 op deze
plaats als het jaar van de eeuw. Dat neem
ik terug. Want 1989 mocht er ook wezen;
het beste jaar sedert de val van Jericho
zullen de Berlijners zeggen. En kijk eens
naar 1990: als Gorbi door de winter komt,
wordt dat het jaar waarin we ons Europese Huis kunnen gaan aanbesteden op
een nieuw Wener congres met ‘HelsinkiIP als voorlopige en nog veel te weinig
zeggende werktitel.
Hebben we wel genoeg over dat huis
nagedacht? De geschiedenis gaat zo
snel dat de discussie blijft hangen in de
voorvraag of Gorbi de winter doorkomt.
Een misleidende beeldspraak. Het gaat
natuurlijk om meer dan een winter. Het
zal jaren duren voordat de Russen de
materiele vruchten van perestrojka beginnen te plukken, want vooralsnog is de
nieuwe revolutie meer een culturele en ken is wat Nederland als contraprestatie
politieke dan een economische. Ik denk kan bieden om buitenlanders te interesoverigens dat die culturele en politieke seren in het Nederlandse onderwijsaandimensie verreweg de belangrijkste is; in bod. Meer cursussen in het Engels, zegt
die zin zouden de komende maanden de minister, en meteen staat het land op
wel eens beslissend kunnen zijn. De zijn kop. Een rookwolk van culturele temoeilijkste politieke hobbel heeft Gor- genargumenten en gemeenplaatsen
batsjov al genomen. Hij heeft zijn troepen moet verhullen waar de pijn zit: functioin Leipzig en elders tot dusver in de ka- neren in een wereldtaal maakt prestaties
zerne weten te houden. Deel twee van internationaal vergelijkbaar, en daar is
de grote politieke en culturele uitdaging niet iedereen aan toe. Jammer is wel dat
speelt nu: regionalisme, sectarisme en de minister zijn eigen gelijk tekort doet
een aanslag op de positie van de partij. door, wat technocratisch, het instrument
Ook hier speelt Gorbatsjov meestertijk op (Engels) sterker te belichten dan het
in (la Georgie vaut bien une messe). doel: wat willen we nu eigenlijk internaGelukkig maar, want als de Sovjetunie uit tionaliseren en waarom? We moeten niet
elkaar dreigt te vallen volgt de putsch alles tegelijk willen, maar dat hoeft ook
alsnog, moeten we vrezen. Maar als niet. Het is stupide van de critici om te
Presser gelijk heeft dat revoluties niet roepen dat je Frans niet in het Engels
gedijen in de regen, haalt Gorbatsjov de moet doceren, want er komt natuurlijk
winter, want het is daar langzamerhand geen hond Frans studeren in Nederland.
gewoon te koud op straat. De lente, die Een geloofwaardig aanbod behelst datwordt spannend. Als hij daar doorheen gene waar we, internationaal gezien,
komt hebben we tijd van leven, want sterk in zijn (onderdelen van de fysica en
economische ellende zijn de Russen ge- de geneeskunde, waterbouw-, landwend: “Erst kommt die Moral, dann bouw- en ontwikkelingskunde) en/of datkommt das Fressen”, zo lijken we nu gene waarin we een wervend comparatief voordeel ontlenen aan onze infrazelfs Brecht al te moeten herschrijven.
Als we aannemen dat we in 1990 met structuur (alweer die waterbouw, en dinvrucht over dat Europese Huis kunnen gen als internationaal recht rond het Vregaan praten, waar moet dat gesprek dan despaleis, of kunst- en cuituurwetenover gaan? In de eerste plaats weer over schap in de Randstad). Wie moet die
mensenrechten, cultuuren politiekzou ik uitdaging oppakken? Sommige instellinzeggen, en pas daarna over economi- gen zijn klaar voor een bredere Internasche vragen. Laat ik bij mijn stiel blijven tionale taak – de van oudsher gespeciaen mij concentreren op een belangrijk liseerde instituten van internationaal
aspect van mogelijke culturele samen- post-graduate onderwijs zoals het Haagwerking, de internationalisering van het se Institute of Social Studies. Andere,
hoger onderwijs. Daar is iedereen voor, zoals de Wageningse Landbouwuniverzolang het maar betekent dat onze stu- srteit, hebben gaandeweg een belangrijk
denten en dpcenten wat meer beurzen op de Internationale markt gericht nevenkrijgen om eens naar het buitenland te aanbod ontwikkeld. Weer andere instelgaan. De weervraag die we liever ontwij- lingen staan nog aan het begin van hun
ESB 3-1-1990
internationale doorbraak. Ook in het licht
van deze faseverschillen moeten we niet
alles tegelijk willen. Maar een beleidsintensivering is inderdaad nodig.
Waarom die internationalisatie? Niet
alleen uit oogpunt van kwaliteitsbeheer,
alsjeblieft niet, dan krijg je die angsthazen niet mee. Veel belangrijker is dat we
als Europeanen met elkaar dat eigen
huis willen verkennen en ons in alle kamers thuis leren voelen. Als Ritzen een
Amerikaans voorbeeld wil, laat hij dan
kijken naar het aantal jongeren dat daar
‘out of state’ studeert, en dat malle woord
/nfemationalisering afschaffen: het gaat
primair om natfo/>building, om het besef
dat er zoiets is als een gemeenschappelijk Europees of Atlantisch waardenpatroon, een identiteit die boven het provincialisme uitstijgt. Of noem het fransnationalisering, als je wilt aangegeven dat het
om open relaties gaat, overde Europese
grenzen en de grenzen van Europa
heen, dat het gaat om de interdependentie van zaken als mensenrechten, veiligheid, milieu en economic, om de aarde
als ‘global village’. Een interdependentie
die alleen in simultane Oost-West- en
Noord-Zuidverbanden kan worden benaderd.
Ten slotte het instrument. Daarbij gaat
het niet alleen om de taal, maar ook om
de werkvorm. Daar waar het gaat om
probleemgerichte kennisoverdacht aan
specifieke doelgroepen (hoe revitaliseer
ik de Oosteuropese landbouw, hoe introduceer ik een pluriform beheer en bestuur), hebben de al genoemde instituten
voor internationaal onderwijs en Wageningen een duidelijke voorsprong. Daar
waar het gaat om een bredere culturele
uitwisseling, om het laten snuffelen aan
‘our way of life’, hebben de traditionele
universiteiten een comparatief voordeel,
dat met meer voorvarendheid uitgebuit
en uitgebouwd zou kunnen worden. Een
taakverdeling dus. Maar laat het kabinet
dan ook een taak stellen voordat Frankrijk, Duitsland en Engeland hier het alleenvertoningsrecht opeisen. Laatde EG
maar materiele hulp bieden aan OostEuropa; de culturele hulp, het opvangen
in geestelijke vrijheid, is een bilaterale
taak. Laten we klaar staan voor een
grootscheepse transnational en interuniversitaire samenwerking, zodra de
verwachte vrijval uit de defensiebegroting daar de financiele ruimte voor laat.
Als dat het onmiddellijke toekomstbeeld
zou mogen zijn van het internationale
veiligheidsbeleid, dan mag 1990 wat mij
betreft 10 jaar duren.
D.J. Wolfson